"Η χαμένη ευκαιρία της Αριστεράς και το αύριο του προοδευτικού χώρου" έγραψε η Μαρία Μπουτζέτη* ("Εφημερίδα των Συντακτών" 28.09.23)

 ..............................................................

Η χαμένη ευκαιρία της Αριστεράς και το αύριο του προοδευτικού χώρου

έγραψε η Μαρία Μπουτζέτη* ("Εφημερίδα των Συντακτών" 28.09.23) 

Η διεργασία εκλογής νέου προέδρου στον ΣΥΡΙΖΑ προφανώς δεν συνιστά αιτία πανηγυρισμών και ρεβανσιστικών εξάρσεων. Δεν επιφέρει ανατροπή του πολιτικού σκηνικού, δεν διασφαλίζει ισχυρότερη και συμπαγέστερη αντιπολίτευση απέναντι στην κυβέρνηση, ούτε και σηματοδοτεί τη νέα αρχή για το κόμμα. Απεναντίας, υπογραμμίζει εμφατικά τις παθογένειες που κατέστησαν τον ΣΥΡΙΖΑ μη ελκυστική πρόταση και τον έφεραν ηττημένο αλλεπάλληλων, πλέον, εκλογικών αναμετρήσεων και φέρνει την ανάγκη ανασυγκρότησης του προοδευτικού χώρου ξανά επιτακτικά στο προσκήνιο.

Για να αξιολογήσει κανείς αυτό που συνέβη την Κυριακή στον ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται να κοιτάξει πίσω στα αίτια της «αδικαιολόγητης-δικαιολογημένης» συντριπτικής ήττας του Ιουνίου. Αδικαιολόγητης, καθώς η ραγδαία φθορά δεν αποτελεί συνήθη, αναμενόμενη εξέλιξη για τα κόμματα που βρίσκονται στην αντιπολίτευση. Δικαιολογημένης, καθώς τον Ιούνιο οι μακροχρόνιες παθογένειες που καθιστούσαν τον ΣΥΡΙΖΑ ανεπαρκή κυβερνητική πρόταση ήταν ήδη βαθιά εμπεδωμένες.

Τον Ιούνιο ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα κόμμα που: α) είχε επενδύσει στη διεύρυνση με παλιά υλικά (με «δάνεια» από το χρεοκοπημένο πολιτικό σύστημα του παρελθόντος, είχε ουσιαστικά αυτοαναιρεθεί ως εναλλακτική πρόταση), β) παρουσίαζε έλλειμμα προσώπων με ουσιαστική και σύγχρονη αναφορά στην κοινωνία και επενδύοντας σε επιφανειακές κινήσεις εντυπωσιασμού προσέτρεχε σε αμφιλεγόμενες «αντισυστημικές» φιγούρες, γ) αστοχούσε να ερμηνεύσει την περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα, υιοθετώντας παρωχημένο καταγγελτικό λόγο και δ) ταλανιζόταν από τη διαρκώς υποβόσκουσα παρασκηνιακή αντιπαράθεση γύρω από τον έλεγχο του κόμματος.

Κυρίως, όμως, ήταν ένα κόμμα που είχε διαψεύσει/προδώσει τις μεγάλες κοινωνικές προσδοκίες που με ισχυρές, όπως απεδείχθη, δόσεις λαϊκισμού εξέθρεψε στο παρελθόν (με ορόσημο το δημοψήφισμα του 2015), γεγονός που σημαντική πλειοψηφία των πολιτών ακόμη του χρέωνε. Ουσιαστικά, δηλαδή τον Ιούνιο του 2023, ο ΣΥΡΙΖΑ είχε ήδη, προ πολλού, ματαιώσει την αριστερή προοπτική του.

Μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ του Ιουνίου και του ΣΥΡΙΖΑ του Σεπτεμβρίου δεν είχε αλλάξει κάτι επί της ουσίας πέραν της τυπικής αποχώρησης του Αλέξη Τσίπρα από την προεδρία. Η κούρσα της διαδοχής συνοδεύτηκε από την εσωστρέφεια -που αναπόφευκτα αναλογεί στους ηττημένους- όχι φέρνοντας στο επίκεντρο τη νέα φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ αλλά ξαναφέρνοντας στο προσκήνιο τον διχασμό που πάντα ελλόχευε ως προς τη διάθεση ελέγχου του κόμματος.

Ετσι, την Κυριακή το αποτέλεσμα κρίθηκε μεταξύ δύο προτάσεων, που καθεμία για διαφορετικούς λόγους αδυνατούσε να εκφράσει την επαύριο την κοινωνικά πλειοψηφική προοπτική. Η μία με διακριτή ιδεολογική ταυτότητα και συγκροτημένο πολιτικό λόγο μεν παρέπεμπε συμβολικά στη «μικρή» Αριστερά του παρελθόντος δε. Η άλλη, ενώ ευαγγελιζόταν το «νέο», στερούνταν πολιτικού στίγματος και εξέφραζε την ύστατη ευκαιρία μίας κομματικής συντεχνίας -των μέχρι χθες βαριδίων- να διατηρήσει τον χώρο επιρροής και να συντηρήσει τα προνόμιά της, επιβιώνοντας πολιτικά την επόμενη μέρα. Και παράλληλα, εξέφραζε την άρνηση ορισμένων να αποδεχθούν το κλείσιμο του πολιτικού τους κύκλου.

Οταν ζητούμενο είναι η πολιτική επιβίωση με κάθε κόστος, η αναζήτηση επίπλαστων «σωτήρων» για κάποιους γίνεται μονόδρομος. Ακόμη και αν ο ΣΥΡΙΖΑ επιλέγει τώρα να αγνοεί όσα οδήγησαν στη συρρίκνωσή του και να πορεύεται προς το μέλλον με τα ίδια ακριβώς υλικά, είναι ανάγκη να θυμάται ότι η γρήγορη «θεοποίηση» προσώπων (και η υπερβολική πίστη στην αναλώσιμη ατμόσφαιρα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης) ακολουθείται από την εξίσου εύκολη αποδόμησή τους.

Σήμερα, η δυναμική του 20%, που ο ΣΥΡΙΖΑ κατέγραψε στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση του Ιουνίου, δεν μπορεί να θεωρείται το αυτονόητο σημείο εκκίνησής του. Μαζί με τα ποσοστά που απωλέσθησαν και τις κοινωνικές προσδοκίες που διαψεύστηκαν, ίσως να χάθηκε και η μεγαλύτερη ευκαιρία της Αριστεράς. Απομένει να αποφανθεί η ιστορία αν η επίδραση του Αλέξη Τσίπρα στον προοδευτικό χώρο ήταν ισχυροποιητική ή φθοροποιός, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Σε κάθε περίπτωση, η επόμενη μέρα αυτών των εξελίξεων βρίσκει το προοδευτικό τόξο περισσότερο κατακερματισμένο και ζητά από τις εναπομείνασες υγιείς δυνάμεις να εργαστούν πέρα από ιδεοληψίες για τη διαμόρφωση μίας συγκροτημένης πλειοψηφικής πρότασης, με ποιοτικά αυτή τη φορά χαρακτηριστικά.

* Διδάκτωρ Πολιτικής Επικοινωνίας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών