"Πένθος και ίαση" έγραψε η Πέπη Ρηγοπούλου ("Εφημερίδα των Συντακτών", 24.5.2023)

 ...............................................................

                      Πένθος και ίαση

έγραψε η Πέπη Ρηγοπούλου ("Εφημερίδα των Συντακτών", 24.5.2023)

Απέναντι στην απώλεια – μιας φαντασιακής ή πραγματικής εξουσίας ή όποια άλλη, ατομική ή συλλογική –, δύο είναι κυρίως οι διαφορετικές συμπεριφορές με τις οποίες οι άνθρωποι προσπαθούν να ξεπεράσουν την αφασία που ακολουθεί το σοκ.

Η πρώτη είναι η τάση για αυτοκριτική, λέξη που έχει το θετικό ότι αυτός που την ασκεί έχει το θάρρος να αναγνωρίσει, πριν από τα λάθη, το ίδιο το τραυματικό συμβάν. Λέξη, λοιπόν, θετική, παρά το ότι μπορεί να ξυπνά και κακές μνήμες, καθώς κάποτε, στο παρελθόν, αυτοκριτική έκαναν με ή χωρίς τη θέλησή τους και τα μέλη αριστερών κομμάτων που όδευαν προς την εκκαθάριση.

Η δεύτερη συμπεριφορά που καλύπτει περισσότερες μορφές απώλειας είναι ή με διάφορους τρόπους άρνηση ή σχετικοποίηση των γεγονότων. Στην πιο ακραία της μορφή εκφράζεται με το ότι το οδυνηρό γεγονός, όσο εμφανές και να είναι, απλώς δεν συνέβη. Οσοι υποστηρίζουν το αντίθετο είναι προβοκάτορες ή παράφρονες. Μια παραλλαγή της άρνησης αυτής είναι ότι το τραυματικό γεγονός συνέβη μεν, πλην όμως δεν είναι τόσο σημαντικό ή, ακόμα αν και αναγνωρίζεται ως σημαντικό, αυτό αποδίδεται στις γενικές αντικειμενικές εξελίξεις, στο τυχαίο και πάντως όχι σε δικό μας σφάλμα.

Μια ακόμα παραλλαγή της δεύτερης αυτής συμπεριφοράς εκφράζεται, όταν αποδεχόμαστε το τραύμα, αλλά προτιμάμε όχι τον καθαρισμό και την ίαση, αλλά τη βιαστική επίδεσή του, διότι η μάχη συνεχίζεται, οι ανάγκες είναι επείγουσες, οι εχθροί καραδοκούν. «Δεν είναι ώρα για θρήνους αλλά για αγώνα» ήταν ένα παλιό σλόγκαν που ενοχοποιούσε κάθε προσπάθεια ουσιαστικής σκέψης. Με αποτέλεσμα να προχωρούν ακόμα πιο ανέτοιμοι οι άνθρωποι προς τις επόμενες ακόμα μάχες και να πέφτουν ακόμα πιο ανίδεοι στις επόμενες ενέδρες που στήνουν οι «εχθροί» είτε ο εαυτός τους.

Τα παλιά τα χρόνια, ο θρήνος και το πένθος ήταν ο δρόμος όχι για να αρνηθούμε τη ζωή και τον αγώνα αλλά για να δούμε κατάματα την απώλεια και να επιστρέψουμε στη ζωή. Ο Ομηρος μας λέει πως, όταν ο Αχιλλέας έχασε τον αδελφικό του φίλο, τον Πάτροκλο, σπάραξε και πήγε να πεθάνει κι έπειτα οργάνωσε, εκεί στο ακρογιάλι της Τρωάδας, ιερές τελετές και αθλητικούς αγώνες, όπου έλαβαν μέρος όλοι οι ήρωες, για να τιμήσουν τον νεκρό.

Το φάντασμα του Πατρόκλου ήρθε έπειτα από αυτό στον ύπνο του, λέγοντάς του πως καιρός ήταν να τον κηδέψει, έτσι που ο σπαραγμός και το πένθος να τελειώσουν. Η ξεπερασμένη –υποτίθεται – αυτή συμπεριφορά διαφέρει από τις συνηθισμένες σύγχρονες όχι μόνο γιατί αποδέχεται το πένθος, αλλά και γιατί το εκφράζει, όχι με κραυγές και κατάρες, αλλά με μια ανθρωπιά και ειλικρίνεια που επιτρέπουν την έξοδο στο φως. Από την άποψη αυτή, συναντά την ψυχανάλυση που λέει ότι το να κάνεις σωστά το πένθος σου είναι όρος ψυχικής υγείας.