"Εκλογές και απορίες" γράφει ο Γιάννης Σιώτος* ("Εφημερίδα των Συντακτών", 29.5.2023)

 ...............................................................

                  Εκλογές και απορίες

γράφει ο Γιάννης Σιώτος* ("Εφημερίδα των Συντακτών", 29.5.2023)

Η τουριστικοποίηση της οικονομίας, η αποβιομηχανοποίηση, η εγκατάλειψη του πρωτογενούς τομέα, η πλήρης εξάρτηση από τον τομέα των υπηρεσιών είναι τα δεσμά με τα οποία εμποδίζουν τον τόπο να προετοιμαστεί να αμυνθεί στις πολλαπλές κρίσεις που προκαλούν οι ισχυροί του πλανήτη.

Τόσο στις εκλογές που πέρασαν όσο και σε αυτές που έρχονται, οι πολιτικοί προσπάθησαν -κυρίως παραλείποντας- να κατασκευάσουν την αίσθηση κανονικότητας και να δημιουργήσουν αισιόδοξες προσδοκίες.

Οι λιγοστές φωνές που προειδοποιούσαν για τα χειρότερα που έρχονται φιμώθηκαν, ώστε οι εκλογείς να επιλέξουν καθησυχασμένοι και ανυποψίαστοι. Και όμως η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική από την ωραιοποιημένη εικόνα που μας εμφάνισαν.

Δεν θα ήταν υπερβολή αν υποστήριζε κανείς ότι βρισκόμαστε στην καρδιά του τυφώνα που οι ειδικοί ονομάζουν «πολυκρίση». Με τη λέξη αυτή σπουδαίοι ακαδημαϊκοί, όπως ο Γάλλος κοινωνικός αναλυτής Edgar Morin και ο ιστορικός Adam Tooze του Πανεπιστημίου της Κολούμπια, περιέγραψαν το πώς φαινομενικά ανόμοιες παγκόσμιες κρίσεις αλληλεπιδρούν για να δημιουργήσουν έναν φαύλο κύκλο της καταστροφής. Δηλαδή η πολυκρίση δεν είναι απλώς μια πληθώρα ταυτόχρονων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης αλλά διαφορετικά σοκ που αλληλεπιδρούν έτσι ώστε το σύνολο να είναι ακόμα πιο συντριπτικό από το άθροισμα των επιμέρους κρίσεων. Μια πολυκρίση, λοιπόν, είναι ένας γόρδιος δεσμός παγκόσμιων κρίσεων.

Ο όρος ήταν άγνωστος στους περισσότερους, μέχρι που ο Jean-Claude Juncker τον χρησιμοποίησε για να περιγράψει την ευρωπαϊκή κρίση. Σήμερα, χάρη στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, στον ανταγωνισμό των ΗΠΑ με την Κίνα, στις παγκόσμιες ελλείψεις τροφίμων και πρώτων υλών, στην εμβάθυνση της οικονομικής κρίσης με τις συμπληγάδες του πληθωρισμού και της ύφεσης να απειλούν την παγκόσμια οικονομία, στην κρίση χρέους που απειλεί όχι μόνο τις οικονομίες του Τρίτου Κόσμου αλλά και ισχυρές οικονομίες της Δύσης, στον αριθμό-ρεκόρ προσφύγων και αιτούντων άσυλο και στην πανταχού παρούσα απειλή της κλιματικής αλλαγής με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, η χρήση της λέξης είναι πρακτικά αδύνατον να αποφευχθεί.

Υπό το πρίσμα αυτό, στα επόμενα χρόνια ο πλανήτης θα κινείται σε ένα σκηνικό γεωπολιτικών εντάσεων που τροφοδοτούν τον πληθωρισμό, παρατείνουν τον υφεσιακό κύκλο και πυροδοτούν αλλεπάλληλες κρίσεις χρέους. Ο πληθωρισμός, για παράδειγμα, μπορεί να υποχωρήσει αφού κάποιοι από τους άμεσους παράγοντες της έκτακτης ανόδου των τιμών θα εξαλειφθούν αλλά η εποχή του διαρκούς εξαιρετικά χαμηλού πληθωρισμού δεν θα επανέλθει σύντομα. Χάρη σε ένα πλήθος παραγόντων, όπως η απο-παγκοσμιοποίηση, οι αυξανόμενες πολιτικές πιέσεις και τα συνεχιζόμενα σοκ προσφοράς, ο κόσμος εισέρχεται σε μια εκτεταμένη περίοδο κατά την οποία ο αυξημένος και ασταθής πληθωρισμός είναι πιθανό να είναι επίμονος σε ποσοστό σημαντικά πάνω από το 2%.

Με δεδομένη την άποψη που έχουν εκφράσει οι πολιτικοί και οι κεντρικοί τραπεζίτες, σύμφωνα με την οποία δεν μπορούν να επιτρέψουν στον υψηλό πληθωρισμό να παραμείνει, είναι πολύ δύσκολο να αναθεωρήσουν τη χρήση των υψηλών επιτοκίων που οδηγεί στην ύφεση και στις κρίσεις χρέους. Ντόμινο με απρόβλεπτες κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις, που μπορεί να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε σημείο βρασμού αν συνδυαστεί με γεωπολιτικές συγκρούσεις και κλιματικές καταστροφές.

Και ερχόμαστε στα δικά μας. Εχετε ακούσει κάποιον πολιτικό αρχηγό να μιλά για τις πολλαπλές κρίσεις που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη; Οχι. Δεν γνωρίζουν ή μήπως επιλέγουν να καθησυχάζουν; Μάλλον το δεύτερο. Γιατί επέλεξαν να τηρήσουν αυτήν τη στάση; Προφανώς, διότι σε αντίθεση με όλους τους υπόλοιπους αισθάνονται απρόσβλητοι. Ατιμωρησία που συνδέεται με την ανισορροπία πολιτικής και οικονομικής ισχύος και οδηγεί στην κατάχρηση εξουσίας. Η αντίληψη ότι «οι κανόνες είναι για τα κορόιδα» όχι μόνο υπάρχει αλλά οι πολιτικοί κάνουν ό,τι μπορούν για να την ενισχύσουν προκειμένου να επωφεληθούν από αυτήν.

Κάνεις λάθος, θα υποστηρίξουν οι περισσότεροι, επισημαίνοντας ότι τα κόμματα της Αριστεράς κατήγγειλαν τους πλειστηριασμούς, την ακρίβεια, τη διόγκωση του δημόσιου χρέους και του ελλείμματος του ισοζυγίου. Ναι, μίλησαν, αλλά τους προσέδωσαν τον χαρακτήρα του προσωρινού. Εμφάνισαν τα «καρφιά» που «ματώνουν» τις ζωές των ανθρώπων ως ανεπιθύμητες δυσλειτουργίες και όχι ως συστατικά μιας νέας δυστοπικής κανονικότητας, που με τη βοήθεια της ψηφιακής πραγματικότητας δύσκολα θα ανατραπεί. Απέφυγαν προσεκτικά και προμελετημένα να αναφερθούν στον πυρήνα του ζητήματος, διότι δεν ήθελαν ο δημόσιος διάλογος να επικεντρωθεί σε ευθύνες που αφορούν το κατά πόσο η ελληνική οικονομία μπορεί να αντιμετωπίσει την πολυκρίση που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη.

Το παραγωγικό μοντέλο που επέβαλαν οι δανειστές και που το πολιτικό σύστημα συνέπραξε για να επιβληθεί, κατεδάφισε και τα τελευταία αναχώματα που διέθετε η ελληνική οικονομία για να αμυνθεί στις εισαγόμενες απειλές. Η τουριστικοποίηση της οικονομίας, η αποβιομηχανοποίηση, η εγκατάλειψη του πρωτογενούς τομέα, η πλήρης εξάρτηση από τον τομέα των υπηρεσιών είναι τα δεσμά με τα οποία εμποδίζουν τον τόπο να προετοιμαστεί να αμυνθεί στις πολλαπλές κρίσεις που προκαλούν οι ισχυροί του πλανήτη. Και χωρίς όπλα πώς μπορείς να αποφύγεις να γίνεις «παράπλευρη απώλεια»; Φαίνεται ότι για το πολιτικό σύστημα το πάθημα των μνημονίων δεν έγινε μάθημα και έτσι στις εκλογές αποδείχτηκε κατώτερο των απαιτήσεων.

Αντί να μιλήσει για τις απειλές, επέλεξε να τις προσπεράσει διευκολύνοντας τα τετελεσμένα και τα αναπότρεπτα. Για μια κυβέρνηση που εξυπηρετεί την αγορά, η στάση αυτή είναι κατανοητή αφού οι κρίσεις διευκολύνουν τους… χορηγούς της. Η Αριστερά - ή αυτοί που την οικειοποιούνται - γιατί απέκρυψε και εξακολουθεί να παρακάμπτει την πραγματικότητα και τα προβλήματά της;

Μια εύκολη ερμηνεία είναι ότι αν ανοίξει τη συζήτηση, τότε θα φανεί ότι οι αντιστάσεις στην εξωστρέφεια, στον αφελληνισμό της παραγωγής και στην αποβιομηχανοποίηση ήταν ελάχιστες. Μια άλλη εκδοχή σχετίζεται με την απουσία εναλλακτικής πρότασης, η οποία θα μπορούσε, αν όχι να σταματήσει, τουλάχιστον να επιβραδύνει την πορεία προς τον όλεθρο. Η αλήθεια είναι ότι αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο της ελληνικής Αριστεράς αλλά μια παγκόσμια πραγματικότητα που έκανε τον νεοφιλελευθερισμό κυρίαρχο. Οποια απάντηση δοθεί στο ερώτημα αυτό είναι κατανοητή, αυτό όμως που χαρακτηρίζεται ακατανόητο είναι να φορτώνεις στους ανθρώπους τις δικές σου ανεπάρκειες…

*Δημοσιογράφος, συγγραφέας