"Οι συμβάσεις και ο πολιτισμός" του Πάσχου Μανδραβέλη ("ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 23/6/2011) + "Περί εθελοντισμού" της Ναταλί Χατζηαντωνίου ("Ελευθεροτυπία", 23/6/2011) = Ο Πολιτισμός στην Ελλάδα εν καιρώ κρίσης.

Οι συμβάσεις και ο πολιτισμός Tου Πασχου Μανδραβελη / pmandravelis@kathimerini.gr    Τον κ. Νίκο Μόσχοβο δεν τον γνωρίζουμε. Για να είναι γραμματέας του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), εικάζουμε ότι κάπου θα εργάζεται ως ηθοποιός. Το εικάζουμε, διότι στην Ελλάδα οι συνδικαλιστές δεν εργάζονται. Η δουλειά τους είναι συνήθως να μην αφήνουν τους άλλους να εργαστούν.    Ο εν λόγω γραμματέας του σωματείου, το οποίο ιστορικά διαφεντεύεται από το ΚΚΕ, έκανε τον συνδικαλισμό τέχνη. Κομέντια ντελ’ άρτε, για να είμαστε ακριβείς. Ετσι, προχθές επιχείρησε να σταματήσει μια παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών, διότι σε αυτή συμμετέχουν κι ερασιτέχνες ηθοποιοί. «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να μεταβληθεί η ζωή των καλλιτεχνών σε μαύρο σκοτάδι, επειδή κάποιος αποφάσισε ότι αυτό είναι τέχνη», δήλωσε στην «Κ» ο κ. Μόσχοβος. «Διαλύονται οποιαδήποτε δικαιώματα είναι κατοχυρωμένα αυτήν τη στιγμή... Δεν θ’ αφήσουμε αυτό το ζήτημα να εξελιχθεί σε μπούμερανγκ εναντίον των καλλιτεχνών στον χώρο μας. Είμαστε αντίθετοι, γιατί πρέπει να προστατεύσουμε τα δικαιώματα των μελών μας. Δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται φιλικά συμμετέχοντες και εθελοντές· είναι μια επικίνδυνη τακτική». Κάποιος, προφανώς, του απέκρυψε το γεγονός ότι αυτές τις μέρες ανεβαίνουν χιλιάδες παραστάσεις αποκλειστικά από ερασιτέχνες ηθοποιούς, διότι αλλιώς θα έστελνε το ΙΚΑ και στα σχολεία ολόκληρης της χώρας.    Μαζί με το χάπενινγκ του ΣΕΗ στο Φεστιβάλ, χθες εκδόθηκε και μία ανακοίνωση «Κοινό πλαίσιο των φορέων τέχνης και πολιτισμού». Την υπογράφουν, πέρα από τους ηθοποιούς, τα σωματεία λογοτεχνών, σκηνοθετών, τραγουδιστών, θεατρολόγων, εικαστικών κ.ά. Το κάλεσμα είναι να προστατευτεί το «κοινωνικό αγαθό» που, εκτός από το νερό και το ρεύμα, είναι ο πολιτισμός. Γι’ αυτό η συνδικαλιστική γραφειοκρατία του πολιτισμού στη χώρα μας (14 σωματεία υπογράφουν) είναι προσλήψεις στο Δημόσιο πέρα από την αναλογία 1 προς 5, κρατικές επιχορηγήσεις, να μην υπάρξει καμιά κατάργηση από τα βαρέα και ανθυγιεινά, και φυσικά καμία βοήθεια στον πολιτισμό από τον ιδιωτικό τομέα (όπως π.χ. επιχειρεί το Ιδρυμα Νιάρχος). Με άλλα λόγια, ο αγώνας είναι για πιο κρατικοδίαιτο πολιτισμό, ο οποίος θα αποτρέπει ακόμη και τη συμμετοχή εθελοντών. Η τέχνη, γι’ αυτό το κομμάτι της πνευματικής ηγεσίας της χώρας μας, είναι ό,τι πληρώνει ο βαριά φορολογούμενος Ελληνας. Για τα κρατικά χρήματα «ο χώρος του πολιτισμού σαλπίζει ένα νέο πνευματικό εμβατήριο», διακηρύσσουν.    Κάπως έτσι με τέτοια πνευματικά εμβατήρια χρεοκόπησε και η χώρα και ο πολιτισμός της. Διότι τα χρόνια της πολυποίκιλης κρατικής δίαιτας έφτασε η Αθήνα να έχει περισσότερα θέατρα από το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη μαζί, ενώ δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η ελληνική τέχνη, σε όλες τις μορφές της, θριαμβεύει στον κόσμο.    Οπως και να έχει όμως το θέμα, λεφτά, πλέον, δεν υπάρχουν. Οι τεχνίτες, ως πρωτοπόροι, πρέπει να ψάξουν εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης της δημιουργίας τους. Κι αυτό ίσως να αποτελέσει μια καλή άσκηση. Διότι η άφθονη κρατική χρηματοδότηση, το καλύτερο που παρήγαγε ήταν ο σοσιαλιστικός και ο ναζιστικός ρεαλισμός. Κάθε τι νέο, επαναστατικό και πρωτοπόρο φτιάχτηκε σπάζοντας τις συμβάσεις και δη τις συλλογικές.

...................................................................................

Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 23 Ιουνίου 2011

Περί εθελοντισμού

«Οι νέοι ηθοποιοί πληρώνουν ακριβά για να συμμετάσχουν σε σεμινάρια. Η εθελοντική συμμετοχή είναι ένα δωρεάν σεμινάριο», σχολίασε στο χθεσινό μας φύλλο ο Θωμάς Μοσχόπουλος, με αφορμή τις διαμαρτυρίες του ΣΕΗ για τη δωρεάν χρήση εθελοντών σε παραστάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών. 

Πράγματι, κάθε νέος άνθρωπος, ξεκινώντας την καριέρα του, είναι πρόθυμος να κάνει θυσίες. Διότι, προκειμένου να κερδίσει σε εμπειρία μαθητεύοντας και να αποσπάσει, ενδεχομένως, την προσοχή ενός σπουδαίου σκηνοθέτη, που αργότερα ίσως τον εντάξει στην ομάδα του, είναι ανθρώπινο από την πλευρά του να δέχεται τη δωρεάν συμμετοχή του σε μια παράσταση. Είναι άλλωστε γνωστό ότι το επάγγελμα του ηθοποιού είναι τόσο κορεσμένο που ένας νέος ηθοποιός, από την προοπτική να παραμείνει άνεργος και άγνωστος, προτιμά τη δωρεάν εξάσκηση στην τέχνη του και την ελπίδα ότι πολλές τέτοιες ασκήσεις θα φέρουν τελικά και μια μονιμότερη εργασιακή σχέση. Είναι επίσης γνωστό ότι πολλές νεανικές ομάδες έτσι λειτουργούν: ζουν και εργάζονται απλήρωτες, μόνο και μόνο για να μπορούν να υπάρχουν στην τέχνη.

Από αυτής της απόψεως, λοιπόν, το σχόλιο του κ. Μοσχόπουλου είναι μια διαπίστωση που θα μπορούσε να κάνει και να εφαρμόσει κάθε «εθελοντής». Οχι όμως οποιοσδήποτε επιχορηγούμενος ή κρατικός φορέας, όπως είναι π.χ. το Ελληνικό Φεστιβάλ. Επίσης ομολογώ ότι το επιχείρημα υπέρ της «νομιμοποίησης» του δωρεάν εθελοντισμού από τον κ. Μοσχόπουλο, σ' εμένα τουλάχιστον, ήχησε άκομψο. Οχι τόσο επειδή υπαινισσόταν ο ίδιος ότι η συμμετοχή σε μια παράστασή του είναι ισάξια ενός σεμιναρίου, αυτό μπορεί όντως να ισχύει. Αλλά επειδή ήταν μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής για τη νέα θεατρική πολιτική του ΥΠΠΟΤ. Στην ανακοίνωση της αναδιαμόρφωσης του συστήματος των επιχορηγήσεων, έτσι ώστε κάπως να ευνοούνται επιτέλους και οι νέοι, ο ίδιος είχε δηλώσει μάλιστα πως «ρατσιστικό θα ήταν να κρίνουμε τους νέους δημιουργούς με τα ίδια κριτήρια με τους παλιούς».

    Οσο για το ΣΕΗ, που εν προκειμένω καταγγέλλει το Φεστιβάλ και επειδή «δεν υπογράφει με τους ηθοποιούς τρίμηνη συλλογική σύμβαση εργασίας, αλλά τους πληρώνει με μπλοκάκι», μπορεί να έχει δίκιο. Κατά καιρούς, όμως, κάτι αστήριχτες και συνθηματολογικές καταγγελίες, όπως π.χ. αυτή για «αφελληνισμό του φεστιβάλ», αλλά και η ροπή του να αντιδρά σπασμωδικά και «παλαιοκομματικά», του προσέδωσαν μια γραφική «ρετσινιά», που αναδρομικά αδικεί το σωματείο ακόμα κι όταν διαμαρτύρεται για σωστούς και δίκαιους λόγους.

ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

...................................................................................

Σχολιάζω: Δεύτερη φορά που θα με απασχολήσει κείμενο του κ. Μανδραβέλη, αλλά αν την προηγούμενη φορά βρήκα κάποιες βάσιμες απόψεις και επιχειρήματα που να εδράζονται στην πραγματικότητα, τώρα πραγματικά δε βρίσκω. Γιατί τα σημερινά μάλλον σε μια παραποιημένη, ή έστω στρεβλά ερμηνευμένη, πραγματικότητα βασίζονται, παρά σε μια αληθή.   

   Και εξηγούμαι: Αλήθεια, πότε ήταν κρατικοδίαιτος ο πολιτισμός στη χώρα μας; Κι αν ήταν σε ποιο ποσοστό ήταν; Και μια και βρισκόμαστε στο χώρο του θεάτρου, ξέρει ο κ. Μανδραβέλης αν κάλυπταν οι επιχορηγήσεις του κράτους σ' ένα οποιοδήποτε θεατρικό σχήμα το κόστος των παραγωγών του; Κι αν ναι, σε ποιο ποσοστό; Δηλαδή, με άλλα λόγια επαρκούσαν; Ξέρει επίσης ότι ακόμα κι αν επιχορηγούνταν κάποιοι θίασοι δεν κάλυπταν πλήρως τις οικονομικές υποχρεώσεις τους απέναντι στους "προσφέροντες υπηρεσίαν" ηθοποιούς; Χρόνια τώρα το ρεπερτόριο των αμοιβών, πλην των τηλεοπτικών πρωταγωνιστών, επαρουσίαζε μια ευρεία γκάμα, από την πλήρη κάλυψη (μισθολογική και ασφαλιστική) μέχρι την μερική τοιαύτη (με θαυμαστή ποικιλία: πληρωμένο μόνο ένα μέρος της χρονικής διάρκειας της σύμβασης ή χωρίς τις ασφαλιστικές εισφορές για λιγότερο χρόνο ή καθόλου, διανομή των εισπράξεων ανάμεσα στα μέλη του θιάσου αφαιρουμένου ενός ποσοστού 20% για τον θιασάρχη ή αμοιβές πολύ κατώτερες των κατώτερων συμβατικών και χωρίς την ασφαλιστική κάλυψη), και από τη μερική μέχρι την παροχή υπηρεσίας δωρεάν (δηλαδή ουσιαστικά χρηματοδοτούσε ο ίδιος ο εργαζόμενος τη συμμετοχή του στο σχήμα)!  Κι όλ' αυτά, αρκετά χρόνια πριν εμφανιστεί η κρίση. Πλήρη κάλυψη οι εργαζόμενοι ηθοποιοί είχαν μόνο στα κρατικά θέατρα, μέχρι πριν 10 χρόνια στα ΔΗΠΕΘΕ και σε τρεις-τέσσερις ιδιωτικούς θιάσους που εξακολουθούν μέχρι και σήμερα με συρρίκνωση των διανομών τους (ανεβάζοντας έργα με μονολόγους, με 2, άντε  3 πρόσωπα). Θέλω να πω, αν υπάρχει ένας κακοπληρωμένος και πιο ανασφαλής κλάδος επαγγελματιών, αυτός είναι ο κλάδος των ηθοποιών - να δεχτώ ότι και για τον κλάδο των δημοσιογράφων, ισχύουν τα ίδια και χειρότερα...; Πάντως δεν είχε ξανασυμβεί  επιχορηγούμενα από το κράτος σχήματα να χρησιμοποιούν εθελοντές και θεωρώ ότι αν τον κρατικοδίαιτο πολιτισμό κακώς τον υπερασπίζεται το ΣΕΗ, κακώς τον υπερασπίζεστε και σεις κ. Μανδραβέλη υπερασπιζόμενος το δικαίωμα επιχορηγούμενων συμμετεχόντων σε κρατική καλλιτεχνική διοργάνωση να χρησιμοποιούν είτε απλήρωτους καλλιτέχνες είτε εθελοντές. Δεν είναι και πολύ δίκαιο, νομίζω, ευεργετημένοι από το κράτος να χρησιμοποιούν τον εθελοντισμό και να καμαρώνουν εκ του ασφαλούς (με την επιχορήγησή τους εξασφαλισμένη, δηλαδή) για την ανάληψη του ρίσκου που συνοδεύει το ελεύθερο επάγγελμα (!) και να μην έχουν το δικαίωμα μη ευεργετηθέντες να διαμαρτύρονται που αποκλείονται από τις "ευεργεσίες", και μάλιστα από εθελοντές. Ή αλλιώς δεν μπορεί για ορισμένους να ελλοχεύει ο κίνδυνος με τον εναγκαλισμό τους με το κράτος να ξεπέσουν στον σοσιαλιστικό ή ναζιστικό ρεαλισμό  και γι'άλλους να μην υπάρχει ουδείς λόγος ανησυχίας και η κρατική χορηγία να είναι ευλογία!

   Μία αρνητική εξέλιξη της κρίσης είναι τα διάφορα κοινωνικά στρώματα να αλληλοϋποβλέπονται, να αλληλοκατηγορούνται και να αλληλοϋπονομεύονται. Αυτό μπορεί να συμβεί  ανάμεσα και σε μέλη μιας επαγγελματικής συντεχνίας, εφόσον έχουν από τους ισχυρούς της εξουσίας διαφορετική και επιλεκτική αντιμετώπιση. Κι ένα σωματείο με τους ηγέτες του πρέπει να εμψυχώνει τα μέλη του με σκοπό την υπέρβαση της κρίσης  ε δ ώ  κ α ι  τ ώ ρα ! Έχω την εντύπωση ότι η υπέρβαση θα μπορούσε να συμβεί μόνο αν κατάφερνε να αναπτύξει νέες μορφές συνεργασίας και  αυτοοργοργάνωσης που θα παρήγαγαν έργο, έργο δημιουργικότητας και παραμυθίας και για τους συνανθρώπους μας που τόσο την έχουν ανάγκη στους δύσκολους καιρούς μας.