Αριστερά, μελαγχολία, θεωρία
έγραψε ο Τάσος Τσακίρογλου ("Εφημερίδα των Συντακτών", 21.4.2022)
Ο μεγάλος ιστορικός Εντσο Τραβέρσο, αναφερόμενος στον μαρξισμό «που αντιστοιχεί στο δικό μας καθεστώς ιστορικότητας», δηλαδή μετά την πτώση του ανατολικού μπλοκ και «στερημένος από προγνωστική δομή», λέει ότι αυτός πρέπει να επικεντρωθεί στην «οργάνωση της απαισιοδοξίας: δηλαδή να παραδεχτεί μιαν αποτυχία χωρίς να συνθηκολογήσει με τον εχθρό, να ιστορικοποιήσει την ήττα, γνωρίζοντας ότι ένα νέο ξεκίνημα θα πάρει αναπόφευκτα πρωτόγνωρες μορφές, ότι πρέπει να ακολουθήσει άγνωστα μονοπάτια κι ότι πρέπει να αφομοιώσει τα μαθήματα του παρελθόντος. Το βλέμμα των ηττημένων είναι πάντα κριτικό». («Αριστερή μελαγχολία: η δύναμη μιας κρυφής παράδοσης», εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου).
Είναι όμως έτσι; Διαθέτει πράγματι η ηττημένη Aριστερά «ένα κριτικό βλέμμα»; Αμφιβάλλω πολύ γι’ αυτό. Οι δήθεν νέες, αλλά στην ουσία παλαιότατες, ιδέες προέρχονται κυρίως από τους εχθρούς της. Εκείνοι δείχνουν μια αξιομνημόνευτη ικανότητα προσαρμογής στην αλλαγή και στα νέα περιβάλλοντα. Η Aριστερά επαναπαύτηκε στις δάφνες του παρελθόντος, στους «αγώνες και στις θυσίες» (που ήταν πραγματικές) και αποδείχτηκε ανίκανη να αναλύσει τις κατακλυσμιαίες αλλαγές σε επίπεδο οργάνωσης της παραγωγής, δημιουργίας πλούτου και πολλαπλασιασμού των ανισοτήτων.
Η υποτίμηση της θεωρίας, ο εμπειρισμός της δράσης, ο αυτοσχεδιαστικός χαρακτήρας των παρεμβάσεων και ο πραγματισμός της προσαρμογής την οδήγησαν σταδιακά αλλά σταθερά στον δρόμο της περιθωριοποίησης και της επιθυμίας να ξαναμπεί στο παιχνίδι με κάθε τίμημα. Φυσικά υπάρχουν και εκείνα τα τμήματα της ριζοσπαστικής Aριστεράς που κρατούν αποστάσεις από αυτή την πολιτική. Ωστόσο, ακόμα και αυτά –όντας αδύναμες μικροομάδες μακριά από την καθημερινότητα των εργαζομένων και των αλλαγών στις παραγωγικές σχέσεις– περιορίζονται στη διαφύλαξη μιας αριστερής ορθοδοξίας, αδυνατώντας να καταστήσουν τις αρχές της κοινό τόπο σε ευρύτερα κοινωνικά ακροατήρια.
Οσο για τη σοσιαλδημοκρατία; Αυτή χαρακτηρίζεται κατά κύριο λόγο από έναν ιστορικό καιροσκοπισμό, αφού συμπράττει κατά περίπτωση και σύμφωνα με μικροπολιτικά συμφέροντα, με τις αστικές ελίτ, υιοθετώντας τα πολιτικά και οικονομικά τους προγράμματα.
Η απειλή της κλιματικής κατάρρευσης, η πανδημία και, σήμερα, ο πόλεμος και η πυρηνική απειλή δεν αποτελούν ιδανικές συνθήκες για την Αριστερά. Αντίθετα: οι μεγάλες κρίσεις έχουν δείξει ιστορικά ότι συντηρητικοποιούν τους ανθρώπους και δεν τους ριζοσπαστικοποιούν. Ωστόσο, η παρούσα συγκυρία με την τρομακτική ακρίβεια, τις ανισότητες, τους εξαιρετικά χαμηλούς μισθούς και την ανεύθυνη διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση δημιουργεί ένα εξαιρετικά εύφλεκτο κοκτέιλ, το οποίο μπορεί να αξιοποιήσει η Aριστερά για να οργανώσει τη δυσαρέσκεια σε πρώτη φάση και την απαισιοδοξία σε μια δεύτερη.
Σ’ αυτή λοιπόν τη συγκυρία είναι μάλλον μη ενδεδειγμένη η επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. να θέλει να μετατραπεί σε μιαν άλλη σοσιαλδημοκρατία, αφού η υλική βάση για μια τέτοια επιλογή είναι ανύπαρκτη σε συνθήκες πολλαπλών κρίσεων. Αντ’ αυτού, θα πρέπει να υπάρξει προετοιμασία του κόσμου της Aριστεράς (και όχι μόνο) γι’ αυτό που έρχεται: τη δυναμική επαναφορά μετά το τέλος της πανδημίας σε μια δημοσιονομική πειθαρχία, η οποία προαναγγέλλεται από πολλές πλευρές.
Ο Τραβέρσο καταλήγει: «Η μελαγχολία για την οποία γίνεται λόγος στο βιβλίο ετούτο είναι η μελαγχολία μιας κουλτούρας που δεν συμπονάει απλώς τα θύματα, αλλά προσπαθεί να τα λυτρώσει, που βλέπει τους σκλάβους σαν εξεγερμένα υποκείμενα και όχι σαν αντικείμενα του οίκτου».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου