"Το άλλο χέρι του Θερβάντες" έγραψε ο ποιητής Θωμάς Τσαλαπάτης ("Εφημερίδα των Συντακτών", 24.3.2023)

..............................................................

            Το άλλο χέρι του Θερβάντες 

έγραψε ο ποιητής Θωμάς Τσαλαπάτης ("Εφημερίδα των Συντακτών", 24.3.2023)

Λίγα είναι γνωστά για την κατάσταση του αριστερού χεριού του Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Κάτι το οποίο θα μου πείτε πως είναι συνηθισμένο γιατί αντίστοιχη άγνοια καταγράφεται για τα περισσότερα αριστερά χέρια των διάσημων συγγραφέων. Δεν γνωρίζουμε μάλλον τίποτα για το αριστερό χέρι του Σέξπιρ, του Μολιέρου, του Δάντη. Ετσι μάλλον είναι το σωστό.

Μια βιογραφία δεν μπορεί να συμπεριλάβει την εξέλιξη του κάθε μέλους ξεχωριστά του συνόλου αυτού των οργάνων που αποτελούν έναν Σέξπιρ. Είναι περισσότερο η συνύπαρξη και η συνεργασία των μελών αυτή που μας ενδιαφέρει.

Αν υπάρχει κάτι που κάνει την περίπτωση του Θερβάντες να ξεχωρίζει αυτό είναι το γεγονός πως το αριστερό του χέρι τραυματίστηκε στην περίφημη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571, όταν ο στόλος της Ισπανίας και των ιταλικών κρατών αντιμετώπισε τον τουρκικό στόλο. Και ο τελευταίος αυτός στόλος καθόλου δεν συμπαθούσε το χέρι του Θερβάντες και το βομβάρδισε (μαζί με αρκετά ακόμη χέρια υποθέτουμε).

Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι το τι απέγινε αυτό το χέρι. Κάποιοι γράφουν πως το χέρι κόπηκε. Γεγονός σαφώς στενάχωρο. Κυρίως για το χέρι. Γιατί αν σκεφτούμε πως ο Θερβάντες στενοχωρήθηκε που έχασε ολόκληρο το χέρι του, σκεφτείτε πως θα αισθάνθηκε το χέρι που έχασε ολόκληρο Θερβάντες. Αλλες πηγές και απεικονίσεις περιγράφουν πως το χέρι εξακολούθησε να βρίσκεται στη θέση του, αλλά τελείως αχρηστεμένο. Στο «Ταξίδι στον Παρνασσό» ο Θερβάντες αναφέρει ότι στη Ναύπακτο αχρηστεύτηκε το αριστερό του χέρι «προς δόξαν του δεξιού». Και όντως κάθε εγκώμιο του Θερβάντες, του Δον Κιχώτη, αλλά και των λοιπών έργων του είναι λίγο έως πολύ εγκώμιο του δεξιού αυτού χεριού.

Εγώ όμως θέλω να μιλήσω για το άλλο χέρι. Για τη μοναξιά που πρέπει να ένιωθε. Για την αδικία και την ταπείνωση. Πώς είναι άραγε να επιβιώνεις από μία από τις μεγαλύτερες ναυμαχίες όλων των εποχών, να κουβαλάς τα τραύματα εφ’ όρου ζωής και να βλέπεις όλα τα εγκώμια να κατευθύνονται στο άλλο χέρι; Ενα χέρι σε όλα όμοιο μέχρι πρόσφατα, ένα χέρι με το οποίο μεγαλώσατε μαζί, μοιραστήκατε κάθε χαρά και λύπη, κάθε καθημερινή δραστηριότητα.

Και τώρα αυτό προοδεύει ενώ εσύ μένεις πίσω. Οχι μόνο εκτελεί την κάθε πρακτική του υποχρέωση, αλλά καταφέρνει να αντεπεξέλθει και με το μερίδιο αυτό που θα αντιστοιχούσε σε σένα. Θα μπορούσες να νιώσεις ευγνωμοσύνη, αλλά δεν είναι έτσι. Γιατί κάθε μικρός θρίαμβός του κανονικότητας είναι μια υπενθύμιση της δικής σου δεινής θέσης. Οσων κάποτε είχες και όσων έχασες.

Δεν μπορείς πια να σηκώσεις, να αναμετρηθείς, να χαϊδέψεις. Και ακόμη χειρότερα δεν μπορείς να γράψεις τον Δον Κιχώτη. Πράγμα που βέβαια έτσι και αλλιώς δεν θα συνέβαινε γιατί ο μπαρμπα-Θερβάντες πάντοτε έγραφε με το δεξί. Δεν είναι όμως έτσι. Υπό άλλες συνθήκες κανείς δεν θα γνώριζε αν ο Θερβάντες ήταν δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας (το ίδιο μάλλον συμβαίνει και με τον Δάντη, τον Σέξπιρ, τον Μολιέρο). Αλλά τώρα το ατύχημα και η καταγραφή του δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφιβολίας.

Το ένα χέρι έγραψε τον Δον Κιχώτη, το άλλο δεν μπορεί να σηκώσει ένα πιάτο με παέγια. Να στέκεις εκεί και να υπομένεις. Τις χειραψίες, τις λειτουργίες, τα ερωτικά αγκαλιάσματα. Να ακούς για τα κατορθώματα και τους θριάμβους και να το ξέρεις. Ούτε η Ιστορία θα σου φερθεί πιο ευνοϊκά. Το μόνο για το οποίο θα σε θυμούνται θα είναι η απουσία σου.

Μη στενοχωριέσαι αριστερό χέρι του Θερβάντες. Σκέψου μόνο πόσα αριστερά χέρια μέσα στην Ιστορία δεν έγραψαν τον Δον Κιχώτη. Και αν το καλοσκεφτείς και πόσα δεξιά. Ηταν μόνο ένα αυτό που τα κατάφερε. Αυτό που έμελλε να είναι ο σύντροφός σου. Και αν σε παρηγορεί, σκέψου πόσοι δεν έχουν διαβάσει τον Δον Κιχώτη. Πόσοι πραγματικά δεν δίνουνε δεκάρα για το άλλο χέρι και όσα κατάφερε. Και σκέψου πως μέσα στη σιωπή σου είσαι ταυτόχρονα όλα τα βιβλία που δεν έγραψες. Τα πραγματικά αριστουργήματα. Αν χρωστάμε κάτι, το χρωστάμε σε σένα. Γιατί εσύ είσαι το σύμβολο όλων των δυνατοτήτων που δεν εξαντλήθηκαν.

Η επιβεβαίωση πως υπάρχουν ακόμα πολλά να γραφτούν. Η παρηγοριά μας δίπλα στον θρίαμβο των γύρω μας. Για σένα γράφω το κείμενο αυτό. Γιατί οι ταπεινώσεις που υπέστης είναι σήμερα ο τρόπος μας να συνεχίζουμε. Να παρατηρούμε, να ζούμε ταπεινά και να αντέχουμε χωρίς να γράφουμε αριστουργήματα. Χωρίς να δικαιώνουμε την ύπαρξή μας με τις δράσεις μας. Εμείς είμαστε η μοναξιά σου. Και γι’ αυτό σε ευχαριστούμε.