"Κοινωνία δεν σημαίνει επικοινωνία" έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 23.1.2023)

.............................................................. 

    Κοινωνία δεν σημαίνει επικοινωνία

έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 23.1.2023)

Η συλλογική αίσθηση περί ατμόσφαιρας φθοράς, ακόμα και αποσύνθεσης, δημιουργεί ένα διαρκές ερώτημα για τη σχέση της εποχής μας με την ατμόσφαιρα που υπήρχε στα τέλη του 19ου αιώνα και που προκάλεσε το «Κίνημα της παρακμής» (décadentisme) αλλά και τη «λογοτεχνία της παρακμής». Αλλωστε ανάλογοι όροι χρησιμοποιούνται και σήμερα, πολλοί μιλούν για «έκπτωση» και «παρακμή», που συνδυάζεται με μια γενική έλλειψη ενθουσιασμού, μια έξαρση του ατομικιστικού στοιχείου και μια μοιρολατρική αποδοχή του status quo.

Πρέπει εξ αρχής να σημειώσουμε ότι η αίσθηση αυτή της παρακμής και η ανάλογη απαισιοδοξία δεν αφορούν μόνο αριστερόστροφους πολίτες που νιώθουν ασφυξία από τη διεθνή επικράτηση αντίπαλων ιδεών. Αφορούν και δεξιούς έως ακροδεξιούς πολίτες που επίσης δυσφορούν απέναντι σε ένα σύστημα το οποίο συνδυάζει την εύνοια προς το κεφάλαιο με τη μόνο προσχηματική υιοθέτηση παραδοσιακών αξιών.Το ίδιο συνέβαινε άλλωστε και τον 19ο αιώνα.

Η λογοτεχνία και το κίνημα της παρακμής δεν εμπλέκουν μόνο έναν Μποντλέρ και έναν Νίτσε, εμπλέκουν και μια πλειάδα ακροδεξιών, φιλομοναρχικών και αντεπαναστατών, όπως ο Ισμάν, ο Ντ’ Ορεβιγί, ο Πελαντάν. Ανάλογη δυσφορία εκφράζουν σήμερα με ακραίο τρόπο οι Γερμανοί πρωταγωνιστές του λεγόμενου «Κινήματος των πολιτών του Ράιχ» που δεν αναγνωρίζουν την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, έχουν διακηρύξει μία συγκεκριμένη εδαφική ζώνη ως «ανεξάρτητη», κόβουν «νόμισμα», δίνουν «διαβατήρια», πιστεύουν ότι οδεύουμε πλησίστιοι σε έναν Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο και θεωρούν ότι το γερμανικό Ράιχ συνεχίζει να υπάρχει, στα όρια του 1937, και δεν εκπροσωπείται από τη σημερινή Γερμανία.

Η αίσθηση φθοράς όμως, που δεν σχετίζεται με ζητήματα «παραδοσιακών αξιών», έχει ευθεία σχέση με τα πλήγματα προς τη δημοκρατία. Το οξύμωρο είναι βέβαια ότι ενώ στη δημοκρατία η πίεση ασκείται από πολύ ισχυρές και συνεργαζόμενες μεταξύ τους εξουσίες, στο τέλος τον λογαριασμό θα τον πληρώσει η ίδια η δημοκρατία και όχι αυτές.

Αλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η σχιζοφρενική χρήση των επιτευγμάτων της επιστήμης. Ο πολίτης αισθάνεται διχοτομημένος συναισθηματικά, καθώς νιώθει από τη μια ικανοποιημένος, από την άλλη ανήσυχος και αγχωμένος. Ακραίο παράδειγμα είναι οι επικοινωνίες. Η εξέλιξη στον τομέα αυτό είναι από τη μια μεριά ευεργετική, από την άλλη καταπιεστική, καθώς όλοι νιώθουν να πολιορκούνται από σάιτ, κοινωνικά δίκτυα, τηλέφωνα, διαφημίσεις που τους στερούν ζωτικό χώρο σκέψης και ελευθερίας.

Κοινωνία δεν μπορεί να σημαίνει μόνο επικοινωνία. Και αν η παλιά διάκριση ατόμου και κοινωνίας είναι πια ξεπερασμένη ως προς τον τρόπο που είχε τεθεί, οπότε ο χώρος των ατομικών ελευθεριών δεν μπορεί να είναι παρά κεντρικός και αναμφισβήτητος, από την άλλη, κοινωνία δεν μπορεί παρά να σημαίνει συνέργεια και συμμετοχή. Μόνο το αίσθημα ότι κάποιος εκτός από φωνή έχει συμμετοχή στα δρώμενα, μπορεί να τον καταστήσει κοινωνό θετικών, αισιόδοξων συναισθημάτων. Η αίσθηση ότι όλες οι μεγάλες αποφάσεις παίρνονται ερήμην του, συχνά και εναντίον του, δεν μπορεί παρά να παράγει συναισθήματα ματαίωσης και θλίψης.