"Το μπουλντόγκ του Δαρβίνου και η επιβίωση του πλανήτη" έγραψε ο Τάσος Τσακίρογλου ("Εφημερίδα των Συντακτών", 3.2.2023)

 ...............................................................

Το μπουλντόγκ του Δαρβίνου και η επιβίωση του πλανήτη

έγραψε ο Τάσος Τσακίρογλου ("Εφημερίδα των Συντακτών", 3.2.2023)

«Πρέπει να φερόμαστε στον πλανήτη σαν να είναι ένας έμβιος οργανισμός, με όλη την αγάπη, τη φροντίδα και την κατανόηση την οποία αξίζει ένας έμβιος οργανισμός. Εάν πράξουμε διαφορετικά, τότε θα καταστρέψουμε τον πλανήτη στον οποίο ζούμε. Τότε, αυτός ο κονιορτοποιημένος κόσμος θα καταστρέψει με τη σειρά του και εμάς. Η αρχαιοελληνική αντίληψη της ύβρεως είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη σε αυτά τα συμφραζόμενα». Αυτά έγραφε ο μεγάλος Αλντους Χάξλεϊ σε μια διάλεξη που είχε δώσει στις 2 Μαρτίου του μακρινού 1959 («Διαλέξεις για την ανθρώπινη κατάσταση», μετάφραση Αργύρη Παπασυριόπουλου, εκδόσεις Αρσενίδη).

Ισως βέβαια ο Αλντους να ήταν υποψιασμένος από τον βιολόγο θείο του, Τόμας Χένρι Χάξλεϊ, τον επονομαζόμενο «μπουλντόγκ του Δαρβίνου», λόγω της ισχυρής υποστήριξης στη θεωρία της εξέλιξης. Φυσικά αυτό δεν μειώνει σε τίποτα τη διορατικότητα του ανιψιού, ο οποίος μπόρεσε και προέβλεψε όχι μόνο τη σταδιακή καταστροφή της φύσης, αλλά και τη διαστροφή της επιστήμης σε συνδυασμό με την αλλοτρίωση των επιστημόνων, μέσω της ευγονικής που αναπαρήγαγε τεχνητά τις ταξικές διαφορές («Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος», εκδόσεις Μέδουσα).

Ο ίδιος περιέγραφε το βιβλίο του Δαρβίνου «Η καταγωγή των ειδών» (1859) ως «μια επανάσταση-ρήξη με την παραδοσιακή ιουδαιο-χριστιανική αντίληψη για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και μια επιστροφή στην πρωτόγονη ιδέα για την ενότητα φύσης-ανθρώπου». Αυτή η ολιστική προσέγγιση είναι η μοναδική που μπορεί να προσφέρει μια διέξοδο στα σημερινά περιβαλλοντικά αδιέξοδα, αν και δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος. Αυτή η ιουδαιο-χριστιανική αντίληψη του ανθρώπου ως «κορωνίδα της Δημιουργίας» εξυπηρέτησε απολύτως τον επελαύνοντα καπιταλισμό, ο οποίος κατέφαγε τις σάρκες του πλανήτη και τώρα –αν δεν μπει κάποιου είδους φρένο από την υπνώττουσα ανθρωπότητα– επιθυμεί να καταβροχθίσει ό,τι έχει απομείνει από το κουφάρι του.

Ακόμα και σήμερα τα φερέφωνα του συστήματος των «αγορών» επιχειρούν να πείσουν ότι το μείζον πρόβλημα είναι δήθεν ο υπερπληθυσμός και όχι οι κολοσσιαίες ανισότητες και η αναδιανομή του εισοδήματος. Αυτές οι νεομαλθουσιανές προσεγγίσεις όμως ακυρώνονται από την πραγματικότητα: αυτήν που δείχνει ότι οι σημερινές ανισότητες είναι οι μεγαλύτερες και πιο κραυγαλέες στην ιστορία του ανθρώπινου γένους. Η απληστία, η σκληρότητα, η αδικία και το μίσος για τους πιο αδύναμους είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα της «κυρίαρχης τάξης», μιας ολιγομελούς ελίτ του πλούτου που αρνείται να μειώσει τα προνόμιά της, ακόμα και εάν πρόκειται να καταστραφεί ο κόσμος έτσι όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.

Η επιβίωση του πλανήτη, μαζί και του ανθρώπινου είδους, εξαρτάται απόλυτα από το εάν θα συντελεστεί μια επανάσταση: όχι στα λόγια, αλλά στην πράξη. Μόνο επείγοντα, δραστικά και αποτελεσματικά μέτρα μπορούν να μας σώσουν εδώ που έχουμε φτάσει. Μέτρα που θα περιλαμβάνουν στέρηση των προνομίων –με όποιο τρόπο, και η έμφαση στο όποιο– αυτής της ελίτ που έχει αναπτυχθεί σαν τον καρκίνο πάνω στο σώμα της ανθρωπότητας. Ισως έτσι μας δοθεί μια παράταση ζωής που τόσο έχουμε ανάγκη.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτέλεσε μια χρυσή ευκαιρία στο λόμπι των ορυκτών καυσίμων να επιμηκύνει τον χρόνο ζωής των μεγάλων εταιρειών που λυμαίνονται τα κοιτάσματα ανά τον κόσμο και να αναβάλει για το απώτερο μέλλον τη λήψη των μέτρων που έπρεπε να έχουν ληφθεί... χθες.

Η μία μετά την άλλη οι πετρελαϊκές ανακοινώνουν κέρδη-ρεκόρ που φέρνουν ζάλη, κέρδη τα οποία μειώνουν τον χρόνο ζωής μας στην επικίνδυνη εξίσωση επιβίωσης που έχουμε μπροστά μας.