...............................................................
«Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου στη Στέγη: Η Ύψιστη καλλιτεχνική κατάθεση ενός πραγματικού ουμανιστή
«Τότε, για πρώτη φορά συνειδητοποιήσαμε ότι η γλώσσα μας δεν έχει τις λέξεις για να εκφράσει αυτή την ύβριν, την εκμηδένιση του ανθρώπου. Σαν προικισμένοι με την ενορατική ικανότητα των προφητών είδαμε την πραγματικότητα: είμαστε στον πάτο. Πιο κάτω δεν γίνεται να πάμε: δεν μπορούμε να σκεφτούμε αθλιότερη ύπαρξη από τη δική μας. Τίποτα πια δεν μας ανήκει: μας στέρησαν τα ρούχα, τα παπούτσια, τα μαλλιά μας, εάν μιλήσουμε δεν θα μας ακούσουν, και εάν μας άκουγαν δεν θα μας καταλάβαιναν. Θα μας στερήσουν και τ ’όνομα μας, κι αν θέλουμε να το κρατήσουμε, θα πρέπει να βρούμε τη δύναμη μέσα μας, τη δύναμη να το σώσουμε και μαζί μ΄ αυτό να σώσουμε κάτι από μάς, απ’ αυτό που υπήρξαμε». – Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, Primo Levi
Ένα σκηνικό θρηνητικό ποίημα οντολογικού στοχασμού μας χάρισε ο Θεόδωρος Τερζόπουλος στη συγκλονιστική παραστασιακή αναδιατύπωση του εμβληματικού έργου του Μπέκετ «Περιμένοντας τον Γκοντό» (1948/49).
Έργο-σύμβολο του συλλογικού τραύματος του ολοκαυτώματος, του δευτέρου Μεγάλου Πολέμου και της πυρηνικής απειλής που αντανακλά το διάτρητο -από την ανάμνηση μιας άφατης οδύνης- ανθρώπινο ον. Αρνούμενο «κάθε καθησυχαστικού οράματος μιας ανθρωπότητας ενωμένης στο λυτρωτικό κοινό συναίσθημα. Στην προσπάθειά του να προστατευθεί από την οδυνηρή επίδραση του πόνου του άλλου» (Hannah Simpson) διαβιεί σε βαθύτατη ερημία ενσωματώνοντας την ανείπωτη φρίκη και τον βαθύτατο θρήνο για τον ερειπωμένο κόσμο του.
Ο διεθνής δημιουργός συνδιαλέγεται με το μπεκετικό τοπίο μεταφέροντάς το στο ιδιότυπο και θαυμαστό θεατρικό του σύμπαν. Ανατρέπει κάθε παγιωμένη αντίληψη για το έργο αντικαθιστώντας κάθε κατάφαση με διερώτηση. Μεταμορφώνει την ερημιά σε ερήμωση, τη στασιμότητα σε διαρκή ανακύκληση, την αναμονή σε φαντασιωτική προσδοκία, τον μη-τόπο σε συμπαντικό χώρο και τον μη- χρόνο σε αέναη χρονικότητα. Αντιμετωπίζει το παραστασιακό εγχείρημα υπό την έννοια του καθολικού έργου τέχνης (Gesamtkunstwerk.)
Η αρχή του παραστασιακού του οικοδομήματος είναι το σκηνικό του έργου, δημιουργία του ίδιου του σκηνοθέτη. Ένα ιδιότυπο αρχιτεκτόνημα, μια εικαστική «ομιλούσα εγκατάσταση» δικής του εμπνεύσεως, που βρίσκεται σε ευθεία συνομιλία με το τετράγωνο του Malevich. Ένα μαύρο τετράγωνο υπό διαρκή μεταμόρφωση που από τις διανοίξεις του διαχέεται λευκό φως, όπου οι δύο μπεκετικοί ήρωες, ο Εστραγκόν και ο Βλαδίμηρος βρίσκονται εγκιβωτισμένοι. Ενσωματωμένοι; Εγκλωβισμένοι; Ίσως και ενταφιασμένοι σε ένα ταφικό μνημείο που κείται ό,τι σπάραγμα απέμεινε από τον δυτικό πολιτισμό. Σε αντίστιξη με το τετράγωνο του Malevich οι ήρωές του φαντασιώνονται τη συμμετοχή τους σε μια νέα κοσμογονία. Οι ίδιοι είναι τα ρημαγμένα υλικά ενός παλιού, κατεστραμμένου κόσμου που μάταια φαντασιώνεται ότι θα δημιουργήσει το Νέο.
Το μαύρο τετράγωνο, «ο θείος γνόφος» η αναμονή της συνάντησης με το «θείο» διαρρηγνύεται από λευκές λωρίδες φωτός. Το λευκό φως. Το απρόσιτο λευκό φως όπου κατοικεί ο θεός. Ο σημαντικός δημιουργός θα αντιτάξει την ύπτια θέση στην κατακόρυφη του μπεκετικού ζευγαριού. Οι δύο πλάνητες-clochards του κατά Τερζόπουλου μπεκετικού τοπίου ενσαρκώνουν τον πυρήνα του τραγικού στον Χάιντεγκερ. Ο φιλόσοφος υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος διαβιεί ανέστιος με μοναδικό του σπίτι το σώμα του. Τα ρημαγμένα, αιμόφυρτα σώματα του Βλαδίμηρου και του Εστραγκόν είναι το μόνο σπίτι που θα έχουν ποτέ και η τραυματισμένη σχέση τους το μόνο διάτρητο καταφύγιο.
Η ερειπωμένη σχέση των δύο προσώπων καθορίζεται από τα δίπολα (στοργής-σκληρότητας, έρωτα-θανάτου, συνύπαρξης-απομάκρυνσης, αγγίγματος-τραύματος, τραγικού-γελοίου). Οι συνταρακτικές ερμηνείες των δύο Ιταλών ηθοποιών, που επί 40 χρόνια συνυπάρχουν επί σκηνής είναι καθηλωτικές. Ο Stefano Randisi και ο Enzo Vetrano σε μια υψηλή υποκριτική μιας ποιητικής της συντριβής προσφέρουν τον επί σκηνής εαυτό τους ως σφάγιο στον Θεό Διόνυσο και εκείνος τους ανταποδίδει τη θυσία με μια θεία υποκριτική φλόγα που τους διαπερνά καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου.
Ο Paolo Musio, έξοχος, στον ρόλο του Πότζο, εντολοδόχου του τρομερού πολέμου, βίαιος, άσπλαχνος, εμμονικός με ό,τι νικηφόρο και τροπαιοφόρο, χωρίς συνείδηση και ηθική υπόσταση πρωτοστατεί με πυρετώδη λύσσα στο αιματοκύλισμα, αγνοώντας ότι ούτε εκείνος θα εξαιρεθεί της συντριβής. Θα τον δούμε να στέκεται αιματοβαμμένο σκέλεθρο πολέμου, απολίθωμα της μεθοδευμένης βίας που ο ίδιος προκάλεσε.
Η εκστασιακή ερμηνεία του Giulio Germano Cervi στον ρόλο του Λάκυ θα στοιχειώνει τη μνήμη μας αλλά και την ψυχή μας για καιρό. Το σπαρασσόμενο σώμα του νεαρού αγοριού που κατακρεουργείται επί σκηνής από τον παράλογο πόλεμο, που εκτοξεύει σπαρακτικούς φθόγγους προ-γλωσσικού ιδιώματος και που το σώμα του είναι μια παλλόμενη αιώρηση στο «εδώ» και «πουθενά», μας συνταράσει.
Ο Rocco Ancarola ακριβής και καίριος ενσαρκώνει, το παιδί που είναι αγγελιαφόρος του Γκοντό, θα εμφανιστεί, στο σχήμα του λευκού Σταυρού ως εσταυρωμένη ανθρωπότητα ανήμπορη, σπαραχτική και σπαραγμένη εγκαταλελειμμένη από κάθε ουσία πίστης. Το σύμβολο του Σταυρού θα είναι εύστοχα επαναλαμβανόμενο μοτίβο καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης: ως σταυρός από λευκό φως, από τα σώματα των προσώπων, ως κατασκευή, ως αναπαράσταση της Σταύρωσης με ληστές τον Βλαδίμηρο και τον Εστραγκόν στα πόδια του (θε)Ανθρώπου με πλείστες όσες συνδηλώσεις και συμβολισμούς.
Η παράσταση οφείλει πολλά στο μουσικό σύμπαν που δημιουργεί ο σεμνός και ταλαντούχος συνοδοιπόρος του Θεάτρου Άττις, Παναγιώτης Βελιανίτης. Από τη νοσταλγική φυσαρμόνικα, στις σειρήνες του πολέμου και στους χτύπους της ανθρώπινης καρδιάς, και από τους καθολικούς θρησκευτικούς ύμνους στα φλογισμένα ταγκό και στους ήχους της κλασικής μουσικής περικλείει στο μουσικό του ιδίωμα ολόκληρο το σύμπαν του έργου.
Οι ανεξίτηλα ματωμένες σελίδες των βιβλίων του δυτικού πολιτισμού θα σκιστούν επί σκηνής. Ο δυτικός πολιτισμός παραπαίει. Αιμόφυρτος. «Το βιβλίο έχει ένα τραύμα που αιμορραγεί», θα πει ο σημαντικότερος εν ζωή Έλληνας σκηνοθέτης. Το έγκλημα συντελείται στο διηνεκές. Ανεπίστρεπτα.
Εξαιρετικές στιγμές της παράστασης:
Η έναρξη της παράστασης με τους δυο ήρωες να κάνουν χαρούμενη πρωινή κουβεντούλα εγκιβωτισμένοι στο Έρεβος.
Το ερωτικό τανγκό των μαχαιριών: έρωτας και ζόφος στην επανένωση του ζεύγους Βλαδίμηρου- Εστραγκόν.
Η εκστασιακή ερμηνεία του μονολόγου του Λάκυ.
Η συντριβή του εντολοδόχου Πότζο από τον ίδιο τον πόλεμο που αυτός ενορχήστρωσε.
Το Εσταυρωμένο Αγόρι σε έναν Σταυρό του Μαρτυρίου που υποκρύπτει ειρωνικές συνδηλώσεις.
Συνοψίζοντας…
Μια μνημειώδης, συνταρακτική παράσταση. Μια υψηλή ποιητική δημιουργία, όπου συμβιούν η ερειπωμένη συμπόνια, ο σπαραγμός για την αλληλοσπαρασσόμενη ανθρωπότητα, η θρηνητική στοργή για τον ερειπωμένο πολιτισμό της. Μια Ύψιστη καλλιτεχνική κατάθεση ενός πραγματικού ουμανιστή, του μέγιστου Θεόδωρου Τερζόπουλου.
° (Τα στοιχεία για το τετράγωνο του Malevich είναι από το Διπλωματικό πόνημα της Ελεάνας Μαγγίνα, στα Ίχνη της Ρωσικής Πνευματικής Παράδοσης στον Kazimir Malevich και τον Andrei Tarkovsky)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου