"Κραυγή αγωνίας" έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 1.4.2024)

 ...............................................................

Κραυγή αγωνίας

έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 1.4.2024)

Το τελευταίο διάστημα πυκνώνουν οι φωνές, ποικίλων πολιτικών προελεύσεων, που επισημαίνουν τη δραματική συρρίκνωση των ανθρωπιστικών σπουδών στη χώρα. Δεν είναι απλώς φωνές, ενίοτε είναι και κραυγές αγωνίας, καθώς σχολές εκτός πρωτεύουσας με εξαιρετικές αξιολογήσεις, με καινοτόμες εκπαιδευτικές πρακτικές, με εμπνευσμένα πεδία έρευνας, βρίσκονται αντιμέτωπες με άδειες φοιτητικές καρέκλες. Ή άλλες σχολές, ακόμη και του κέντρου, παλεύουν να καλύψουν στοιχειώδεις ανάγκες με τις καθηλωμένες, ακόμα, μνημονιακού επιπέδου χρηματοδοτήσεις.

Οποιον πανεπιστημιακό δάσκαλο και αν ρωτήσεις θα ακούσεις τα ίδια: προσλήψεις με το σταγονόμετρο χρόνια τώρα, μικρά κονδύλια για την έρευνα και, βέβαια, κλειστές πόρτες στη δημόσια εκπαίδευση, τόσο τη Μέση όσο και την Ανώτατη. Διδάκτορες στις ανθρωπιστικές σπουδές που με βάση τα προσόντα τους θα έπρεπε να διδάσκουν στο πανεπιστήμιο από τα τριάντα τους, βολοδέρνουν στα πενήντα τους με διάφορες μικροσυμβάσεις. Απλοί απόφοιτοι αυτών των σχολών βρίσκονται να δουλεύουν σε τομείς άσχετους με τις σπουδές τους.

Θα πει κανείς ότι τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 οι πανεπιστημιακοί αυτοί χώροι είχαν υπερκορεστεί. Είναι σωστό. Πώς φτάσαμε όμως από εκεί που χρειαζόσουν 19άρια και 20άρια στις Πανελλαδικές για να μπεις στη Φιλολογία Αθήνας, σήμερα να μη συμπληρώνεται καν ο αριθμός των φοιτητών που μπορεί να υποδεχθεί η ίδια ακριβώς σχολή;

Ολα αυτά έχουν να κάνουν, προφανώς, με τον ολοένα σφιχτότερο εναγκαλισμό της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας. Εχουν να κάνουν με τη δαμόκλειο σπάθη της ανεργίας και με τη ραγδαία πρόοδο της τεχνολογίας αλλά και των οικονομικών επιστημών όπου οι ανάγκες είναι μεγάλες. Είναι διεθνές το πρόβλημα, αλλά στην Ελλάδα της κρίσης έγινε οξύτερο. Σε άλλες χώρες, μια τάση είναι η παροχή διπλών πτυχίων στον ίδιο τριετή ή τετραετή κύκλο φοίτησης. Στη Γερμανία, μάλιστα, μπορεί να δει κανείς διπλά πτυχία εντελώς άσχετα μεταξύ τους - να τελειώσει κάποιος λ.χ. φυσικός και πολιτικός επιστήμονας ταυτόχρονα. Αυτό έχει ένα νόημα, καθώς δεν αρκεί να έχεις εξειδικευμένη γνώση σε έναν τομέα, χρειάζεται να είσαι και συγκροτημένος άνθρωπος.

Οι ανθρωπιστικές σπουδές δεν παράγουν άμεσα πλούτο, θέτουν όμως βάσεις για υγιέστερη ανάπτυξη της κοινωνίας. Με αυτή την έννοια ένα λελογισμένο κόστος θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητο, με τον ίδιο τρόπο που θεωρούμε -αν τις θεωρούμε πια- αυτονόητες τις συντάξεις ή την περίθαλψη. Μάλιστα η κρίση στην οποία αυτές βυθίζονται τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχει δύο σημαντικότατες πτυχές.

Η μία είναι ότι κινδυνεύουμε να χάσουμε τη συνέχεια της μεγάλης προόδου που έγινε τις πρώτες δεκαετίες της Μεταπολίτευσης με άνοιγμα στην έρευνα, στις ανθρωπιστικές επιστήμες, από φρέσκα ακαδημαϊκά μυαλά. Οπως και τη μεγάλη πρόοδο στον γραμματισμό του κοινωνικού μέσου όρου. Η άλλη είναι ότι, καθώς η Ελλάδα δεν διαθέτει τεχνολογίες αιχμής, όσοι καταφέρνουν να ασχοληθούν με αυτές θα φεύγουν έξω, ενώ οι υπόλοιποι θα απασχολούνται στη φούσκα των υπηρεσιών, μαθαίνοντας κυρίως πώς να χαμογελούν σε τουρίστες και λοιπούς πελάτες. Χρήσιμο και αυτό, όχι όμως ενδεικτικό υψηλού επιπέδου ευφυΐας.