"Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και οι έφηβοι" ("Καθημερινή, 11/6/2011)

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και οι έφηβοι Tης Mαριαννας Tζιαντζη Μια μικρή παρέα μαθητών λυκείου συζητά για τη «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη. Η εικόνα αυτή μοιάζει βγαλμένη από μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, όμως είναι αληθινή, αφού την είδαμε στο «Σκοτεινό τρυγόνι» της περασμένης Δευτέρας. Στην Ελλάδα του 2011 υπάρχουν έφηβοι που διαβάζουν Παπαδιαμάντη και συζητούν γι’ αυτόν. Το «Σκοτεινό τρυγόνι» είναι μια σειρά 12 εκπομπών 15λεπτης διάρκειας, που προβάλλονται κάθε Δευτέρα βράδυ στην ΕΤ1 με αφορμή τα 100 χρόνια από το θάνατο του Παπαδιαμάντη. Σε κάθε επεισόδιο αναπτύσσονται κάποιες πτυχές του έργου του συγγραφέα. Λόγιοι μιλούν, ηθοποιοί διαβάζουν, όμως αυτή τη φορά το λόγο τον είχαν οι έφηβοι. Είναι αυτονόητο ότι το ενδιαφέρον των μαθητών για τον Παπαδιαμάντη δεν γεννήθηκε αυθόρμητα, αλλά προηγήθηκε η ενθάρρυνση από το σχολείο, την Ελληνογερμανική Σχολή Αθηνών. Σημασία επίσης έχει ότι οι μαθητές δεν το έπαιζαν μικροί σοφοί, δεν παπαγάλιζαν τα όσα είχαν ακούσει από τους καθηγητές τους, δεν έκαναν copy-paste από τα ετοιματζίδικα του Ιντερνετ. Αντίθετα, διατύπωναν τις δικές τους σκέψεις με όλη την αμεσότητα, ίσως και τη δροσερή αδεξιότητα της ηλικίας τους, μια αδεξιότητα που συχνά είναι πιο ενδιαφέρουσα και ζωογόνα από τον στεγνό ξερολισμό πολλών ενηλίκων.

«Τα 15–16 είναι η μικρότερη ηλικία που μπορεί κανείς να διαβάσει και να εκτιμήσει τον Παπαδιαμάντη», λέει ένας μαθητής. Φέτος η τάξη του διάβασε το «Ονειρο στο κύμα» και τη «Φόνισσα» (full text, όπως θα έλεγαν οι πρόγονοί μας) ενώ την αρχική απροθυμία και τη δυσκολία προσαρμογής των παιδιών στο ύφος του συγγραφέα διαδέχτηκε το ενδιαφέρον τους για την πλοκή, τους χαρακτήρες και τις κοινωνικές συνθήκες εκείνης της εποχής. Οι ίδιοι οι μαθητές παρατήρησαν ότι η γραφή του Παπαδιαμάντη «δεν αποδίδεται ακριβώς στα νέα ελληνικά», αν και η μετάφραση είναι απαραίτητη για τους μαθητές του δημοτικού. Και αν η πλοκή, το περιεχόμενο προσελκύσει τα παιδιά, είναι πολύ πιθανό, λίγα χρόνια αργότερα, να ενδιαφερθούν να διαβάσουν Παπαδιαμάντη στο πρωτότυπο, παρατήρησαν οι μαθητές. Λαϊκά αναγνώσματα ήταν τα διηγήματα και τα μυθιστορήματα του Παπαδιαμάντη, αφού πρωτοδημοσιεύονταν σε εφημερίδες και περιοδικά. Εγγράμματοι βιοπαλαιστές ήταν πολλοί από τους πρώτους αναγνώστες τους, όπως βιοπαλαιστής της πένας ήταν και ο συγγραφέας τους. Αυτό που ήταν κάποτε λαϊκό και απευθυνόταν σε όλο τον κόσμο, έχει γίνει σήμερα σχεδόν αριστοκρατικό, όμως το «Σκοτεινό τρυγόνι» έδειξε ότι και οι σημερινοί έφηβοι μπορούν να κολυμπήσουν σ’ αυτά τα νερά, που δεν είναι βαθιά και σκοτεινά αλλά γάργαρα και γεμάτα εκπλήξεις.