"ΘΥΜΟΣΑΣΤΕ ΤΗΝ 23η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010;" έγραψε ο Ρούντι Ρινάλντι («Δρόμος», φύλλο 682, 27/4/24)

 ..............................................................

ΘΥΜΟΣΑΣΤΕ ΤΗΝ 23η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010;

Μια νέα ποιότητα της χώρας που διαρκεί,

παρά τις διακηρύξεις για το τέλος των μνημονίων

του Ρούντι Ρινάλντι («Δρόμος», φύλλο 682, 27/4/24)

 

Ήταν 23 Απριλίου του 2010, πριν 14 χρόνια, όταν ο τότε ο πρωθυπουργός Γ.Α. Παπανδρέου (ΓΑΠ) ανακοίνωσε την είσοδο της χώρας στα μνημόνια και την υπαγωγή της σε ένα νέο καθεστώς υπό την επικυριαρχία της «τρόικας». Δηλαδή της Ε.Ε., της ΕΚΤ και του ΔΝΤ. Είχε περάσει ένα περίεργο 6μηνο «απραξίας» της κυβέρνησης, που είχε εκλεγεί με 43% τον Οκτώβριο του 2009 και με κεντρικό σύνθημα «λεφτά υπάρχουν». Ένα κατάφωρο ψέμα, αφού όλο το πολιτικό σύστημα γνώριζε ότι η Ελλάδα ήταν υπό χρεοκοπία (αυτός ήταν άλλωστε ο λόγος της «παράδοσης» της κυβέρνησης από τον Κ. Καραμανλή με πρόωρες εκλογές).

Σήμερα, όπως αποκαλύφθηκε στο πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσε η Καθημερινή για τα 50 χρόνια από την μεταπολίτευση, έχει επίσημα ομολογηθεί από πολλούς πρωταγωνιστές της εποχής ότι γνώριζαν πως υπήρχε οικονομική χρεοκοπία. Αυτό που δεν λένε, που δεν φωτίζουν, είναι το γιατί η Ελλάδα έφτασε στη χρεοκοπία το 2010. Ποιος ευθύνεται; Διότι ένα κράτος, μια οικονομία δεν χρεοκοπεί ξαφνικά, απότομα, χωρίς πρόδρομα σημάδια. Αλλά το να ζητάμε από τους ενόχους να αναλάβουν τις ευθύνες τους για το τι οικονομικές πολιτικές ακολούθησαν τις προηγούμενες δεκαετίες είναι υπερβολικό, ίσως και άκομψο. Επειδή υποτίθεται πως δεν φταίνε για τίποτα. Ίσως πάλι να ήταν η κακιά ώρα, ή οι «χρόνιες παθογένειες», όπως συνηθίζουν να λένε. Στο συνέδριο της Καθημερινής τα πρωτοκλασάτα στελέχη του Σημιτισμού χρεώνουν τη χρεοκοπία στη μη λύση του ασφαλιστικού… Τι βολική εξήγηση για όλο το σύστημα! Όπως και το άλλο που λέχθηκε τότε, το «μαζί τα φάγαμε».

Τα ψέματα

Λίγα χρόνια όμως πριν, στις αρχές του 2000, η Ελλάδα ζούσε ένα όνειρο: είσοδος στο ευρώ, Ολυμπιάδα 2004 και Βαλκανική εξόρμηση. Μεγαλείο, αποθέωση. Και μαζί αποθέωση της δανειακής επέκτασης (διαφημιζόμενα δάνεια κάθε είδους), ενώ το χρέος και τα ελλείμματα εκτινάσσονταν. Όταν από τις ΗΠΑ η οικονομική κρίση μετανάστευσε και στην Ευρώπη, το 2008-2010, ήταν λογικό οι ισχυρότερες δυνάμεις της Ε.Ε. (δηλαδή πρώτη η Γερμανία) να ξεφορτώσουν την κρίση προς τον Νότο, επιβάλλοντας έκτακτα προγράμματα διάλυσης της οικονομίας και της κυριαρχίας χωρών προκειμένου να διασωθούν οι τράπεζες και η οικονομία τους. Έτσι μια εξαρτημένη χώρα όπως η Ελλάδα χρεοκόπησε οικονομικά, για άλλη μια φορά στην ιστορία της. Και για να «διασωθεί» πρόστρεξε στους Δανειστές (δηλαδή σε αυτούς από τους οποίους ήδη εξαρτιόταν). Μόνο που σε τέτοιες περιπτώσεις η «διάσωση» σημαίνει πολλά πράγματα, που τα γνωρίζαμε και από προηγούμενες χρεοκοπίες της χώρας.

Ούτε το ευρώ μας προστάτευσε (αντίθετα, η πρόσδεση μιας αδύναμης οικονομίας σε ένα σκληρό νόμισμα και η αφαίρεση της οικονομικής πολιτικής όξυνε το πρόβλημα), ούτε η υποτιθέμενη σύγκλιση με την Ε.Ε. πρόσφερε κάτι. Και φυσικά ο οργανισμός αυτός δεν επέδειξε καμία αλληλεγγύη προς ένα αδυνατισμένο μέλος του. Ίσα-ίσα, το χρησιμοποίησε ως πειραματόζωο και εφαλτήριο νέων αποικιοκρατικών μεθόδων «διάσωσης», δηλαδή κατάλυσης της κυριαρχίας, λεηλασίας όλης της δημόσιας περιουσίας της χώρας, και επιβολής ληστρικών όρων αποπληρωμής των τόκων και δανείων – που σήμαιναν λεηλασία του εισοδήματος του ελληνικού λαού, εργαζόμενων και συνταξιούχων. Τότε ειπώθηκε το μεγάλο ψέμα-αντιστροφή της πραγματικότητας: «Προκειμένου η Ελλάδα να αποφύγει τη χρεοκοπία, προσέφυγε στον μηχανισμό στήριξης υπό την παρακολούθηση της τρόικας». Αυτό το «προκειμένου να αποφύγουμε τη χρεοκοπία» είναι ψέμα. Προσφύγαμε στις αιτήσεις «διάσωσης» από τους «εταίρους» μας ακριβώς επειδή χρεοκοπήσαμε. Μόνο που αυτοί οι «φίλοι» διασώζουν με όρους: Επιτροπεία, κατάλυση λαϊκής κυριαρχίας, φτωχοποίηση, λεηλασία του πλούτου, αποικιοποίηση.

Και ένα, και δύο και τρία… και μπάστα;

Επισήμως η χώρα – μέσω του κοινοβουλίου, των κυβερνήσεων και των συστημικών κομμάτων, και ειδικότερα μέσω πρωθυπουργών, υπουργών Οικονομικών και με «εγγυητή» τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας (υπάλληλο της ΕΚΤ) κ. Στουρνάρα – υπέγραψε 3 μνημόνια από το 2010 μέχρι το 2018. Χωρίς να κάνουν λόγο για χρεοκοπία (η οποία δεν ήταν μόνο οικονομική), προχώρησαν σε δανειακές συμβάσεις που, όπως τονίζει ο γνωστός συνταγματολόγος καθηγητής Γιώργος Κασιμάτης, «ούτε με το πιστόλι στο κρόταφο δεν υπογράφονταν» – διότι «υπάρχει στο μνημόνιο ρητή παραίτηση δικαιωμάτων εθνικής κυριαρχίας». Αυτά όμως είναι μικρολεπτομέρειες για το πολιτικό μας σύστημα.

Χωρίς να κάνουν κανένα ουσιαστικό απολογισμό του τι σήμαναν τα 3 μνημόνια για τη χώρα και το λαό, όλα τα συστημικά κόμματα πανηγυρίζουν για 3 πράγματα: την έξοδο από τα μνημόνια, την παραμονή στην Ε.Ε., την επιστροφή στην κανονικότητα. Ξέρουν ότι ψεύδονται, αλλά ο πανηγυρισμός τους έχει κάποια βάση: πέρασαν μεγάλη λαχτάρα, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια, όταν υπήρχε ένα μεγάλο λαϊκό αντιμνημονιακό κίνημα και έπρεπε να κρύβονται. Είδαν με φόβο να γκρεμίζεται ο δικομματισμός Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ, και το καλοκαίρι του 2015 άκουσαν τη φωνή του λαού να φωνάζει ένα «ΟΧΙ» στην ευρωκρατία που τους τρόμαξε. Και τότε όλοι μαζί, Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι αλλά και ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, καταπάτησαν τη λαϊκή εντολή μέσα σε ένα βράδυ, και αποδέχτηκαν το 3ο μνημόνιο (το πιο επαχθές, διότι ήταν σε μεγάλο βαθμό και τιμωρητικό), το οποίο βάθυνε κι άλλο το καθεστώς της επιτροπείας, του ελέγχου και της αποικιοποίησης της χώρας. Αυτή τη φορά με συνεργό το κόμμα της «πρώτης φοράς Αριστερά». Το ΤΑΙΠΕΔ έγινε Υπερταμείο. Η δημόσια περιουσία της χώρας όχι μόνο υποθηκεύτηκε (ως εγγύηση), αλλά και παραχωρήθηκε σε μια Α.Ε. που το Δ.Σ. της διορίζονταν από τους Δανειστές – ώστε να «αξιοποιήσει» και να ξεπουλήσει την περιουσία αυτή στους Δανειστές, και να πληρωθούν τόκοι και δάνεια. Μεγαλύτερο ξεπούλημα, διάρκειας 99 χρόνων, δεν έχει ξανασυμβεί. Πάλι ο καθηγητής Κασιμάτης έχει πει ότι τέτοια μνημόνια δεν έχουν ξαναγίνει στην ιστορία με άλλες χώρες. Η τρόικα ονομάστηκε «θεσμοί», αλλά η εξουσία ήταν στο Χίλτον. Και όλοι οι υπουργοί έτρεχαν εκεί, στον 7ο και 8ο όροφο, για να πάρουν οδηγίες. Ξεφτίλα άνευ προηγουμένου.

Αυτό που δεν ομολογείται από κανέναν

Στη χώρα επιβλήθηκε ειδικό καθεστώς, και αυτό αποκρύβεται. Μια νέα ποιότητα χαρακτηρίζει από τότε την Ελλάδα: δεν είναι ένα κυρίαρχο κράτος, έχει απολέσει σημαντικό μέρος της επικράτειας ή δεν ασκεί επικράτεια, και έχει παραδώσει τα «κλειδιά» της οικονομίας και της «αξιοποίησης» κάθε περιουσιακού στοιχείου στους Δανειστές. Είναι ένα χρεοκοπημένο κράτος που ζει με «σωληνάκια», δίχως οικονομική υπόσταση, δίχως δημοσιονομική πολιτική. Αυτά όλα πέρασαν στα χέρια των Δανειστών και των μορφών ελέγχου που έχουν επιβάλει. Η Ελλάδα δεν είναι πλέον μια «οικονομικά και πολιτικά εξαρτημένη χώρα, με μέσο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού» (όπως πάνω-κάτω την ορίζαμε στα προηγούμενα χρόνια). Μετέπεσε σε μια άλλη ποιότητα, αυτή της μετανεωτερικής αποικίας, έχοντας παραχωρήσει ή απολέσει μια σειρά από βασικά εργαλεία πολιτικής και οικονομικής κυριαρχίας. Μόνο που ειδικοί λόγοι οδηγούν Δανειστές και πολιτικό σύστημα να μην ομολογούν ανοικτά τη χρεοκοπία της: κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε προβλήματα στο «οικοδόμημα Ε.Ε.» και στο σύστημα του ευρώ. Διότι δεν μπορεί να ομολογηθεί ανοιχτά μια χρεοκοπία χώρας που συμμετέχει στην ευρωζώνη, χωρίς αυτό να επιφέρει μια σειρά από τραντάγματα στο όλο οικοδόμημα.

Άρα ζούμε μια φιξιόν εκδοχή χώρας που πέρασε μια μεγάλη μπόρα, κινδύνευσε πολύ, αλλά χάρη στους «μενουμευρώπη» και την «κωλοτούμπα» του Αλέξη, συν τη «βοήθεια» που έδωσαν οι Δανειστές, δεν έπεσε στα βράχια και ξαναγύρισε στην κανονικότητα. Αυτό είναι το αφήγημα των απολογητών των μνημονίων, της υποτέλειας και της απώλειας της κυριαρχίας της χώρας, των υπηρετών της μισοαποικιακής Ελλάδας, του «ναι σε όλα» (Πρέσπες, Αιγαίο, Ουκρανία, Ισραήλ κ.ο.κ.). Διότι πλάι και μαζί με τα οικονομικά μνημόνια υπάρχουν και τα γεωπολιτικά. Μια χώρα-κολαούζος, μια χώρα-αποικία σέρνεται πίσω από Δανειστές και Επικυρίαρχους χωρίς να βγάζει τσιμουδιά. Μάλιστα αυτή η «Ελλάδα» περηφανεύεται για τη στάση της. Τέτοια ξιπασιά. Το γιατί είναι προφανές: βρήκε τον τρόπο να συνεχίζει να πλουτίζει και μέσα από την ποιότητα της αποικίας που προσέλαβε η χώρα με τα μνημόνια. Η διαιώνιση και διαχείριση του «υπάρχοντος» που διαμόρφωσαν τα μνημόνια επιτρέπει στην Ελλάδα της υποτέλειας να προσφέρει τη συνδρομή της στο «έργο» της εκποίησης και λεηλασίας (που το ονομάζουν ανάπτυξη), και μέσα από αυτήν την υπηρεσία να πλουτίζει.

Το ψέμα της εξόδου από τα μνημόνια

Τα μνημόνια (1ο, 2ο και 3ο) σαν συγκεκριμένες δανειακές συμβάσεις είχαν διάρκεια έως το 2018. Όμως οι εφαρμοστικοί νόμοι και οι διατάξεις των «θεσμών» που δημιούργησαν (αλλά και τα δάνεια και οι τόκοι που πρέπει να αποπληρωθούν) δημιουργούν ένα μνημονικό πλέγμα διαρκείας για το οποίο ο πολιτικός κόσμος δεν μιλά. Το αποκρύπτει. Το Υπερταμείο έχει διάρκεια 99 χρόνων. Η αποπληρωμή των δανείων λήγει σε μερικές δεκαετίες, τέλη του 2060. Μεγάλες δόσεις (περίπου 35 δισ.) πρέπει να αποπληρωθούν μέχρι το 2030. Η χώρα παραμένει πάντα υπό παρακολούθηση, σε καθεστώς υψηλής εποπτείας, έως ότου αποπληρώσει το 75% των δανείων – πράγμα που, σύμφωνα με υπολογισμούς, θα συμβεί το 2059.

Από το 2018 μέχρι το 2022 ήμασταν επισήμως σε ένα καθεστώς ενισχυμένης επιτήρησης από τους ευρωενωσιακούς θεσμούς. Κάθε 3 μήνες γινόταν αυστηρός έλεγχος. Μετά ο έλεγχος έγινε 6μηνιαίος. Η Ελλάδα δεν μπορεί να καταρτίσει κανέναν προϋπολογισμό χωρίς προηγούμενη έγκριση από τους Δανειστές. Δεν μπορεί να πάρει καμιά απόφαση οικονομικής πολιτικής χωρίς έγκριση. Τώρα γίνεται γνωστό ότι πρέπει επειγόντως να προστρέξουμε σε νέα πρωτογενή πλεονάσματα 2% του ΑΕΠ για το 2024, που σημαίνει περιορισμό των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού, με αύξηση δημοσίων εσόδων και μείωση παροχών και φορολογικών ελαφρύνσεων. Άρα προαναγγέλλεται η είσοδος (δηλαδή η συνέχιση) μιας αρκετά αυστηρής επιτήρησης από τις Βρυξέλλες, και θα κληθούμε στην υλοποίηση μιας σκληρότερης δημοσιονομικής προσαρμογής τα επόμενα χρόνια. Πολιτικά αυτά σημαίνουν ότι τα μνημόνια, και το καθεστώς που επέβαλαν, συνεχίζονται μέχρι νεωτέρας…

Ο απολογισμός που δεν γίνεται

Ο πολιτικός κόσμος ή ψεύδεται ή δεν χαμπαριάζει τι ακριβώς γίνεται. Ο Μητσοτάκης, καλύτερα πληροφορημένος, ερωτοτροπεί με την ιδέα μιας μετάθεσης σε ευρωπαϊκά αξιώματα. Ξέρει τι έρχεται. Κι ας πανηγυρίζουν για επενδυτικές βαθμίδες και επιτυχίες της οικονομίας. Πρόσφατα οι Financial Times μίλησαν για μνημονιακή «διάσωση» που μετατρέπει την Ελλάδα στη φτωχότερη χώρα της Ε.Ε. Ανέφεραν επίσης πώς, ενώ «η χώρα συγκαταλέγεται πράγματι στις καλύτερες πρόσφατες επιδόσεις της ευρωζώνης», «έχει γίνει και η φτωχότερη». Και συνέχισαν: «Η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε κατά 2% το 2023 […] Ωστόσο η τελευταία ανάκαμψη έχει μόλις ελαφρώς ανεβάσει το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. τα τελευταία δύο χρόνια – και όχι αρκετά για να τους βγάλει από τη θέση τους ως τους φτωχότερους ανθρώπους στην ευρωζώνη […] Αυτό είναι κάτι σχετικά νέο για την Ελλάδα, καθώς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν παρόμοιο με αυτό του μέσου όρου της Ε.Ε. μέχρι το 2009. Έκτοτε, σε 10 χώρες το βιοτικό επίπεδο αυξήθηκε πάνω από αυτό της Ελλάδας, με αποτέλεσμα να είναι η δεύτερη φτωχότερη χώρα στην Ε.Ε. μετά τη Βουλγαρία, και η φτωχότερη στο μπλοκ του κοινού νομίσματος».

Η ίδια εφημερίδα –κι όχι κάποιος αριστεριστής– θα σημειώσει: «Οι ελληνικές δαπάνες μειώθηκαν και οι φόροι αυξήθηκαν για να εξασφαλιστεί η διάσωση από το ΔΝΤ και την Ε.Ε., συμπιέζοντας τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και κατεδαφίζοντας την οικονομία. Η έκταση της οικονομικής ζημίας ήταν εξαιρετική για καιρό ειρήνης. Η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε σχεδόν κατά 30% […] Το 2016, οι καταναλωτικές δαπάνες μειώθηκαν κατά 24% σε σχέση με το 2007, οι κρατικές δαπάνες μειώθηκαν κατά 20% και οι επενδύσεις κατέρρευσαν κατά 65%. Την ίδια περίοδο, η μεταποιητική δραστηριότητα μειώθηκε σχεδόν στο μισό, το λιανικό εμπόριο και η επαγγελματική δραστηριότητα συρρικνώθηκαν κατά σχεδόν το ένα τρίτο. Η ανεργία εκτοξεύθηκε σε ιστορικά υψηλό επίπεδο, σχεδόν στο 30%. Ως αποτέλεσμα, η ελληνική οικονομία είναι σήμερα περίπου 19% μικρότερη από ό,τι το 2007 –παρά την ισχυρή ανάκαμψη της χώρας μετά την πανδημία– ενώ η οικονομία της Ε.Ε. στο σύνολό της έχει αυξηθεί κατά 17%».

Επίλογος: Το έγκλημα και το θηρίο

Κλείνουμε με λόγια πάλι του Γιώργου Κασιμάτη, από μια ομιλία του τον Νοέμβριο του 2015 σε εκδήλωση που είχε διοργανώσει ο Δρόμος. Λόγια με μεγάλη επικαιρότητα για όσα ζούμε και όσα έρχονται: «Αυτό από το οποίο θέλω να ξεκινήσω είναι ότι πρέπει να γνωρίζουμε το έγκλημα και το θηρίο. Εάν δεν το γνωρίσουμε, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Και δυστυχώς σήμερα είναι κάτι πολύ μπερδεμένο, γιατί έχει στα χέρια του έναν τεράστιο μηχανισμό, έχει στα χέρια του την τελευταία λέξη της τεχνολογίας για πλύση εγκεφάλου. Γι’ αυτό και ο αγώνας μας είναι θέμα του κόσμου ολόκληρου. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τι σημαίνει ο αγώνας μας, και τι σημαίνει υποδούλωση. Να μην κάνουμε το λάθος να μείνουμε εκεί που θέλησαν να μας βάλουν όσοι συμβιβάστηκαν. Εκεί που θέλησαν να μας βάλουν οι δανειστές μας και τα κέντρα εξουσίας. Να μην μείνουμε στο πλαίσιο της συστημικής αντιπολίτευσης. Δεν έχει σημασία αν θα υποστούμε το Α ή το Β. Σημασία έχει να δούμε το θηρίο, κι αυτό να το μεταδώσουμε. Για να δούμε το θηρίο, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι όλα αυτά που υφίσταται ο ελληνικός λαός, σήμερα, δεν μπαίνουν σε συζήτηση. Η πρώτη συζήτηση είναι πώς θα σώσουμε τον ελληνικό λαό και τις επόμενες γενιές από αυτό το θηρίο. Το θηρίο της δεύτερης φάσης του καπιταλισμού, όπως το λέω, της δεύτερης φάσης των γεωπολιτικών βλέψεων των μεγάλων δυνάμεων».

Το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας πρέπει να αναμετρηθεί με όλα τα εγκλήματα και τα θηρία που το περικυκλώνουν και το εμποδίζουν να επιλυθεί. Καλούμαστε να συμβάλλουμε όπως και όσο μπορούμε στην αντιμετώπισή του. Αφορά τις ζωές μας, αλλά και τις ζωές των επόμενων γενεών, όπως και το μέλλον του ελληνισμού και της Ελλάδας.

(«Δρόμος», φύλλο 682, 27/4/24)

 

Mozart - Piano Sonata No.12, K.332 (1783) {Ingrid Haebler} (youtube, 30.8.2020)

 ...............................................................

Mozart - Piano Sonata No.12, K.332 (1783) {Ingrid Haebler}

1. Allegro (0:00)

2. Adagio (7:21)

3. Allegro assai 11:56)

Ingrid Haebler, piano

(youtube, 30.8.2020)

"Συνεργείο Θαυμάτων" από την ποιήτρια και φίλη στο fb Μαργαρίτα Παπαμίχου (facebook, 30.4.2024)

 ...............................................................

Συνεργείο Θαυμάτων


Εντολή 2η

«ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον ουδέ παντός ομοίωμα... »


Όταν ήσουν μικρός ήθελες πολύ να μεγαλώσεις
όταν μεγαλώσεις πολύ
θα θέλεις να γίνεις το μικρό παιδί
κι η νοσταλγία μελωμένη πάστα στο στόμα σου
όταν οι όγκοι και τα σχήματα δεν θα είναι πια διαθέσιμα για άγγιγμα
τότε θα παίρνεις μέτρα στην ενοχή
πριν αγαπήσεις τον πλησίον εαυτό σου
θα εκτιμήσεις πραγματικά
το ειδικό βάρος και την πυκνότητα μιας σκιάς
τότε είναι που θα την αγαπήσεις
ειδωλολατρικά θα τρέχεις πίσω της και θα την προσκυνάς
ωραίες είναι οι σκιές
έτσι που έχουν πάντα κάτι να τις ακολουθεί
ευθύβολες στο σκοτάδι
παίρνουν τους δρόμους
χαμένες στην περιπλάνησή τους
φωνάζουν τα ονόματα των σωμάτων
δέντρο
παρόν
ποτήρι μοιρασμένο στα δυο
παρόν
νύχτα
παρούσα
άνθρωπος
απών


Μαργαρίτα Παπαμίχου

*foto/Enzo Sallerio

"Κερδισμένοι στην παραζάλη" έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 29.04.24)

............................................................... 

            Κερδισμένοι στην παραζάλη

έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 29.04.24) 

Ενάμιση μήνα πριν από τις ευρωεκλογές είναι πολλοί αυτοί που προεξοφλούν ότι μεγάλος κερδισμένος θα είναι η Ακροδεξιά - και αυτό πανευρωπαϊκά. Υπάρχουν και αυτοί που λένε ότι ναι μεν θα είναι ο κερδισμένος, αυτό όμως δεν θα έχει σημαντικό αντίκτυπο ούτε θα αλλάξει τις υπάρχουσες ισορροπίες στα ευρωπαϊκά όργανα. Θα επιφέρει κάποιες αριθμητικές αλλαγές χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα.

Υπάρχει όμως η βραχυπρόθεσμη οπτική και υπάρχει και η μακροπρόθεσμη. Πράγματι, η πιθανότερη εκδοχή είναι να μην καταληφθούν το Ευρωκοινοβούλιο και άλλα σημαντικά ευρωπαϊκά όργανα από ακροδεξιές πλειοψηφίες, όμως, όπως ξέρουμε όλοι, αυτό είναι μονάχα ένα στάδιο μιας πορείας, όπου εντέλει στην εξέλιξή του το ποσοτικό μετατρέπεται και σε ποιοτικό.

Η Γαλλία είναι ένα πολύ σοβαρό παράδειγμα. Ολοι νιώθουν την ανάσα της Μαρίν Λεπέν πίσω τους. Η χώρα του Διαφωτισμού μπορεί πράγματι σε λίγα χρόνια να γίνει η δεύτερη πολύ μεγάλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μετά την Ιταλία, που θα παραδοθεί στις δυνάμεις της Ακροδεξιάς. Οι δημοσκοπήσεις για τις ευρωεκλογές τής δίνουν από 29% έως 32%, σχεδόν το διπλάσιο από το κόμμα Μακρόν, που συγκεντρώνει, ανάλογα με τη δημοσκόπηση, από 16%-19%.

Αυτό δεν σημαίνει ότι θα αλλάξει κάτι ευρωπαϊκά, απλώς θα βγάλει λίγους παραπάνω ευρωβουλευτές η Λεπέν από όσους είχε. Αν όμως γίνονταν τώρα βουλευτικές και προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, η ανατροπή θα ήταν ολική. Το κόμμα της Λεπέν θα έπαιρνε απόλυτη πλειοψηφία στο γαλλικό κοινοβούλιο, ενώ στις προεδρικές εκλογές η ίδια η Μαρίν Λεπέν θα ήταν φαβορί. Μια τελευταία δημοσκόπηση της δίνει 35% στον πρώτο γύρο ενώ στον δεύτερο, σύμφωνα πάντα με τις δημοσκοπήσεις, κερδίζει, έστω και οριακά, τους υποψηφίους του κόμματος Μακρόν (ο ίδιος ο Μακρόν δεν έχει δικαίωμα να είναι υποψήφιος), ενώ κερδίζει κατά κράτος και τον Μελανσόν σε τυχόν αντιπαράθεσή τους στον δεύτερο γύρο. Και μόνο ο Φρανσουά Ριφέν, του κόμματος Μελανσόν, που είναι αριστερός με ερείσματα όχι μόνο στον κόσμο των διανοουμένων αλλά και στον αγροτικό κόσμο, καταφέρνει να την κοντράρει στις δημοσκοπήσεις που δίνουν σε αυτό το δίδυμο 50%-50%.

Γιατί όμως ανεβαίνει η Ακροδεξιά; Ενας λόγος είναι το ζήτημα του μεταναστευτικού που διαταράσσει το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο έχει συνηθίσει να ζει ο μέσος πολίτης. Το δεύτερο είναι η συντριπτική οικονομικοπολιτική ισχύς των σημερινών εξουσιών στην Ευρώπη και τη Δύση γενικά, που καθιστά στα μάτια πολλών πολιτών την Αριστερά εκτός παιχνιδιού. Η διεκδίκηση αιτημάτων από τα κατώτερα στρώματα μέσω της Ακροδεξιάς φαντάζει πιο ρεαλιστική, δεδομένου ότι η Ακροδεξιά δεν απειλεί τους συστημικούς πυλώνες, άρα εισακούεται περισσότερο. Οπότε, η Ακροδεξιά υποκαθιστά την Αριστερά σε ένα σύμπαν όπου δεν υπάρχει Αριστερά.

Ταυτόχρονα, σε έναν κόσμο που αλλάζει δραματικά λόγω της τεχνολογικής προόδου και της παγκοσμιοποίησης, η Ακροδεξιά προσφέρει αποκούμπι παραδοσιακών αξιών μέσα στην παραζάλη. Η Αριστερά έχει τη θεωρητική δυνατότητα να πείσει αλλά χρειάζεται συστηματική δουλειά σε όλα τα πεδία.

Mozart - Piano Sonata No. 1, K.279 (1775) [Ingrid Haebler] (youtube, 19.8.2020)

 ...............................................................

Mozart - Piano Sonata No. 1, K.279 (1775) [Ingrid Haebler]

Piano Sonata No. 1 in C major, K.279 (189d) Munich, 1775

1. Allegro (0:00)
2. Andante (5:26)
3. Allegro (10:23)

Ingrid Haebler, piano

(youtube, 19.8.2020)

"Κυριακές με τον Ζακ Πρεβέρ" / "ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΜΟΛΟΓΙΑ" ποίημα του Ζακ Πρεβέρ (1900-1977) - από τον φίλο στο fb Athanase Athanassiou (facebook, 28.4.2024)

..............................................................

 Κυριακές με τον Ζακ Πρεβέρ (1900 - 1977)

--------------------------------

ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΜΟΛΟΓΙΑ (*)


Ανακατέψαμε τα πάντα
είναι γεγονός
Ανήμερα Πεντηκοστή κρεμάσαμε τα πασχαλινά αυγά της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης στο χριστουγεννιάτικο δέντρο της 25ης Μαρτίου
Το πράγμα έκανε κακή εντύπωση
Τα αυγά παραήταν κόκκινα
Η Περιστερά ετράπη σε φυγή
Ανακατέψαμε τα πάντα
είναι γεγονός
Τις μέρες με τα χρόνια τους πόθους με τις τύψεις και το γάλα με τον καφέ
Μες στο Μάη μήνα που λένε ότι είναι κι ο πιο ωραίος βάλαμε την Τρίτη και δεκατρείς τον διαγωνισμό τραγουδιού Eurovision τον αιώνα του Περικλή τη μέρα του θανάτου του Λουδοβίκου ΙΣΤ τη διεθνή μέρα της ποίησης και πέντε λεπτά παύση για κολατσιό
Και προσθέσαμε φύρδην μίγδην και συμμίγδην τον εξαίσιο μήνα που δεν έχει Σάββατο και την εβδομάδα των 40 ωρών εργασίας(1)
Και ενός λεπτού φασαρία
παρακαλώ
Ενός λεπτού χαρούμενες κραυγές τραγούδια γέλια και θορύβους και μεγάλες νύχτες για να κοιμόμαστε το χειμώνα με υπερωρίες για να ονειρευόμαστε πως είναι καλοκαίρι και μεγάλες μέρες για να κάνουμε έρωτα και ποτάμια για να κολυμπάμε και μεγάλους ήλιους για να στεγνώνουμε
Χάσαμε τον καιρό μας
είναι γεγονός
μα ήταν τόσο άσχημος καιρός
Προχωρήσαμε τον δείκτη του ρολογιού
βγάλαμε τα ξερά φύλλα του ημερολογίου
Μα δε χτυπήσαμε πόρτες
είναι γεγονός
Μονάχα στραβοπατήσαμε στα σκαλοπάτια
Μιλήσαμε για κρεμαστούς κήπους
εσείς ήσασταν ήδη στα ιπτάμενα φρούριά σας(2)
και πηγαίνατε να ξυρίσετε μια πόλη γρηγορότερα από ό,τι ο μπαρμπέρης ξυρίζει όλο το χωριό του μια Κυριακή πρωί
Ερείπια εντός είκοσι τεσσάρων ωρών(3)
ακόμη κι ο βαφέας έχει πεθάνει
Πώς να μπορέσει να πενθήσει κανείς.


(Αύγουστος 1940, Ζυρανσόν)


(*) Jacques Prévert, Confession publique, στη συλλογή La Pluie et le Beau Temps, 1955

(1) Ο σοσιαλιστής Léon Blum, τρεις φορές πρωθυπουργός της Γαλλίας, είχε καταφέρει τον Ιούνιο του 1936 να υπογραφούν συμφωνίες ανάμεσα στους αντιπροσώπους της εργοδοσίας και των συνδικάτων, οι οποίες καθιέρωναν το σύστημα των αδειών μετ’ αποδοχών και την εβδομάδα εργασίας των 40 ωρών.

(2) Το παρωνύμιο "ιπτάμενο φρούριο" (Flying Fortress) δόθηκε για πρώτη φορά σε αμερικανικά πολεμικά αεροπλάνα το 1934.

(3) Υπαινιγμός στη διαφημιστική φράση που τοποθετούσαν άλλοτε στις προθήκες τους τα βαφεία-καθαριστήρια : "Πένθος εντός είκοσι τεσσάρων ωρών".

"Ρωγμές" ποίημα του Νίκου Καρούζου (1926 - 1990)

 ...............................................................

         Νίκος Καρούζος (1926 - 1990)

Ρωγμές


Πάλι στοὺς δρόμους ὁπου ζήσαμε την προσωπίδα
κόκκινη με σταλαγματιές χρυσού
τέτοια περιπέτεια τέτοια ωραία ελπίδα
μέσ᾿ στις συνέχειες των ονείρων έχω τον αμνὸ
δεν πιστεύω στα ποτάμια ολοένα τρέχουν
δεν πιστεύω στα φύλλα ολοένα πέφτουν
είναι θεία ένδον αιθάλη π᾿ αλλάζει τις οράσεις
κι ο θάνατος βαθαίνει την τέφρα

"Ο ΕΝΙΚΟΣ, ΧΤΥΠΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΗ" ποίημα του Γιάννη Βαρβέρη (1955-2011)

 ..............................................................

        Γιάννης Βαρβέρης (1955 - 2011)

Ο ΕΝΙΚΟΣ, ΧΤΥΠΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΗ

Εδώ γνωρίζω ηλικιωμένους
που αν τους ρωτήσεις απαντούν
και μόνον τ’ απαραίτητα
σε μια γλώσσα παλιά
ευγενική σανσκριτική ακατανόητη
κι ύστερα πάλι φυγαδεύονται
στη μερική τους άνοια, μακρινοί.


Πόσα μπορείς να μάθεις απ’ τα σπαράγματα
των φράσεων
και σε τι άνθρωπο σοφό μπορείς να εξελιχθείς
απ’ τα στεγνά τους μάτια που απλανή θρηνούν
επειδή κώφευσαν
τίποτε απ’ όλ’ αυτά δε διδαχτήκαν
τα παιδιά τους –
κάτι σφριγώντα κούτσουρα λαλίστατα
που μας κυκλώσαν και παραμονεύουν
με τα ντενεκεδένια δούρεια δώρα
της οικειότητας.


ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΒΕΡΗΣ (1955-2011)

"Το σινεμά στο κέντρο: close up στην Αθήνα" έγραψε η Αφροδίτη Νικολαΐδου* ("Εφημερίδα των Συντακτών", 26.04.24)

..............................................................

Το σινεμά στο κέντρο: close up στην Αθήνα

έγραψε η Αφροδίτη Νικολαΐδου* ("Εφημερίδα των Συντακτών", 26.04.24) 

Ανάμεσα στις εξιδανικευμένες απεικονίσεις της Αθήνας μέσα από μια νοσταλγική και παρελθοντολαγνική ματιά, και στις ρητορικές της ανοικοδόμησης ενός επιφανειακά νεωτεριστικού βλέμματος, ο ελληνικός κινηματογράφος του δημιουργού τολμηρά και ανοικτά συνομίλησε με το τυχαίο, το παράδοξο, το ανοίκειο αυτής της πόλης. Οι ταινίες του αφιερώματος της ΕΣΠΕΚ διαπερνούν ένα ευρύ φάσμα τάσεων: οι εμφανείς νεορεαλιστικές επιρροές της Μαγικής πόλης (1954, Ν. Κούνδουρος) συνδιαλέγονται με το Από την άκρη της πόλης (1998, Κ. Γιάνναρης), οι νεο-νουάρ αποχρώσεις του Ιωάννη του Βίαιου (1973, Τ. Μαρκετάκη) που βάζει στο επίκεντρο μια γυναικοκτονία κινούνται παράλληλα με τον ασφυκτικό κλοιό από τον οποίο προσπαθεί να ξεφύγει ο Άγγελος (1982, Γ. Κατακουζηνός), οι flâneurs, άγγελοι και ‘αλήτες’ των δημιουργών του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου (στις ταινίες του Θ. Αγγελόπουλου, του Ν. Παναγιωτόπουλου, του Γ. Πανουσόπουλου, του Β. Βαφέα) ξετυλίγουν το μίτο της αφήγησης οδηγώντας μας στον λαβύρινθο της πόλης και ο διάλογος με τον Νέο Κουήρ Κινηματογράφο φωτίζει μια Αθήνα ζωντανή, παλλόμενη και ειλικρινή που διεκδικεί την ορατότητα του σήμερα. Οι διαδρομές αυτού του αφιερώματος, αισθητικές, χαρτογραφικές, ταυτοτικές, συνιστούν, ανάλογα με το πώς θα κοιτάξεις, συμπυκνωμένες ιστορίες μιας κινηματογραφίας που δεν αποτύπωσε απλώς την πόλη αλλά την ανακάλυψε και την δημιούργησε.

Έτσι, πέραν από την τοποθέτηση των ταινιών αυτού του αφιερώματος στην κοινωνική τους πλαισίωση και τη συμβολή τους στη μεγάλη εικόνα μιας χαρτογράφησης του άστεως, ένας εναλλακτικός τρόπος θέασης είναι να υιοθετήσει κανείς μια ιστοριογραφική προσέγγιση που εστιάζει στα δύο εκείνα στοιχεία που έχουν επισημανθεί ως το ίδιον του μέσου ήδη από τους πρώτους θεωρητικούς του κινηματογράφου, (π.χ. Münsterberg, Eisenstein): το κοντινό πλάνο και το μοντάζ. Το κοντινό πλάνο, δηλαδή η προσήλωση του βλέμματος και η εφαπτική εγγύτητα σε λεπτομέρειες, σε πρόσωπα, σώματα και χειρονομίες και το μοντάζ ως η έλξη ή η σύγκρουση αντιθέτων, ανόμοιων πλάνων και ήχων που δημιουργούν ιδέες, γίνονται η βάση για νέες ιστοριογραφικές και επιμελητικές πρακτικές (“film curating as montage” όπως προτείνει η L. Mulvey). Κάτι που γίνεται κατανοητό και από το ίδιο το trailer του αφιερώματος. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα η εναλλαγή κοντινών στα βλέμματα και γενικών στην πόλη αποκαλύπτει την εκρηκτική τους δυναμική. Αντίστοιχα, κι εμείς σε αυτό το κείμενο δεν προτείνουμε μια χαρτογράφηση ή μια γενεαλογία: ζουμάρουμε και μοντάρουμε λεπτομέρειες της κινηματογραφημένης Αθήνας.

Ίσως δεν είναι καθόλου τυχαίο, που ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος, ο σκηνοθέτης που περισσότερο έχει συζητηθεί ως αυτός που ασχολήθηκε με την Ιστορία και τις μεγάλες αφηγήσεις, σε μεγάλης διάρκειας πλάνα-σεκάνς και σε γενικά πλάνα, όταν στρέφει το βλέμμα του στην πρωτεύουσα στο Αθήνα, επιστροφή στην Ακρόπολη (1983), θα μας εισάγει στις μικροϊστορίες της υπόγειας πόλης μέσα από το voice over (με τη σειρά του ένα μονταρισμένο close up σε αποσπάσματα ποιητών και συγγραφέων): ένα παιδικό δωμάτιο από τον 6ο αιώνα π.χ. κάτω από το δικό του, μια σειρά από επιτύμβιες στήλες που μνημονεύουν θανάτους του 5ου αιώνα, και κοντινά, η λεπτομέρεια στα σημάδια, στις τρύπες που έχουν αφήσει οι σφαίρες του Δεκέμβρη του ‘44 στους τοίχους της Αθήνας, τα κιγκλιδώματα σε πόρτες και παράθυρα, κοντινό στο μπρούτζινο ρόπτρο μιας πόρτας, μετωνυμία μιας παλιάς Αθήνας, πριν την αντιπαροχή. Η ποιητική της αστικής μνήμης είναι το κοντινό πλάνο, η εστίαση στο απόσπασμα, εν τέλει η αλλαγή κλίμακας, η μεγέθυνση στιγμών και χώρων. Αλλά και η συναρμολόγησή τους, το μοντάζ: ένα καλογυαλισμένο μαύρο πιάνο με ουρά βρίσκεται όχι μέσα σε κάποια πολυτελή σάλα σπιτιού ή ξενοδοχείου αλλά στην πλατεία Αβησσυνίας μονταρισμένο με πλάνα από εικόνες γκρεμισμένων νεοκλασσικών, πλάνα με μπάζα και υλικά οικοδομών καθώς ακούγεται η μελωδία της Συννεφιασμένης Κυριακής. Αυτή είναι η Αθήνα.

Το αφιέρωμα λειτουργεί σαν μια πρόσκληση του βλέμματος στην επίμονη παρατήρηση των μικρών και ίσως τυχαίων στιγμών, εντάσεων, εικόνων, χειρονομιών που καταγράφουν εφήμερα τη σουρεαλιστική Αθηναϊκότητα. Πέρα από τα γενικά πλάνα με τα οποία είθισται να κινηματογραφείται ο αστικός χώρος, οι ταινίες κάνουν close up σε γειτονιές – όπως στο Δουργούτι της Μαγικής Πόλης - ή πρόσωπα – ο Ναπολέων Λαπαθιώτης στο Μετέωρο και Σκιά (1985, Τ. Σπετσιώτης), οι ομώνυμοι χαρακτήρες στις ταινίες Ιωάννης ο Βίαιος ή ο Άγγελος, τα πρόσωπα του πλήθους που παρακολουθούμε στις σκηνές γύρω από την Ομόνοια στον Ιωάννη τον Βίαιο, ή μέσα στην κινηματογραφική αίθουσα στο Poste Restante- Ομόνοια (1982, Χ. Παπαδόπουλος). Η πόλη συγκρατείται από αυτό το πλησίασμα του κινηματογραφικού φακού στα πρόσωπα, στα χείλη, στα μάτια, από το close up σε αυτόν τον “παράξενο κόσμο που λέει ότι βρίσκεται στην Αττική και δεν βρίσκεται πουθενά” (όπως αναφέρει ο στίχος του Σεφέρη στην ταινία του Αγγελόπουλου).

Οι ταινίες που με μεγαλύτερη ακρίβεια κατάφεραν στο παρελθόν να μεταφέρουν το εμπειρία της βιωμένης πόλης στην περίπτωση του ελληνικού κινηματογράφου είναι αυτές που προσπάθησαν να ακολουθήσουν τις αρχές του Ιταλικού νεορεαλισμού: η αποδραματοποιημένη τους πλοκή, η ελευθερία ως προς τον αυτοσχεδιασμό των ηθοποιών, η έλλειψη υψηλού προϋπολογισμού και η επιμονή στη χρήση πραγματικών τοποθεσιών επέτρεψαν στους έλληνες σκηνοθέτες να αποκαλύψουν πτυχές και βιωματικές εμπειρίες της πόλης που ο εμπορικός μεταπολεμικός κινηματογράφος δεν υποψιαζόταν καν. Η προσήλωση ωστόσο στο πραγματικό, στην περίπτωση του αθηναϊκού κινηματογραφικού (νεο)ρεαλισμού, όχι μόνο δεν αποκλείει, αλλά αγκαλιάζει το εξωπραγματικό, και μετεξελίσσεται σε έναν ιδιόρρυθμο σουρεαλισμό: το παράλογο, το παράδοξο, το απρόβλεπτο, το ονειρικό, το ανοίκειο και το αλλόκοτο ως στοιχεία του αθηναϊκού βιώματος – γίνονται τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά μιας κινηματογραφικής ποιητικής της πόλης που διαπερνά εγκάρσια τα είδη, τις αισθητικές προσεγγίσεις, τους δημιουργούς. Η Αθηναϊκή τρέλα βγαλμένη από την αναπάντεχη συνάντηση του μπετόν και της οικοδομής με την επιθυμία και τη φύση.

Ποιητές, Φαντάσματα, Άγγελοι

Η κινηματογραφημένη πόλη δεν είναι μόνο ένα οπτικοακουστικό αρχείο τοποθεσιών, περιοχών, κοινωνικών χώρων. Το Δουργούτι της Μαγικής Πόλης της δεκαετίας του πενήντα, τα συνεργεία στον Πειραιά τη δεκαετία του ογδόντα στο Ρεπό (1982, Β. Βαφέας), τα φαστφουντάδικα της Λεωφόρου Αλεξάνδρας στους Απέναντι (1981, Γ. Πανουσόπουλος), τα μαγαζιά και οι κινηματογράφοι γύρω από την Ομόνοια στον Ιωάννη τον Βίαιο και στο Poste Restante, ή ακόμα και τα προάστια όπως το Μενίδι τη δεκαετία του ενενήντα (Από την άκρη της πόλης) εντυπωσιάζουν όχι μόνο ως αποτυπώσεις μια συγκεκριμένης κοινωνικο-ιστορικής στιγμής αλλά και λόγω των προσώπων που κατοικούν και κινούνται σε αυτά. Η Αθήνα και οι γειτονιές της αποκρυσταλλώνονται στα πρόσωπα, τις χειρονομίες, τα σώματα, τις επιθυμίες. Είναι οι περισσότερο ή λιγότερο χαρακτηριστικοί τύποι που αποτελούν συμπύκνωση της συνάντησης κινηματογράφου και πραγματικότητας: ο Χημικός από τον Μεθύστακα (1950) του Τζαβέλλα, ο Θωμάς στο Δράκο (1956) του Κούνδουρου, η Ψιψίνα της Μαγικής Πόλης, η Στέλλα (1955) του Κακογιάννη, ο Άγγελος του Κατακουζηνού, το Φάντασμα των Απέναντι, η Εσκιμώα στο Delivery (1994, Ν. Παναγιωτόπουλος), η Σούλα στο Άρπα Colla (1982, Ν. Περάκης), ο Σταύρος ο χτίστης από το Μεσολόγγι στο Poste Restante, o Ηλίας που χαϊδεύει τον Παναγιώτη στο Μια θέση στον ήλιο (1995, Κ. Γιάνναρης).

Είναι ο ποιητής Πολύδωρος στο Ένας ερωδιός για τη Γερμανία (1987, Στ. Τορνές) τον οποίο υποδύεται ο ίδιος ο σκηνοθέτης φορώντας καρώ σακάκι που μόλις έχει κλέψει από κατάστημα στη γωνία Ακαδημίας και Αμερικής. Στηριγμένος σε πορτοκαλί κάδο ίσως κάπου στη Σόλωνος αγορεύει για το συνδικαλισμό των ποιητών στον εκδότη Λουκά (τον οποίο υποδύεται ο Τσιώλης), περνώντας με ευγλωττία και πάθος από τον Καβάφη στο Γεφτουσένκο. Το βλέμμα μας στο κοντινό αυτών των δύο εμποδίζεται από λεωφορεία και αυτοκίνητα που περνάνε ανάμεσα σε μας και στην κάμερα, αλλά παρά το εκκωφαντικό ηχοτοπίο παρασυρόμαστε από την συζήτηση, προσηλωνόμαστε και δε χάνουμε λέξη από τις περιπέτειες της επιτροπής των ποιητών. Λίγο παραπέρα, οι δύο σκηνοθέτες (Χρυσομάλλης και Καλογερόπουλος) του Άρπα Colla κατεβαίνουν την Πανεπιστημίου, αφήνοντας πίσω τους διαδηλωτές, γκράφιτι και πανό έξω από τα Προπύλαια, σχολιάζοντας τα αδιέξοδα της κρατικής κινηματογραφικής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ, κάνοντας μια μικρή στάση για να δουν τις αφίσες έξω από το Ρεξ και το Ιντεάλ. Ο Λουκάς και ο Πολύδωρος μπαινοβγαίνουν κάθε τόσο στα βιβλιοπωλεία και στα τυπογραφία γύρω από την Ιπποκράτους και την Ασκληπιού, που σαν κήποι προσφέρουν λίγη δροσιά, σκιά και ησυχία στον περιπατητή από το εκκωφαντικό καυτό περιβάλλον του κέντρου της Αθήνας. “Η ποίηση πρέπει πάντα να τυπώνεται με φαρφάλες”, που σημαίνει πεταλούδες, δηλαδή γραμμάτια, λέει ο ποιητής Πολύδωρος στον απελπισμένο τυπογράφο. Οι σκηνοθέτες στο Άρπα Colla βρίσκουν καταφύγιο από τη ζέστη στο Θεμέλιο της Σόλωνος, αποδέχονται την πρόταση του επίμονου πωλητή για το ότι η Αντιγόνη είναι πρώτης τάξεως υλικό για ταινία, και καταλήγουν για ανάγνωση, μάλλον στην ταβέρνα του Μπαρμπα Γιάννη στα Εξάρχεια, πριν όλα αυτά να γίνουν τοπόσημα του αστικού εξευγενισμού και της κουλτούρας του airbnb που ακολουθεί.

Η κινηματογραφημένη Αθήνα κατοικείται όμως και από τα τυχαία πρόσωπα, τους περαστικούς που άλλοτε κοιτάζουν τον φακό με ένα φευγαλέο βλέμμα ή τους βοηθητικούς ηθοποιούς, τους extras που γεμίζουν το φόντο μιας προσοικειωμένης Αθήνας: ο άντρας που περπατάει κάτω από τον ήλιο με ένα καρπούζι στο κεφάλι σε έναν παράδρομο χωματόδρομο της Βουλιαγμένης (στους Απέναντι), ένας λαχειοπώλης που ξύνεται στην άκρη του κάδρου στον Ιωάννη τον Βίαιο, ένας άντρας που κοιτάει τον διπλανό του στο ουρητήριο στην Ομόνοια στο Poste Restante. Πρόσωπα που βλέπουμε πλέον όλο και πιο σπάνια.

Φλορέτες, μοτοσακό και παπάκια

Η κίνηση στην πόλη και γύρω από αυτήν συχνά ταυτίζεται με το βλέμμα της κάμερας. Η κάμερα μπαίνει σε τροχοφόρα και παντός είδους οχήματα μεταφέροντας το κινούμενο βλέμμα του αστικού βιώματος. Τα τελευταία εναπομείναντα κάρα-άμαξες και τα φορτηγά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο είναι σημασιολογικοί κόμβοι της σκληρής δουλειάς και της επιβίωσης ενώ την ίδια περίοδο τα πολυτελή αυτοκίνητα μιας μεγαλοαστικής τάξης κινούνται προς τα προάστια. Οι εργαζόμενες γυναίκες επιστρέφουν με το τελευταίο λεωφορείο όπως φαίνεται στον Ιωάννη τον Βίαιο, ενώ με το τρένο και τα ΚΤΕΛ ταξιδεύει το βλέμμα των Άλλων (φαντάροι, μετανάστες, επαρχιώτες).

Τα δίτροχα όμως αποτελούν το όχημα εκείνο που εκφράζει καλύτερα την Αθήνα: για ένα ή το πολύ δύο άτομα, εκφράζει την ατομική ελευθερία, τη συνεχή μετακίνηση παρ' όλη την κίνηση, την αντισυμβατικότητα (ενίοτε και την παραβατικότητα), τις νεανικές υποκουλτούρες: παπάκια και ντελιβεράδες (Delivery), κόντρες στην Βουλιαγμένης (Οι Απέναντι, Άρπα Colla), μηχανή-δώρο του Άγγελου προς τον έρωτά του τον Μιχάλη (Άγγελος). Η πιο παράδοξη εικόνα έρχεται από το ντοκιμαντέρ του Θ. Αγγελόπουλου, όπου ένας από τους αγγέλους του Γιάννη Τσαρούχη έχει ξεφύγει από την φαινομενική ακινησία της ζωγραφικής κι έχει βρεθεί να οδηγεί στους δρόμους της Αθήνας. Ας φανταστούμε την εικόνα: για μια στιγμή, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ο Άγγελος του Τσαρούχη οδηγεί μια μηχανή στο κέντρο της πόλης. Αυτή η συν-κινητική εικόνα υπήρξε κάποτε μια πραγματική συνθήκη για τους οδηγούς και διαβάτες εκείνης της μέρας στο Σύνταγμα και στην Πανεπιστημίου. Η τέχνη δεν αποτυπώνει τις πόλεις αλλά το αντίστροφο, οι πόλεις αντανακλούν και αποτυπώνουν το μυαλό και τις εικόνες των δημιουργών.

Στο τέλος της δεκαετίας του ενενήντα, μια παρέα εφήβων δεν κινείται με παπάκια. Το Από την Άκρη της πόλης, με πολλά στοιχεία μιας νεορεαλιστικής γραφής, ξεκινάει με την επέλαση της παρέας στο κέντρο της πόλης, στην Ομόνοια, στη Σταδίου και στην Αθηνάς. Τα ρόλερς που φορούν στα πόδια ως μεταφορικό μέσο είναι προέκταση του σώματος τους, της μοναδικής ιδιοκτησίας που έχουν αυτοί οι ήρωες προκειμένου να διεκδικήσουν μια Θέση στον ήλιο.

Μαϊμούδες και ερωδιοί

Προτού η κλιματική αλλαγή μας απασχολήσει σοβαρά, οι ταινίες αυτές αποτελούν κι ένα αποτύπωμα της σχέσης της πόλης με το περιβάλλον, τον καιρό και τη φύση. Σε μια εποχή που κανείς δε χρειαζόταν υπενθύμιση για το πόσο άσχημη είναι η Αθήνα, το νέφος και την ηχορύπανση, οι ήρωες των ταινιών αυτών δείχνουν ιδιαίτερες ικανότητες στο να ξετρυπώνουν εκείνες τις γωνίες όπου η φύση βρίσκει ρωγμές και αντιστέκεται στο μπετόν, στην άσφαλτο και στο γυαλί. Μια αφόρητη ζέστη βασανίζει τους ήρωες που βράζουν στο ζουμί τους, σαν όλες οι ταινίες στην Αθήνα να είναι καταδικασμένες να γυρίζονται μόνο σε συνθήκες καύσωνα. «Αυτή η ζέστη θα με τελειώσει» λέει ένας άντρας μέσα σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο στο Delivery, ο Ήμελλος πουλάει τυρόπιτες και τραγουδάει “τι σου έχω κάνει και δε θες να μ’αγαπας” μπροστά σε έναν ανεμιστήρα θυμίζοντας Chungking Express και λίγο πιο πέρα ο Λίτσης με φανελάκι πουλάει νεράκια στο φανάρι. Στο καφενείο στη Δεξαμενή οι δύο σκηνοθέτες στο Άρπα Colla σκέφτονται να κάνουν μια ταινία οικολογικού χαρακτήρα σχολιάζοντας ταυτόχρονα το νέφος.

Σε αυτό το υποβαθμισμένο και βρώμικο αστικό περιβάλλον, οι κινηματογραφιστές καταφέρνουν να βρουν γωνιές πρασίνου, αλσύλια, πάρκα, πλατείες, κήπους ή νεκροταφεία. Αλλά ακόμα και όταν δεν τοποθετούν τη δράση σε πράσινους χώρους, φτιάχνουν ηχοτοπία που υπενθυμίζουν, κυρίως όταν πέφτει η νύχτα την παρουσία της φύσης. Μπούφοι, νυχτοπούλια και σκύλοι ακούγονται στην πρώτη σκηνή της ταινίας που δείχνει της κλοπής μιας μηχανής στους Απέναντι. Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης στο Μετέωρο και Σκιά κάνει βόλτες στον Εθνικό Κήπο, οι συζητήσεις σκεπάζονται από τιτιβίσματα, ο φακός εστιάζει στα ψάρια της λιμνούλας και διάφοροι κυκλοφορούν με άλογα. Δε βλέπουμε απλά μια Αθήνα του παρελθόντος, αλλά τη φύση που υπήρχε εκεί από πάντα, στο κέντρο της πόλης. Στο Ρεπό του 1982 μια γυναίκα βόσκει την κατσίκα της στα χορτάρια που φυτρώνουν έξω από τα συνεργεία στη Ρετσίνα, ανάμεσα στις γραμμές του τρένου, την άσφαλτο και το χωματόδρομο. Επιβιώσεις υπαίθριων, αγροτικών και προβιομηχανικών πρακτικών που συνυπάρχουν μαζί με ημιτελείς, ανισομερείς νεωτερικές διαδικασίες, και που σήμερα αποτελούν γραφικά στοιχεία της εικονογραφίας της “εξευγενισμένης” πόλης. Στην ίδια ταινία, σε μια δροσερή αυλή μιας μεσοαστικής μονοκατοικίας κάπου στα νότια προάστια, μέλισσες που έχουν ξεφύγει από τα μελίσσια στην ταράτσα επιτίθενται στους ανυπεράσπιστους μπαμπάδες που παρίστανται στο παιδικό πάρτυ. Μέσα σε μια γκρίζα αίθουσα αναμονής του ΙΚΑ μπαίνει ένας ψηλός τύπος που σέρνει από το λουρί μια επιφυλακτική μαϊμού και αρχίζει να τραγουδάει παίζοντας ένα ντέφι. Η σκηνή μοιάζει να επαναλαμβάνει εικόνες που βλέπουμε στη Μαγική Πόλη, τριάντα χρόνια πριν, με πλανόδιους γυρολόγους που τραβολογάνε δυο απρόθυμες μαϊμούδες μέσα στις λάσπες στο Δουργούτι. Στη Μανία (1985, Γ. Πανουσόπουλος), το χάος ξεκινάει όταν η Ζωή μέσα από το λεωφορείο παρατηρεί μια μαϊμού που ξεφεύγει από τα δεσμά της, πηδάει έξω από το αγροτικό αυτοκίνητο και εξαφανίζεται σκαρφαλώνοντας στις φυλλωσιές του Εθνικού Κήπου.

Ο κινηματογράφος δεν προτείνει όμως απλά αναπαραστάσεις του ανοίκειου στην πόλη, αλλά μας τοποθετεί μέσα σε αυτές. Στο τελευταίο πλάνο στο Ρεπό, η κάμερα με ένα τράβελινγκ προς τα πίσω βγαίνει έξω από το ξενοδοχείο Αστέρας στη Βουλιαγμένη: καθώς απομακρυνόμαστε από τους ήχους του τραπεζιού και των συνδαιτυμόνων του εταιρικού δείπνου, βρισκόμαστε στην ησυχία της νύχτας όπου το μόνο που ακούγεται είναι τα νυχτοπούλια. Μπαίνουμε και εμείς ως θεατές στη θέση των πουλιών που παρατηρούν στο σκοτάδι από μακριά τους Αθηναίους πίσω από το τζάμι, πίσω από το φακό.

*Επίκουρη καθηγήτρια Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ, ΕΚΠΑ - Άννα Πούπου, επίκ. καθηγήτρια Τμήματος Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου, ΕΚΠΑ

"Εκκαθάριση" ποίημα της ποιήτριας και φίλης στο fb Μαργαρίτας Παπαμίχου (facebook, 25.4.2024)

 ...............................................................

                 Μαργαρίτα Παπαμίχου

Εκκαθάριση


Πιάνω το ποίημα
το γυρνώ απ' την ανάποδη
πέφτουν οι νύχτες καθαρογραμμένες
μένει μόνο μια μουντζούρα
που έκανε στη βιασύνη της η ελπίδα

Τρία μικρά ποιήματα από το "ΑΡΩΜΑ ΣΚΟΥΡΙΑΣ" (2014) του ποιητή και φίλου στο fb Χάρη Μελιτά (facebook, 24.4.2021)

..............................................................

 

                          Χάρης Μελιτάς

ΕΙΣΟΔΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Δεν με γελάτε.
Διαβάζω τα βιβλία
από το τέλος.


ΟCCASION

Πωλείται μέλλον
εντός αδιεξόδου.
Επιπλωμένο.

ΑΡΩΜΑ ΣΚΟΥΡΙΑΣ

Εξορισμένος
σε μια θάλασσα νεκρή
εισπνέω μνήμες

Από το "ΑΡΩΜΑ ΣΚΟΥΡΙΑΣ" (2014) του ποιητή και φίλου στο fb Χάρη Μελιτά...

Brahms: 3 Intermezzi, Op. 117: No. 1 in A Flat Major. Andante moderato (WPD) - Fabian Müller (youtube, 17.5.2023)

 ...............................................................

Brahms: 3 Intermezzi, Op. 117: No. 1 in A Flat Major. Andante moderato (WPD) -  Fabian Müller

(youtube, 17.5.2023)

"Κοτσύφι" &"Κοτσύφι 2" δύο μικρά ποιήματα του Μιχάλη Γκανά (από "Τα μικρά" του) μαζί “Blackbird In The Snow” έργο του Leo de Freyne

 ..............................................................

ΚΟΤΣΥΦΙ

Καλότυχο που

δεν βλέπει πόσο μαύρο

το περιβάλλει

ΚΟΤΣΥΦΙ 2

Βρέξει χιονίσει

φοράει το μαύρο του.

Κανένα πένθος

Μιχάλης Γκανάς, "Τα μικρά", Leo de Freyne “Blackbird In The Snow”

"Έτσι δεν είναι;" έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 22.04.24)

 ..............................................................

Έτσι δεν είναι;

έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 22.04.24)

Λόγος ύπαρξης, αιτία ανάδειξης και συνταγή επιτυχίας της Ακροδεξιάς είναι ο εγωισμός. Που έχει δίδυμο αδελφό τον φόβο. Τα δύο αδελφάκια έχουν ενιαίο λόγο και συνδυασμένη δύναμη. Θα μπορούσαν να είναι και σιαμαία. Ο εγωισμός τρέφεται από τα πάντα γύρω μας: τη διαφήμιση του ατομικού πλουτισμού, την καλλιέργεια της αδιαφορίας για τον πλησίον. Σκέφτεται ότι πρέπει να εξασφαλίσει ατομικά την επιβίωση και την καλοπέρασή του, ακόμη και σε βάρος άλλων. Γιατί, συμπληρώνει ο φόβος, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα. Η οικονομία διεθνώς, ιδίως όμως στα μέρη μας, κρέμεται από μια κλωστή.

Ο εγωισμός συνεργάζεται μόνο με άλλους πανομοιότυπους εγωισμούς, δημιουργώντας έναν συλλογικό εγωισμό περιορισμένου κύκλου που έχει ως μόνη αποστολή τον αποκλεισμό των υπολοίπων. Κανείς από αυτούς τους επιμέρους και συλλογικούς εγωισμούς δεν θέλει να μπει στη θέση κάποιου άλλου. Προτιμά να τον αγνοεί παντελώς. Ο Ρώσος δεν θέλει να μπει στη θέση του Ουκρανού, ο Αμερικανός δεν θέλει να μπει στη θέση του Ρώσου, ο Ισραηλινός του Παλαιστίνιου, ο λευκός του Τσιγγάνου, ο πλούσιος του φτωχού, ο αυτόχθων του μετανάστη κ.ο.κ. Και όμως, όλοι θα είχαν κάτι ενδιαφέρον να πουν αν ο απέναντι ήθελε να τους ακούσει. Ακόμα καλύτερα, αν ήθελε να θυμάται ότι υπάρχουν.

Το «πρέπει να κοιτάξουμε πρώτα τους εαυτούς μας» του εγωισμού συνοδεύεται από το «οι ξένοι θα αλλοιώσουν τον πολιτισμό μας» του φόβου. Αλλά «σας έχω νέα», που θα έλεγε και ο κ. Κασσελάκης (αν και λίγο διαφορετικά από του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης): όσοι φοβούνται ότι ο ελληνικός πολιτισμός και η παράδοση θα αλλοιωθούν από την είσοδο ξένων, έχουν ξεχάσει τα βασικά: ο ελληνικός πολιτισμός και η παράδοση ισοπεδώθηκαν ήδη από τον σύγχρονο τρόπο ζωής και είναι ενταφιασμένοι στους τάφους των πατεράδων και των παππούδων μας. Η ντοπιολαλιά και ο πολιτισμός της Μυκόνου, όπως και της Ιμπιθα, έχουν αντικατασταθεί από έναν πολιτισμό που δεν είναι ούτε ελληνικός ούτε ισπανικός, είναι απλώς «ξενοδοχειακός». Η τηλεόραση αρχικά, τα κοινωνικά δίκτυα και ο τουρισμός πιο πρόσφατα, μαζί με τον ατομικισμό, έχουν στραγγίξει σχεδόν κάθε ρανίδα των παλιών πηγών και είναι αργά για δάκρυα. Σε κανένα χωριό της επικράτειας δεν διατηρείται ούτε ο παλιός λόγος, ούτε το παλιό ήθος, όποιο πρόσημο κι αν του έβαζες. Είμαστε ήδη αλλού.

Οσο για τη διαρκή οικονομική αβεβαιότητα, τους κινδύνους από τα υπέρογκα χρέη, τη λιτότητα που δεν φεύγει από τη ζωή μας, την ακρίβεια που ξαναμπαίνει… Το έτος 2000, που όλα έμοιαζαν πιο στέρεα, υπήρχαν στον κόσμο 470 δισεκατομμυριούχοι. Στην Ελλάδα κανένας, σύμφωνα με τις λίστες που δημοσιεύουν τα ξένα οικονομικά περιοδικά. Σήμερα υπάρχουν στον κόσμο 2.781 δισεκατομμυριούχοι. Και δέκα από αυτούς είναι Ελληνες. Αρα ουδείς λόγος ανησυχίας υφίσταται. Ο πλούτος αυξανόταν όλο αυτό το διάστημα με γεωμετρική πρόοδο και τώρα απλώς περιμένουμε τη διάχυσή του. Οπως και τα οφέλη που θα προκύψουν. Ετσι δεν είναι;

Tatiana Nikolayeva plays Bach Twelve Little Preludes / rec. 1991 (youtube, 23.9.2015)

 ...............................................................

Tatiana Nikolayeva plays Bach Twelve Little Preludes

01. No.01 C major BWV 924

02. No.02 C major BWV 939

03. No.03 C minor BWV 999

04. No.04 D major BWV 925

05. No.05 D minor BWV 926

06. No.06 D minor BWV 940

07. No.07 E minor BWV 941

08. No.08 F major BWV 927

09. No.09 F major BWV 928

10. No.10 G minor BWV 929

11. No.11 G minor BWV 930

12. No.12 A minor BWV 942

rec. 1991

(youtube, 23.9.2015)

"Η ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΠΑΪΡΟΝ" ποίημα του ποιητή και φίλου στο fb Χάρη Μελιτά (facebook, 22.4.2024)

 ...............................................................

Λευτεριά για λίγο πάψε
να χτυπάς με το σπαθί
τώρα σίμωσε και κλάψε
εις του Μπάιρον το κορμί.

Διονύσιος Σολωμός


Η ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΠΑΪΡΟΝ


Λένε για μένα
στων αιώνων τη σκηνή
πως όσα πρόσφερα
μονομαχούσαν στην αρένα με τα πάθη
σκαρφαλωμένος σ' ένα ποίημα θαμπό
μ' ακούς Βιγιόν; μ' ακούς Ρεμπό;
μετράω λάθη.

Γι' αυτό πονάω...


Λένε για μένα
του Θησέα το πανί
πως μαυροφόρεσα
περιπλανώμενο βαμπίρ απ' άκρη σ' άκρη
πως ξενυχτούσα στα χαρέμια του Αλή
με καλλονές από γυαλί
και μαύρο δάκρυ.

Γι' αυτό γελάω...


Λένε για μένα
με παράφωνη φωνή
πως από σύμπτωση
αποβιβάστηκα στην άστεγη πατρίδα
ίσα να σύρω των ηρώων τον χορό
χωρίς ψωμί, χωρίς νερό
χωρίς ελπίδα.


Γι' αυτό διψάω...




Λένε για μένα
λες και χρώσταγα ποινή
πως βαριαρρώστησα
παλιές κρεπάλες και πιοτά μ' έχουν ξεγράψει
μα ο Σολωμός τη λευτεριά παρακαλεί
ν' αφήσει λίγο το σπαθί
και να με κλάψει.


Γι' αυτό κερνάω!

Χάρης Μελιτάς

                      Λόρδος Μπάιρον (22.1.1878 - 19.4.1824)