 Χώρα - θερμοκήπιο
Tης Mαριας Kατσουνακη
Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από συνέντευξη του Χάρολντ Πίντερ και περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα της παράστασης «Το θερμοκήπιο», που παρουσιάζει ο Λευτέρης Βογιατζής στο θέατρο της οδού Κυκλάδων: «... βλέπουμε μια αρρώστια να απλώνεται μέσα στο ίδιο το κέντρο της γλώσσας κι η γλώσσα γίνεται ένα σταθερό προσωπείο, μία ταπετσαρία φτιαγμένη από ψέματα. Η ανελέητη και κυνική υποβάθμιση ανθρώπινων όντων, πνευματικά και σωματικά, ο θάνατος αναρίθμητων χιλιάδων – τέτοιου είδους πράξεις δικαιολογούνται μέσα από ρητορικά σχήματα, στείρα ορολογία και αντιλήψεις εξουσίας που ζέχνουν. Θα γυρίσουμε ποτέ να κοιτάξουμε τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε; Αναρωτιέμαι. Εχουμε τις ικανότητες να το κάνουμε; Μήπως οι δομές της γλώσσας και οι δομές της πραγματικότητας (θέλω να πω: αυτού που όντως συμβαίνει) ακολουθούν παράλληλες διαδρομές; Μήπως στην ουσία της η πραγματικότητα παραμένει έξω από τη γλώσσα, ξεχωρισμένη, αμετακίνητη, αλλότρια, ανεπίδεκτη περιγραφής; Είναι αδύνατο να υπάρξει μια ακριβής και καίρια αντιστοιχία ανάμεσα σ’ αυτό που είναι και στον τρόπο με τον οποίο το αντιλαμβανόμαστε; Ή μήπως είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούμε τη γλώσσα μόνο για να συσκοτίσουμε και να διαστρεβλώσουμε την πραγματικότητα –να διαστρεβλώσουμε αυτό που συμβαίνει– επειδή το φοβόμαστε;». Το συγκεκριμένο έργο του Πίντερ δεν εστιάζει μόνο πάνω στη γλώσσα. Και η παράσταση του Λευτέρη Βογιατζή ανασύρει, σε μια υποδειγματικά διαυγή ανάγνωση, ό, τι έχει να προσφέρει το κείμενο. Λειτουργεί ως άλλο «θερμοκήπιο» σκέψεων, παρατήρησης, συνειρμών, το οποίο ο σκηνοθέτης καλλιεργεί με θαυμαστή φροντίδα και χειρουργική ακρίβεια. Το πιντερικό «Θερμοκήπιο» (σε μετάφραση Νίνου - Φένεκ Μικελίδη) είναι μια μαύρη πολιτική φάρσα, πάνω στην τρέλα, την παράνοια, την ασυδοσία και τις ίντριγκες που αναπτύσσονται και ευοδώνονται μέσα στους κρατικούς γραφειοκρατικούς μηχανισμούς. Η γλώσσα που στηλιτεύει και η γλώσσα που συσκοτίζει. Η γλώσσα που ναρκώνει και η γλώσσα που αφυπνίζει. Η γλώσσα που ανακουφίζει και η γλώσσα που τραυματίζει. Η γλώσσα που μεταμορφώνει και η γλώσσα που αποθηριώνει. Οσα ο Πίντερ ανιχνεύει ως στρεβλή επικοινωνία, καταγράφοντας τις αμφιβολίες του με αλλεπάλληλα ερωτήματα, αναβιώνει μέσα από τον πολιτικό, συνδικαλιστικό και δημοσιογραφικό λόγο. Ολοι όσοι απευθύνονται δημόσια διαμορφώνουν την καθημερινότητα, δίνουν το στίγμα της πραγματικότητας. Και εδώ, στήνονται οι παγίδες, ασυνείδητες και συνειδητές. Οι λέξεις καλούνται να σηκώσουν το φορτίο της περιγραφής μιας πραγματικότητας πολλαπλών όψεων. Υπαρκτής ή κατασκευασμένης, αδιάφορης, στεγνής ή ανανεωμένης και ελπιδοφόρας. Η ζωή μας όλη ζυμώνεται μέσα στη γλώσσα. Αλλοτριώνεται ή αναπνέει, αντλεί κουράγιο ή βυθίζεται στον φόβο και στην προκατάληψη. Οπως έγραφε και ο Πίντερ, χρόνια πριν η οικονομική κρίση ανατρέψει άρδην αξίες και προοπτικές, η ορολογία πρέπει να υποβάλλεται σε «αυστηρή κριτική διερεύνηση». Αν δεν μπορέσουμε να το κάνουμε, τότε «και η ηθική και η πολιτική κρίση μας μοιραία θα εξασθενήσουν». Στην Ελλάδα, στην εποχή που διανύουμε, τι έχει εξασθενήσει περισσότερο: η σκέψη ή η γλώσσα; Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Η «ηθική και πολιτική κρίση» ενισχύεται ή αμβλύνεται και από τα δύο. Μια χώρα - θερμοκήπιο των πιο αντιφατικών «προϊόντων»: αθλιότητας και προκοπής, διαφθοράς και φιλότιμου, εξαχρείωσης και εργατικότητας. Ποια πλευρά κυριαρχεί στο θερμοκήπιο; Χρειάζεται δύναμη –δύναμη εξουσίας– για να ξεδιαλύνει ο συνδυασμός, να απαλλαγούν τα ζεύγη των λέξεων από το άρρωστο σκέλος. Η απομόνωση αποπλανεί και η απόσυρση αφήνει το έδαφος ελεύθερο στην ψυχική τύφλωση, στον μαρασμό. Στη ζωή, όπως και στη θεατρική σκηνοθεσία, «δεν ξέρεις πού πηγαίνεις, ποιο είναι το επόμενο βήμα, αλλά πρέπει να το βρεις». Είναι πολύ σημαντικό, λέει ο Πίντερ, «να μην τα φτύσεις πάνω στη σκηνή. Πρέπει να συνεχίζεις την πορεία σου». Εστω και με μεγάλη αβεβαιότητα. |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου