Edward ELGAR - Salut d'Amour op.12 Jean Tatu, piano (youtube, 3.9.2024)

...............................................................

Edward ELGAR - Salut d'Amour op.12

Edward ELGAR - Salut d'Amour op.12

Jean Tatu, piano

(youtube, 3.9.2024)

"Οκτώβριος" ποίημα του Μίλτοτ Σαχτούρη (1919 - 2005)

 .............................................................

           Μίλτος Σαχτούρης (1919 - 2005)

Οκτώβριος


Στο ταβάνι σχήματα τριαντάφυλλα
και σχήματα αράχνη
τα φώτα κίτρινα θαμπά σκοτεινά
μεγάλα ψάρια στους πράσινους βαθιούς τοίχους
καρφωμένα αίμα

τρύπιες κουβέρτες και σπασμένα τζάμια
η βροχή
και ξάφνου μέσα στα χέρια μου τα μαλλιά της
το σώμα της και τ’ ανοιχτό στόμα της
μακριά βαθιά πάνω στο βουνό

Το μυαλό μου κουρασμένο
κι ο αγέρας διάφανος σαν κρύσταλλο
ρολόγια πέφτουν ολοένα και
σπάζουν πάνω στο πλακόστρωτο
σήμερα ο αγέρας δυνάμωσε ακόμη
απ’ το παράθυρο βγήκε ένα χέρι
μες στον καθρέφτη φάνηκε έν’ άλλο χέρι
έδερναν τα μεσάνυχτα
μακριά ακουγόταν ένα βογκητό

Όλα όσα βλέπω
τα παράξενα σπίτια μού θυμίζουν εσένα
η νύχτα μού θυμίζει εσένα
ένα μικρό παιδί που κλαίει μου θυμίζει
εσένα

κι ο τάφος μού θυμίζει εσένα
τα ψάρια τα λουλούδια μού θυμίζουν εσένα
όλες οι φωτογραφίες όλα τα χρώματα
όλα μού θυμίζουν εσένα
κι όλα τ’ αγαπώ για σένα

"ΛΕΞΕΙΣ" ποίημα της Ανν Σεξτον (9.11.1928 - 4.10.1974) Επετειακό αφιέρωμα από τη φίλη στο fb Gianna Vlachou (facebook, 4.10.2024)

 ..............................................................

      Anne Sexton (9.11.1928 - 4.10.1974)

H Anne Sexton αυτοκτόνησε στις 4 Οκτωβρίου 1974. Ήταν απ’ τα πρωταγωνιστικά μέλη του αμερικανικού κινήματος της Εξομολογητικής Ποίησης (Confessional Poetry)

Από τη φίλη στο fb Gianna Vlachou (facebook, 4.10.2024)

ΛΕΞΕΙΣ

Να είστε προσεκτικοί με τις λέξεις,

Ακόμα και με τις θαυμαστές.

Για τις θαυμαστές

βάζουμε τα δυνατά μας ·

Μερικές φορές μαζεύονται σαν έντομα

Κι αφήνουν όχι ένα κεντρί αλλά ένα φιλί.

Μπορούν να είναι τόσο καλές

όσο τα δάχτυλα.

Μπορούν να είναι τόσο πιστές

όσο ο βράχος

Που πάνω του στρογγυλοκάθεσαι.

Αλλά μπορούν να είναι

και μαργαρίτες και μελανιές.

Ωστόσο είμαι ερωτευμένη με τις λέξεις.

Είναι περιστέρια

που αποσπώνται απ’ το ταβάνι.

Είναι έξι ιερά πορτοκάλια

καθισμένα στα γόνατά μου.

Είναι τα δέντρα,

τα πόδια του καλοκαιριού,

Κι ο ήλιος, το παθιασμένο του πρόσωπο.

Ωστόσο συχνά με απογοητεύουν.

Έχω τόσα πολλά που θέλω να πω,

Τόσες πολλές ιστορίες, εικόνες, αποφθέγματα, κ.τ.λ.

Αλλά οι λέξεις δεν είναι αρκετά καλές,

Οι λανθασμένες με φιλάνε.

Μερικές φορές πετώ σαν ένας αετός

Αλλά με τις φτερούγες του τρωγλοδύτη.

Όμως προσπαθώ να τις φροντίζω

Και να είμαι ευγενική μαζί τους.

Οι λέξεις και τ’ αυγά πρέπει

να χειρίζονται προσεχτικά:

Μια φορά αν σπάσουν, είναι πράγματα

Που είναι αδύνατον να επισκευαστούν.

WORDS

Μετάφραση Κώστας Λιννός

Gurdjieff - de Hartmann: Andante con moto in la minore (Danilo Lorenzini, pianoforte) (youtube, 24.8.2011)

...............................................................

Gurdjieff - de Hartmann: Andante con moto in la minore (Danilo Lorenzini, pianoforte)

(youtube, 24.8.2011)

ΟΛΟΙ ΜΟΥ ΛΕΝ ΠΩΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ Στίχοι: Θοδωρής Γκόνης Μουσική - Τραγούδι: Νίκος Ξυδάκης / Στη μνήμη του αγαπημένου φίλου, σκηνοθέτη και συγγραφέα Σέργιου Γκάκα

 .............................................................

ΟΛΟΙ ΜΟΥ ΛΕΝ ΠΩΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ


Στίχοι: Θοδωρής Γκόνης
Μουσική - Τραγούδι: Νίκος Ξυδάκης


Όλοι μου λεν πως δεν μπορώ, πως δεν μπορώ
Για να σε φέρω πίσω
Μου λεν η πέτρα είναι βαριά
Και πώς να την κυλήσω
Και συ κρυμμένος μέσα μου ζητάς
Ένα ποτήρι να πιούμε μαζί να τα πούμε


Όλοι μου λεν να μη ρωτώ, να μη ρωτώ
Του κόσμου τους διαβάτες
Γιατί εσύ πια περπατάς
Σε άλλες τώρα στράτες
Και συ κρυμμένος μέσα μου ζητάς
Ένα ποτήρι να πιούμε μαζί να τα πούμε

Όλοι μου λεν να μη ζητώ, να μη ζητώ
Τίποτα από σένα
Γιατί η γη κι ο ουρανός
Δεν είναι πράγμα ένα
Και συ κρυμμένος μέσα μου ζητάς
Ένα ποτήρι να πιούμε μαζί να τα πούμε

Μα εγώ το ξέρω πως θα 'ρθώ
Και θα σε συναντήσω
Μόνο δεν ξέρω αν μπορώ
Στον άλλο κόσμο που θα 'ρθώ γλυκά να σε φιλήσω
Και συ κρυμμένος μέσα μου ζητάς
Ένα ποτήρι να πιούμε μαζί να τα πούμε

"Μυστήριο - Μαρτύριο" ποίημα της ΓΔ - jiagogina (https://boukalistithalassa.blogspot.com, 27/9/24)

 ..............................................................

Μυστήριο - Μαρτύριο

Παντού υπάρχει ενα μυστήριο

Και πάντα το μαρτύριο

Χτυπά την πόρτα σαν περαστικός διαβάτης

Που θέλει μια πληροφορία:

Το όνομα ενός δρόμου

Το σπίτι ενός γειτόνου

Και μόλις ανοιχτείς

Εσύ είσαι η πληροφορία όπως μαθαίνεις

Εσύ ο γείτονας

Εσύ ο δρόμος ο νεκρός ο απερπάτητος




Κι έχεις μετά οργιές ανείπωτες να ταξιδέψεις

- Τριγύρω ψυχή -

Μέχρι να επιστρέψεις στο σπίτι εκείνο

Που ήσουν πρωτύτερα εσύ

Πριν γίνεις ο άλλος

Πριν γίνουν όλα ξένα




Μα τώρα πια

Δεν έχει άλλο δρόμο




Σε παρεκκλήσι απάτητο

Γίνου βοτσαλωτή αυλή

Κι αύριο πρωί πιστοί θα έρθουν να σε πατήσουν

Να γενούν Κοινωνοί του μαρτυρίου


ΓΔ - jiagogina

https://boukalistithalassa.blogspot.com, 27/9/24

"Αποχαιρετισμός στον Σέργιο Γκάκα" έγραψε ο Απόστολος Λυκεσάς (¨Εφημερίδα των Συντακτών", 02.10.24)

 

Αποχαιρετισμός στον Σέργιο Γκάκα

έγραψε ο Απόστολος Λυκεσάς  (¨Εφημερίδα των Συντακτών", 02.10.24) 

Ένας σπουδαίος άνθρωπος και πολυπράγμων καλλιτέχνης -συγγραφέας, σκηνοθέτης, ραδιοφωνικός παραγωγός- «έφυγε» από κοντά μας πολύ νωρίς.

Ο συγγραφέας, σκηνοθέτης, ραδιοφωνικός παραγωγός, ο φίλος Σέργιος Γκάκας δεν είναι πλέον μαζί μας. Χτυπήθηκε από τον Aγγελο του Ακαριαίου μόλις στα 67 χρόνια του, λίγες μόνο ώρες αφότου μου είχε τηλεφωνήσει για να ανταλλάξουμε νέα, πικρόχολα σχόλια για τα πολιτικά του καιρού, να κάνει παρατηρήσεις ή να μου επιδαψιλεύσει φιλοφρονήσεις για κάποιο κείμενο στην «Εφ.Συν.». Κι οι γραμμές αυτές σύρονται με τη φωνή του μέσα στο κεφάλι μου «ναι, έχω τελειώσει κάτι καινούργιο και θα πάει για δημοσίευση, αλλά αυτά καλά θα κάνεις να έρθεις στην Αθήνα να τα πούμε από κοντά πίνοντας…». Μπορεί να ήταν ιδέα μου αλλά στη ρίζα της φωνής του άκουγα τον απόηχο, το μαράζι που τον έτρωγε από τη μέρα που κάηκε ολοσχερώς το σπίτι του στην καταραμένη φωτιά του περασμένου καλοκαιριού, «τα βιβλία μου όλα, φωτογραφίες, αναμνήσεις, προσωπικά και οικογενειακά κειμήλια, τίποτα δεν έμεινε κι αυτά δεν αναπληρώνονται με τίποτα… αυτά κλαίω».

Είχε μια περίεργη, συνωμοτικού περιεχομένου σχέση με τη Θεσσαλονίκη ο Σέργιος. Στο εμβληματικό του μυθιστόρημα «Κάσκο» (2001 εκδ. Καστανιώτης) σείεται το χώμα στον υγρό και μουντό κήπο μιας πόλης που δεν υπάρχει πια, την τσαλαπάτησαν, αλλά ζουν ακόμη άνθρωποι που την είχαν κάνει μυθολογία και κρύβονται πια σαν ο Φίλιπ Μάρλοου να βγήκε στην παρανομία. Κι από αυτή τη ζώσα μέχρι σήμερα μυθολογία ο Σέργιος είχε ανασύρει τον ήρωά του Συμεών Πιερτζοβάνη, κι όλο σκέφτομαι τώρα αν στον αληθινό «Συμεών» αξίζει να τηλεφωνήσω, να του πω το μαύρο νέο, πως πέθανε ο δεύτερος πατέρας του…

Τα νέα σαν κεραυνός ήρθαν στο μέιλ χθες πρωί πρωί από την Ελληνική Λέσχη Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας (ΕΛΣΑΛ), στην οποία ο Σέργιος Γκάκας είχε αναλάβει για δεύτερη φορά πρόεδρος (την πρώτη ήταν η περίοδος 2017-2019). Η ανακοίνωση της Λέσχης είναι τόσο πλήρης που αντιπροσωπεύει όσους γνώρισαν και συναναστράφηκαν τον Σέργιο: «το νέο της απώλειάς του μάς φαίνεται αδιανόητο και μας αφήνει αληθινά απαρηγόρητους». Οπως αναφέρει η ΕΛΣΑΛ «ο “δικός μας” Σέργιος ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος, ένας άνθρωπος του Πολιτισμού και των Τεχνών, εξαιρετικός συγγραφέας, αυθεντικός λάτρης της αστυνομικής λογοτεχνίας, χωρίς πόζα και σπουδαιοφανές ύφος, ήπιος και χαμηλότονος αλλά με στέρεες απόψεις για τη ζωή και τον κόσμο, με κοφτερό χιούμορ που εντούτοις δεν εκμηδένιζε, φίλος με αυθεντικό ενδιαφέρον για όλους και όλες μας. Το έργο του αποτελεί αδιαμφισβήτητα σημείο αναφοράς και παρακαταθήκη για την ελληνική αστυνομική λογοτεχνία, ο ίδιος πρότυπο για τους νεότερους συγγραφείς. Η ΕΛΣΑΛ αποχαιρετά με βαθιά θλίψη τον σημαντικό συγγραφέα και τον σπουδαίο φίλο. Θα τον θυμάται και θα τον μνημονεύει πάντα – εν τέλει, τον οριστικό θάνατο τον φέρνει η λησμονιά. Αλλά, χωρίς τον Σέργιο, κανείς και καμία από εμάς δεν θα είναι πλέον ο ίδιος/η ίδια…».

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης συνόψισε τα υπόλοιπα του Σέργιου στην ανάρτησή του: «Σημαντικός θεατράνθρωπος, σημαντικός ραδιοφωνικός παραγωγός, σημαντικός συγγραφέας (το έξοχο νουάρ μυθιστόρημά του “Κάσκο” είναι ίσως το “Κιβώτιο” της σύγχρονης ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας), σημαντικός πολίτης (σπουδαία η πολιτιστική δράση του στην Τοπική Αυτοδιοίκηση) και, πάνω απ’ όλα, σημαντικός άνθρωπος και φίλος. Σέργιος Γκάκας (1957-2024)».

Τα υπόλοιπα του βιογραφικού είναι για την καταγραφή της δημιουργικής πορείας του Σέργιου.

Σπουδές θεάτρου στο Πανεπιστήμιο PARIS–VIII. Ιδρυτικό µέλος του θιάσου «Αστεγοι» και του πειρατικού ραδιοσταθµού «Κοκκινοσκουφίτσα στα FM». Πρόεδρος του Συλλόγου Nέων Χαλανδρίου «Κώστας Βάρναλης», ερασιτέχνης ποδοσφαιριστής του Πανιωνίου. Από το 1979 σκηνοθέτης στο Εθνικό Θέατρο, τη Λυρική Σκηνή, τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα Καλαμάτας, Ρόδου, Λαμίας, το Δημοτικό Θέατρο Ναυπλίου, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το Θέατρο της Ανοιξης, το Θέατρο του Νέου Κόσμου, τους Ex Animo κ.ά. Εχει σκηνοθετήσει και επεξεργαστεί δραματουργικά έργα των Σεβαστίκογλου, Τερζάκη, Ακη Δήμου, Ποντίκα, Θωμά Κοροβίνη, Ιωάννας Καρυστιάνη, Παύλου Μάτεσι, Σέξπιρ, Τσέχοφ, Μπρεχτ, Μπίχνερ, Μαριβό, Σινιστέρα, Μπέρνχαρντ, Ντε Μισέ, Ιονέσκο κ.ά. Για αρκετά χρόνια εργάστηκε ως παραγωγός στο Πρώτο και το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Είχε γράψει 4 θεατρικά έργα για παιδιά, διηγήματα και δύο μυθιστορήματα («Κάσκο» και «Στάχτες») που έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν στη Γαλλία, την Ιταλία, την Αγγλία και τις ΗΠΑ. Ηταν μέλος της «Αντίστασης με τους Πολίτες του Χαλανδρίου» από την ίδρυσή της. Από το 2014 ήταν αντιδήμαρχος Πολιτισμού στον Δήμο Χαλανδρίου.

Η «Εφ.Συν.» αποχαιρετά τον φίλο και δημιουργό, τον καθημερινό της αναγνώστη από την πρώτη μέρα έκδοσης και απευθύνει τα συλλυπητήριά της στους οικείους του Σέργιου.

Bois De Boulogne (1987) [Full Album] - Peter De Havilland (youtube, 12.5.2018)

 ...............................................................

Bois De Boulogne (1987) [Full Album] -  Peter De Havilland

1)"Escher" (0:00) 2)"Shaku" (10:30) 3)"Myoho (13:10) 4)"Shaku" (18:16) 5)"Shaku (Chant)" (22:21) 6)"Bois de Boulogne: Theme And Improvisations" (24:17) 7)"Shaku (Effect)" (43:15)

(youtube, 12.5.2018)

 

"Εν υπνώσει" έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών¨, 30.09.24)

 ...............................................................

                              Εν υπνώσει

έγραψε ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών¨, 30.09.24) 

Λέγαμε σε προηγούμενο σημείωμα (https://eimaistahaimou.blogspot.com/2024/09/230924_23.html)  ότι η κοινωνία μας αρνείται να συζητήσει θέματα ζωτικά, όπως η υπερθέρμανση, όπως το τρομακτικό δημογραφικό πρόβλημα και οι επιπτώσεις του ή το ζήτημα του δυσθεώρητου χρέους. Αυτά είναι όμως μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ζούμε σε μια χώρα που κινείται μόνο στην επιφάνεια των πραγμάτων.

Υπάρχουν οπωσδήποτε άνθρωποι που δουλεύουν αθόρυβα προς όφελός μας, αλλά ούτε αυτό το μαθαίνουμε. Με τόσα τηλεοπτικά κανάλια και τόσες εκατοντάδες σάιτ, ελάχιστα σημαντικά θέματα αναδεικνύονται και ακόμα λιγότερα αναλύονται σε βάθος.

Δεν φταίνε όμως μόνο τα ΜΜΕ, αφού και ο ίδιος ο πολιτικός λόγος είναι ρηχός. Μιλάμε λ.χ. για ανάπτυξη, άντε και για ανάπτυξη φιλική προς το περιβάλλον, συζητάμε και για αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου γενικώς και αορίστως. Επαναλαμβάνουμε ως μότο ότι γίναμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης, όπως φοβόντουσαν ότι θα γίνουμε οι πατεράδες μας. Αλλά μέχρι εκεί. Λίγοι μοιάζει να θυμούνται ότι η χώρα είναι πραγματικά σημαντικός εξαγωγέας ορισμένων προϊόντων και πρώτων υλών, όπως το αλουμίνιο, οι ηλιακοί θερμοσίφωνες, ο βωξίτης, σε μερικές περιπτώσεις γεωργικών προϊόντων όπως το ελαιόλαδο και τα ακτινίδια η Ελλάδα είναι μάλιστα ανάμεσα στους πέντε πρώτους εξαγωγείς στον κόσμο, και αυτά δεν είναι βέβαια τα μόνα.

Το να λέμε γενικά και αόριστα ότι δεν παράγουμε τίποτα, απλώς συσκοτίζει τα πράγματα, την ώρα που η πραγματική συζήτηση θα έπρεπε να είναι αν στους τομείς στους οποίους τα πράγματα πάνε καλά υπάρχουν αρκετές θέσεις εργασίας, αν υπάρχουν εκεί «καλοπληρωμένες δουλειές» ή αν οι εξαγωγές βασίζονται σε φτηνή εργασία, μια συζήτηση επί της ουσίας δηλαδή που είναι πρακτικά ανύπαρκτη. Δεν συζητάμε ούτε το γιατί η όποια ανάπτυξη, η τεράστια αύξηση του τουρισμού, η ηγετική θέση της χώρας στη ναυτιλία, η επιτυχία σε ορισμένους άλλους τομείς, αντί να οδηγούν σε μεγαλύτερη αισιοδοξία και σε διάχυση του όποιου πλούτου παράγεται σε όλο τον πληθυσμό, οδηγούν προς το παρόν στις τελευταίες θέσεις αγοραστικής δύναμης στην Ευρωπαϊκή Ενωση, σε μια διάχυτη απαισιοδοξία, στη διάδοση ενός αισθήματος αβεβαιότητας για το μέλλον.

Τίποτα δεν φαίνεται να μπορεί να μας αποσπάσει από τη νανουριστική μας ελαφρότητα, τίποτα δεν μπορεί να μας αφυπνίσει και να μας κινητοποιήσει. Είμαστε μια κοινωνία υπνοβατών χωρίς πολλές σπουδαίες πολιτικές προσωπικότητες, αλλά ούτε και αυτό που λέγανε παλιά «πνευματικούς ταγούς», ανθρώπους των γραμμάτων και της τέχνης που να έχουν το σθένος και το υπόβαθρο ή που τους δίνεται η δυνατότητα να μιλήσουν ελεύθερα και να ανοίξουν δρόμους. Φτάσαμε στο σημείο κάποιος να λέει αυτόκλητος ότι εκπροσωπεί το φως, χωρίς καμία απόδειξη περί τούτου. Ενώ στην πραγματικότητα η κοινωνία ζει στο ημίφως, απληροφόρητη, απροσανατόλιστη, φοβισμένη. Οχι τυχαία, στο Αιγαίο του αληθινού φωτός, αυτού που τραγούδησε ο Ελύτης, το νησί που γέννησε τον φωτοδότη Απόλλωνα, η Δήλος, ελέω κλιματικής αλλαγής, βυθίζεται αργά και βασανιστικά στην αγκάλη της σκοτεινής θάλασσας. Αλλά ούτε αυτό μοιάζει να διαταράσσει τον γλυκό ύπνο μας…

"Το κόμμα των αριστερών βαριδιών" έγραψε ο Κύρκος Δοξιάδης* ("Εφημερίδα των Συντακτών", 01.10.24)

 ..............................................................

Το κόμμα των αριστερών βαριδιών

έγραψε ο Κύρκος Δοξιάδης*  ("Εφημερίδα των Συντακτών", 01.10.24) 

Ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να είναι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης – υπερτερώντας με 35 έδρες στη Βουλή έναντι του ΠΑΣΟΚ, που παραμένει τρίτο κόμμα με 31 έδρες. Από την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις τείνει να σταθεροποιείται στη θέση του πέμπτου κόμματος – πιο κάτω όχι μόνο από το ΠΑΣΟΚ, αλλά και από το ΚΚΕ και την Ελληνική Λύση.

Αν όντως παγιωθεί αυτή η κατάσταση, που είναι και το πιο πιθανό, θα έχουμε να κάνουμε με μια αναντιστοιχία μάλλον πρωτοφανή στα πολιτικά χρονικά. Οπως βέβαια πρωτοφανές ήταν και το φαινόμενο που την προκάλεσε. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης επί τη βάσει των βουλευτικών εκλογών του Ιουνίου του 2023. Η μετάλλαξη που υπέστη εν τω μεταξύ όμως, ιδίως από τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους με την εκλογή Κασσελάκη στην προεδρία, τον έκανε αγνώριστο.

Και δεν αναφέρομαι μόνο στην ιδεολογική μετάλλαξη, δηλαδή στο ότι σταμάτησε να έχει την οποιαδήποτε πραγματική σχέση με την Αριστερά. Κάτι που συμβάλλει ίσως πιο καθοριστικά στη δραστική αποδυνάμωση της εκλογικής του απήχησης είναι ότι παρουσιάζει την εικόνα ενός κόμματος που τελεί υπό διάλυση. Μετά τις μεγάλες αποχωρήσεις που συνέβησαν τον Νοέμβριο του 2023 («Ομπρέλα», «6+6») και που κατέληξαν στη συγκρότηση της Νέας Αριστεράς, ο Κασσελάκης και οι συν αυτώ προσπάθησαν να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι: «απαλλαγήκαμε από τα βαρίδια που δυσαρεστήθηκαν επειδή έχασαν στις εκλογές για την προεδρία και τώρα προχωράμε όλοι μαζί ενωμένοι και ακάθεκτοι». Κατά το τελευταίο διάστημα, αυτή η εντύπωση διαψεύδεται κραυγαλέα, με ολοένα και περισσότερο κωμικοτραγικό τρόπο.

Τούτη η μάλλον πρωτόγνωρη στα πολιτικά πράγματα της χώρας μας κατάσταση έχει δύο διαστάσεις – άμεσα αλληλοσυνδεόμενες. Η μία είναι ότι για πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση υπάρχει μια Δεξιά που κυβερνά ουσιαστικά ανενόχλητη. Ούτε ο Καραμανλής του 54% το 1974 δεν θα μπορούσε να ονειρευτεί άσκηση (δεξιάς) κυβερνητικής πολιτικής χωρίς σοβαρό αντίπαλο. Τα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης είναι ούτως ή άλλως και θεσμικά ανίσχυρα, και το παρόν κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν μπορεί κανείς πλέον να το πάρει στα σοβαρά.

Η άλλη διάσταση βέβαια είναι τι σημαίνουν όλα αυτά για την κατάσταση της Αριστεράς. Σκέφτομαι πως κάποιος κακεντρεχής πασόκος θα μπορούσε να πει ότι η Αριστερά (ο ΣΥΡΙΖΑ) αντικατέστησε το ΠΑΣΟΚ (από το 2012) στη θέση του αντίπαλου δέους της Δεξιάς, απλώς και μόνο προκειμένου μερικά χρόνια αργότερα να μην υπάρχει αντίπαλο δέος της Δεξιάς. Για όσους/ες στην Αριστερά παραμένουν αριστεροί/ές, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα.

Ουσιαστικά, ο ΣΥΡΙΖΑ σταμάτησε να είναι αντίπαλο δέος της Δεξιάς ήδη από τότε που καταποντίστηκε εκλογικά τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2023. Οταν η Δεξιά έχει υπερδιπλάσιες ποσοστιαίες μονάδες (θυμίζω: Ν.Δ. 40,56%, ΣΥΡΙΖΑ 17,83%) και υπερτριπλάσιες έδρες (Ν.Δ. 158, ΣΥΡΙΖΑ 47), μικρή έως ελάχιστη σημασία έχει αν λέγεσαι «κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης». Επομένως, τα όσα επακολούθησαν –παραίτηση Τσίπρα, εμφάνιση και επικράτηση Κασσελάκη, αποχωρήσεις Νοεμβρίου, φαινόμενα πλήρους διάλυσης των τελευταίων εβδομάδων–, εκ των υστέρων βέβαια ατενίζοντας τα γεγονότα, θα μπορούσαν να θεωρηθούν αναμενόμενες συνέπειες μιας παταγώδους αποτυχίας. Ενα είδος Νέμεσης που επιφύλασσε η Ιστορία σε μια Αριστερά που φάνηκε ανάξια των περιστάσεων και των ευθυνών της απέναντι στον λαό. Λιγότερο μεταφυσικά, με όρους στρατηγικών συσχετισμών: το κοινωνικο-πολιτικό καθεστώς δεν αρκέστηκε στην εντυπωσιακή εκλογική και γενικότερη ιδεολογικο-πολιτική αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ. Απεργάστηκε σχέδιο ολοσχερούς καταστροφής του (μέσω Κασσελάκη), το οποίο και έφερε εις πέρας.

Ωστόσο, με μια έννοια, τούτο είναι παρηγοριά για τους πρώην συριζαίους αριστερούς. Ιστορικά, το εγχείρημα ΣΥΡΙΖΑ, παρά το μνημόνιο που αναγκάστηκε να εφαρμόσει, παρά τον αρχηγισμό και την τάση πασοκοποίησης που ακολούθησε, μέχρι την άλωση από τον Κασσελάκη αποτελούσε απειλή για το κοινωνικο-πολιτικό καθεστώς – και γι’ αυτό εκείνο δεν θα ησύχαζε μέχρι την πλήρη αφάνισή του. Ηταν κόμμα που κάποτε υπήρξε όντως αριστερό – και κάποια «αριστερά βαρίδια» είχαν απομείνει.

Δεν είναι εύκολο για το νέο κόμμα της (Νέας) Αριστεράς να γεμίσει το ιδεολογικο-πολιτικό κενό που προέκυψε από την καταστροφή του ΣΥΡΙΖΑ. Τα κόμματα όμως της Αριστεράς δεν ισχυροποιούνται από μόνα τους, ούτε βέβαια στηρίζονται από το καθεστώς. Ενισχύονται σε συγκεκριμένες ιστορικές συγκυρίες, που προξενούν και ευνοούν τις αντιστάσεις των λαϊκών τάξεων. Πριν από την εκλογική εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ, υπήρχαν οι πλατείες και οι αγανακτισμένοι. Ως μικρό έστω κόμμα της Αριστεράς, υπήρχε και ο ΣΥΡΙΖΑ. Ας υπάρχει και πάλι ένα αριστερό κόμμα.

*Ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

«Σωτηρία» από την ομώνυμη συλλογή διηγημάτων της Χαράς Ρόμβη (γ. 1985) (εκδ. «Αντίποδες», 2023)

...............................................................

 

·        «Σωτηρία» από την ομώνυμη συλλογή διηγημάτων της Χαράς Ρόμβη (γ. 1985) (εκδ. «Αντίποδες», 2023)

 

Η Όλγα καθώς πιέζει τα κουμπιά του τηλεφώνου νιώθει κάτι να πεταρίζει στο στομάχι της. Όλοι οι πληροφοριοδότες τη στιγμή που είναι να δώσουν την πληροφορία το παθαίνουν. Έχει ένα νέο  απ’ αυτά που σκάνε μια φορά στα δέκα χρόνια. Με του που το ρίξει, η Σωτηρία θα καραφλιάσει. Όπως καράφλιασε κι αυτή όταν το ‘μαθε, τώρα πριν είκοσι λεπτά, απ’ την περιπτερού. Η Σωτηρία θα καραφλιάσει πιο πολύ, θα πέσει ξερή. Από δω και πέρα, για ολόκληρες εβδομάδες (μπορεί και μήνες) θα ενεργοποιηθούν οι παλιές πολύωρες συζητήσεις. Τηλεφωνικές και τετ-α-τετ, γεμάτες συμπεράσματα, οργή, ειρωνεία και αυτοδικαίωση. Με φράσεις του τύπου θα το βρει απ’ τον Θεό, όλα εδώ πληρώνονται, μάχαιρα έδωσες, μάχαιρα θα λάβεις, αλλά και δε βαριέσαι, καλά να ‘ναι, εγώ δε θέλω το κακό κανενός. Θα γίνουν διεισδυτικές αναλύσεις με ανασκόπηση του παρελθόντος και εκεί απάνω θα ζυγιστούν τύχες και πεπρωμένα.

   Οι δυο γυναίκες έλεγαν πως ήταν ξαδέρφες. Στην πραγματικότητα δεν ήταν ξαδέρφες. Είχαν μια μακρινή συγγένεια, εξασθενημένη, χωρίς υποχρεώσεις. Η Σωτηρία έλεγε πως ήταν τέταρτες ξαδέρφες, η Όλγα επέμενε πως ήταν τρίτες. Κάποτε τα βάλαν κάτω κι αποδείχτηκε πως δίκιο είχε η Σωτηρία. Στην Αθήνα πάντως ήταν ξαδέρφες στενές, έτσι έμοιαζαν. Μια φορά ο γιος της Σωτηρίας, έφηβος στα δεκαπέντε, από βαρεμάρα, έκατσε και λογάριασε το βαθμό συγγένειας. Αφού έβγαλε το αποτέλεσμα και είδε τις φύτρες τόσο μακρινές, ειρωνεύτηκε τη μάνα του. Στα χωριά είστε όλοι βλαμμένοι, θέλετε με το ζόρι να είστε συγγενείς με όλους. Κι όταν η Όλγα τον έπιασε επ’ αυτοφώρω στην πλατεία να καπνίζει και τον ξεφτίλισε μπροστά στους φίλους του, της αντεπιτέθηκε. Δεν έχεις δικαίωμα, δεν είσαι θεία μου. Κι αυτή δεν θίχτηκε, μέχρι που της είπε αυτό που της είπε και την τσάκισε. Ο πατέρας μου σας ταΐζει όταν μένει άφραγκος ο άντρας σου το χαρτόμουτρο. Ακόμα φαρμακωμένη  είναι η Όλγα απ’ αυτό.

   Το ’79 εγκαταστάθηκε η Σωτηρία στην Αθήνα, το ’79 και η Όλγα. Κατά σύμπτωση στην ίδια γειτονιά. Κι οι δυο τους παντρευτήκανε μαστόρους, ο ένας υδραυλικός και ο άλλος αλουμινάς. Από τα ίδια μέρη ήταν κι οι άντρες τους, από τα χωριά της Τριχωνίδας.

   Περνούσαν ωραία στην Αθήνα, απ’ την πρώτη στιγμή. Το λέγανε ότι οι εποχές δεν ήταν για να ζεις στο χωριό. Φύγαμε και γλιτώσαμε απ’ τη γλωσσοφαγιά και τις κηδείες. Μόνο κουτσομπολιό και θάνατο έχει το κωλοχώρι, έλεγε η Σωτηρία και τίναζε με τα δάχτυλά της την μπλούζα της. Περνούσαν φανταστικά. Και πού δεν πήγαιναν. Για καφέ, για πίτσα, σε ταβερνάκια, στο λούνα παρκ, στα μπουζούκια, για μπάνιο στο Καβούρι το καλοκαίρι. Πότε τετράδα με τους άντρες τους, πότε με μεγαλύτερη παρέα. Και πριν ακόμα κάνουν παιδιά και χωθούν για τα καλά μες στο νοικοκυριό, τα απογεύματα αλώνιζαν στα μαγαζιά. Δεν ψώνιζαν απαραίτητα. Πάνω απ’ όλα διασκέδαζαν, ήταν το γλεντάκι τους. Το να χαζεύουν βιτρίνες, να δοκιμάζουν ρούχα και παπούτσια και να ανταλλάσουν απόψεις σχετικά με το στυλ, ήταν σαν μάζεμα λουλουδιών στον αγρό, στόλισμα της νύφης και του επιταφίου, αυγουστιάτικο μπάνιο στη θάλασσα για βουνίσιους.

   Το μεγάλο σουπερμάρκετ στη γειτονιά τους ήταν τρεις μήνες που είχε ανοίξει. Διώροφο, το μεγαλύτερο σε όλη την Αττική, το έλεγε απ’ έξω η ταμπέλα σε παρένθεση. Ξεφύτρωσε στη θέση ενός παλιού σινεμά. Παράδεισος εντελώς. Χιλιάδες προϊόντα, για κάθε χρήση, για κάθε ανάγκη, όλα εκεί μέσα. Έτοιμες σάλτσες ζυμαρικών σε σκόνη, κύβοι νοστιμιάς, τυριά αλλαντικά, ποτά, σκούπες σε παπαγαλιά χρώματα, σκοροκτόνα, υγρά σαπούνια, πλαστικά δοχεία φαγητού, τσίχλες, σοκολάτες, ως και παντόφλες και νάιλον τραπεζομάντιλα. Τα πάντα. Μια υπεραποικία προϊόντων, ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης νωπών και κατεψυγμένων, τυποποιημένων και χύμα. Ξεσκάς, ρε παιδί μου, εδώ μέσα, έλεγε η Όλγα και έσπρωχνε απαλά το καρότσι της. Μόνο ξεσκάς; Εγώ θα μπορούσα να ξεχαστώ εδώ μέσα για ώρες, απαντούσε η Σωτηρία. Και το ‘κανε. Στ’ αλήθεια κάποτε η Σωτηρία ξεχάστηκε και πέρασε ένα ολόκληρο βράδυ κλεισμένη, κλειδωμένη για την ακρίβεια, μες στο σουπερμάρκετ.

   Ήταν απόγευμα και σκυλοβαριόταν μέσα στο σπίτι. Όλες τις δουλειές του σπιτιού τις είχε τελειώσει από νωρίς το μεσημέρι. Τα εμπορικά μαγαζιά ήταν κλειστά, ήταν Τετάρτη. Η τηλεόραση είχε πολιτικές συζητήσεις και στα δυο κανάλια. Ήταν προεκλογική περίοδος και το πρόγραμμα είχε γίνει άνω κάτω. Δοκίμασε να παρακολουθήσει. Για λίγα λεπτά συγκεντρώθηκε στην κουβέντα, έπειτα ξανά βαρεμάρα. Έλειπε και η Όλγα, για να πίνανε κανένα καφέ. Είχε πάει στο νοσοκομείο που ήταν άρρωστος ένας μπάρμπας της. Μια, δυο, τρεις βαρεμάρα, δεν άργησε να της κατέβει η ιδέα. Βόλτα στο σουπερμάρκετ.

   Ντύθηκε γρήγορα, έλεγξε ότι είχε λεφτά στο πορτοφόλι και ξεκίνησε. Στη διαδρομή προσπαθούσε να σκεφτεί πράγματα που ίσως χρειαζόταν να αγοράσει. Τα αναγκαία ψώνια τα είχε κάνει την προηγούμενη μέρα. Αν άφηνε όμως τον εαυτό της ελεύθερο, δίχως να την ορίζει το πορτοφόλι της, ό,τι υπήρχε εκεί μέσα αναγκαίο θα της φαινόταν.

    Μπήκε στο σουπερμάρκετ κι άρπαξε ένα καλαθάκι. Άρχισε να προχωράει ανάμεσα στους διαδρόμους αργά, κοιτάζοντας τα ράφια από πάνω ως κάτω. Έδινε σε όλα τα προϊόντα την ευκαιρία να της φανούν άξια αγοράς. Η μουσική που έπαιζε εκεί μέσα τη βοηθούσε να χαλαρώνει γιατί δεν της θύμιζε τίποτα, παρά μόνο το ίδιο το σουπερμάρκετ, μόνο εκεί είχε ξανακούσει τέτοιου είδους μουσική. Ήταν απαλές, χαρούμενες μελωδίες. Πολύ απαλές και χαρούμενες, σαν μεταξωτό εμπριμέ φόρεμα επάνω στο κορμί της. Μουσική που σε παραδίδει με χάρη στη λωτοφαγική δραστηριότητα της κατανάλωσης. Κάπου κάπου η μουσική διακοπτόταν για να ακουστεί από τα μεγάφωνα μια γλυκιά, ευδιάθετη γυναικεία φωνή που ενημέρωνε τους πελάτες για τις προσφορές. Η Σωτηρία άκουγε πάντα με προσοχή αυτά τα μηνύματα, όχι τόσο για το περιεχόμενό τους όσο γι’ αυτή τη γυναικεία φωνή με την τέλεια άρθρωση, που με ακαταμάχητο τρόπο έκλεινε κάθε μήνυμα με τη λέξη επωφεληθείτε. Στο ισόγειο ήταν τα τρόφιμα, ενώ στον όροφο ήταν τα απορρυπαντικά, τα καλλυντικά και τα είδη γενικής χρήσης. Τα γραφεία της επιχείρησης και η αποθήκη ήταν στο υπόγειο. Μετά από μια γρήγορη περιήγηση στο ισόγειο και αφού στο καλάθι της είχε βάλει μπισκότα κι ένα κουτάκι έτοιμου μείγματος για φρουί ζελέ, ανέβηκε στον όροφο. Πήρε από την αρχή το διάδρομο με τα απορρυπαντικά. Ήταν σίγουρη ότι όλο και κάποιο καινούργιο καθαριστικό θα είχε ξεμυτίσει στα ράφια.

   Δεν πέρασαν δυο λεπτά και βρέθηκε να περιεργάζεται ένα μικρό λευκό μπουκάλι. Απορρυπαντικό γαλάκτωμα ειδικό στο να εξαφανίζει τις βρωμιές και τα επίμονα λίπη από τα μάτια και το φούρνο της κουζίνας. Προσοχή! Για τον καθαρισμό της συσκευής σας χρησιμοποιείτε μόνο ενδεδειγμένα γι’ αυτή τη χρήση προϊόντα, έγραφε η ετικέτα στο πίσω μέρος. Εκείνη συνήθιζε να καθαρίζει την ηλεκτρική κουζίνα, όπως και τις περισσότερες επιφάνειες του σπιτιού, με απορρυπαντικό πιάτων ή πράσινο σαπούνι. Κακή συνήθεια που της είχε μείνει απ’ όταν ζούσε στο χωριό. Το έριξε στο καλαθάκι της.

   Συνέχισε να περπατά αργά ανάμεσα στους διαδρόμους, κοιτάζοντας τα ράφια σαν επισκέπτρια σε μουσείο. Το μάτι της έπεσε στα βερνίκια παπουτσιών και σκέφτηκε τα καστόρινα του άντρα της. Κι άλλη προσθήκη στο καλάθι. Ο άντρας της εκείνες τις μέρες έλειπε, είχε πάει στο χωριό να κανονίσει κάτι περιουσιακά. Είχε φύγει απ’ το πρωί της ίδιας μέρας και θα επέστρεφε την Κυριακή το βράδυ. Η Σωτηρία πέθαινε απ’ το φόβο που θα έμενε μόνη της στο σπίτι τέσσερα βράδια. Προς το παρόν δεν το σκεφτόταν αυτό. Ήταν ασκότιστη που δεν έπρεπε να επιστρέψει εγκαίρως, πριν τις οχτώ, που συνήθως γυρνούσε ο άντρας της απ’ τη δουλειά. Δεν χρειαζόταν να του έχει έτοιμη την τηγανιτή του μπριζόλα. Για τρεις μέρες παύση μπριζόλας, ψέλλισε και της ξέφυγε ένα κατσαρό γελάκι. Εκείνη, αν είχε την επιλογή, κάθε βράδυ θα έτρωγε πίτσα, και συγκεκριμένα πίτσα καπριτσιόζα. Και τώρα που η μπριζόλα είχε φύγει απ’ τη μέση, σχεδίαζε φεύγοντας απ’ το σουπερμάρκετ να περάσει από την πιτσαρία της γωνίας, να πάρει μια πίτσα καπριτσιόζα και να πάει σπίτι της να την απολαύσει με την ησυχία της, κι ύστερα ας άρχιζε το μαρτύριο τού μόνη βράδυ στο σπίτι.

   Απ’ τα μεγάφωνα η φωνή με την άψογη άρθρωση αρχαίας τραγωδού ενημέρωνε πως το κατάστημα θα έκλεινε σε δεκαπέντε λεπτά και παρακαλούσε οι πελάτες να συντομεύουν τις αγορές τους. Η Σωτηρία, χωρίς να βιάζεται, σαν συνταξιούχος που επιστρέφει απ’ τον πρωινό του περίπατο, κατευθύνθηκε αργά προς τις σκάλες του ορόφου εξακολουθώντας να χαζεύει τα ράφια. Κατέβηκε στο ισόγειο με το πάσο της, σαν η φωνή απ’ τα μεγάφωνα να μην προειδοποίησε ποτέ. Το βλέμμα της έπεσε σ’ ένα ράφι με ημιέτοιμες τούρτες σε πακέτο. Της άρεσε το επαγγελματικό αποτέλεσμα που υπόσχονταν οι φωτογραφίες των πακέτων. Δίπλα από τις προκάτ τούρτες υπήρχε ένα πάκο από μικρά βιβλιαράκια με ιδέες και οδηγίες για γαρνιρίσματα γλυκών. Πήρε ένα κι άρχισε να το ξεφυλλίζει.

   Στο μεταξύ οι υπάλληλοι μεθόδευαν το κλείσιμο του καταστήματος. Πηγαινοέρχονταν βιαστικά, άλλοι φορτωμένοι με κάποιο κιβώτιο και άλλοι μαζεύοντας τα καλαθάκια. Ο διευθυντής στη ρεσεψιόν οργάνωνε διάφορα έγγραφα. Μόνο ένα ταμείο είχε μείνει ανοιχτό για να εξυπηρετεί τους τελευταίους πελάτες, τα υπόλοιπα είχαν αρχίσει την καταμέτρηση της είσπραξης. Ύστερα από λίγο, κανένας πελάτης δεν υπήρχε στο κατάστημα. Μια από τις υπαλλήλους κλείδωσε την πόρτα της εισόδου.

   Η Σωτηρία εκεί, στην ίδια ακριβώς θέση, όπως και μερικά λεπτά πριν, χάζευε το βιβλιαράκι ζαχαροπλαστικής διακόσμησης. Όλα αυτά τα στολίσματα που έβλεπε στις σελίδες του βιβλίου την είχαν απορροφήσει. Προσπαθώντας να διακρίνει τις λεπτομέρειες στις εντυπωσιακές φωτογραφίες, οι κόρες των ματιών της είχαν διασταλεί και η περιμετρική όραση είχε πάψει να λειτουργεί. Αυτό έφταιξε που δεν είχε αντιληφθεί ότι τα μισά φώτα είχαν σβήσει κι ο χώρος ήταν υποφωτισμένος. Ούτε την ησυχία που απλωνόταν σιγά σιγά την είχε πάρει χαμπάρι. Προδομένη απ’ τις αισθήσεις της δεν κατάλαβε ότι ο παράδεισος είχε κλείσει γι’ απόψε.

   Είχαν περάσει δεκαπέντε λεπτά από την επίσημη ώρα κλεισίματος. Κάποιοι υπάλληλοι πέρασαν την έξοδο με γέλια που έφτασαν μέχρι τη Σωτηρία και την τράνταξαν. Τότε κατάλαβε ότι πρέπει να συντομεύει. Έριξε το βιβλιαράκι στο καλάθι και ξανακοίταξε τα πακέτα με τις προκάτ τούρτες. Έπρεπε να πάρει και μία τέτοια. Όχι τη λευκή αμυγδάλου, ήταν αλλεργική στους ξηρούς καρπούς. Πήρε τη σοκολατίνα, που στη φωτογραφία του πακέτου της δεν διέκρινε κάποιο κίνδυνο, έβλεπε μόνο ένα γυαλιστερό σοκολατένιο κομμάτι με μια ξαπλωτή φράουλα επάνω του. Όμως καλού κακού είπε να ελέγξει τα συστατικά. Τι ωραία που τώρα πια αναγράφονταν τα συστατικά στις συσκευασίες των τροφίμων. Οδηγία της ΕΟΚ, να ξέρουμε τι τρώμε. Ακόμα ένα καλό απ’ την προσχώρηση της Ελλάδας στην ΕΟΚ, σκέφτηκε.

   Όσο η Σωτηρία διάβαζε τα συστατικά στο πακέτο, ο διευθυντής και η υπεύθυνη, τα μοναδικά άτομα του προσωπικού που είχαν μείνει στο κατάστημα, έκαναν τα τελειώματα. Η υπεύθυνη, με μια αρμαθιά κλειδιά στο χέρι, περίμενε στην έξοδο τον διευθυντή. Ο διευθυντής πήγε στο βάθος του χώρου και έλεγξε τους διακόπτες στον ηλεκτρολογικό πίνακα. Δεν είδε τη Σωτηρία, όπως δεν την είδε κανένας απ’ τους υπαλλήλους τόση ώρα που βρισκόταν εκεί. Μια προεξοχή ενός τοίχου με ράφια την έκανε αθέατη.

   Έξω απ’ το κατάστημα ο διευθυντής κλείδωνε τη μεγάλη τζαμένια πόρτα της εξόδου. Η Σωτηρία τότε έκανε το πρώτο της βήμα από το σημείο όπου στεκόταν τα τελευταία δεκαπέντε λεπτά και περπάτησε προς τα ταμεία. Ένας δυνατός γδούπος ακούστηκε όταν ο διευθυντής κατέβασε με τα δυο του χέρια τη σιδερένια καγκελόπορτα και τώρα της περνούσε το τεράστιο λουκέτο. Μόλις η Σωτηρία έφτασε μπροστά στα ταμεία δεν πίστευε αυτό που έβλεπε. Η πόρτα διπλόκλειστη και ανάμεσα απ’ τα εκρού κάγκελα οι φιγούρες του διευθυντή και της υπεύθυνης να ξεμακραίνουν. Δεν ούρλιαξε χτυπώντας απελπισμένη την τζαμαρία για να την ακούσουν. Έμεινε παγωμένη να τους κοιτάει να περνούν στην απέναντι μεριά του δρόμου, κι εκεί να χωρίζουν. Λάθος της.

   Όταν ξεκοκάλωσε, έκανε δύο τρείς χωριάτικες χειρονομίες, απ’ αυτές που έκαναν οι θείες της στο άκουσμα μια συμφοράς. Μια σκέψη την έκανε ν’ αποτραβηχτεί απότομα πίσω απ’ τα ταμεία. Φοβήθηκε πως αν κάποιος περαστικός την έβλεπε, θα την περνούσε για διαρρήκτη και θα καλούσε την αστυνομία. Φαντάστηκε τους αστυνομικούς να τη χώνουν στο περιπολικό και της ήρθε να πεθάνει. Πήγε στο βάθος του χώρου και κάθισε σ’ ένα μετακινούμενο σκαλοπάτι που χρησιμοποιούσαν οι υπάλληλοι για να φτάνουν στα πάνω ράφια. Άρχισε να κλαίει με κλάμα νηπίου. Έκανε έναν  παρατεταμένο γοερό μορφασμό πριν ακόμα βγει ο ήχος και κυλήσει το δάκρυ. Ένα πράγμα σαν τη μπόρα, που πρώτα βλέπεις την αστραπή, ύστερα ακούς το μπουμπουνητό και στο τέλος νιώθεις στο δέρμα τις σταγόνες. Άνοιξε την τσάντα της, έβγαλε από μέσα ένα χαρτομάντιλο, την ξανάκλεισε, την ακούμπησε πάνω στους μηρούς, την αγκάλιασε και έγειρε μπροστά. Έμεινε να κλαίει σ’ αυτή τη στάση μέχρι που μούδιασε ολόκληρη απ’ τη μέση και κάτω. Σηκώθηκε κι έκανε μερικά βήματα πέρα δώθε, φύσηξε καλά τη μύτη της κι άρχισε να συλλογίζεται πώς και γιατί της είχε συμβεί αυτό.

   Το απέδωσε όλο στη γλωσσοφαγιά. Στη βάσκανο γλώσσα, που είναι τα κεντήματα του κακού πάνω στις τύχες των ανθρώπων. Μια ζωή άκουγε πως ο κόσμος είναι κακός. Και ο διάολος, δηλαδή το ίδιο το κακό, μπορούσε να είναι παντού, όχι μόνο στις ψυχές των ανθρώπων. Μπορούσε να είναι μες στα ζώα, στα ποτάμια, στη θάλασσα, στον αέρα, ακόμα και μέσα στα άδεια βάζα. Η γιαγιά της έλεγε πως ο διάολος μπορεί να γίνει δάγκωμα φιδιού, ορμητικά νερά ποταμών που παρασέρνουν μικρά παιδιά κι αρνιά, κύματα της θάλασσας θεόρατα που διπλώνουν και πνίγουν άμοιρο κόσμο, αέρας δυνατός που σε γκρεμοτσακίζει από υψώματα. Επίσης ο διάολος μπορούσε να τα κανονίσει όλα καταπώς ήθελε. Μετακινούσε ή εξαφάνιζε αντικείμενα για να ταλαιπωρεί τους δούλους του Θεού. Ποιος διάολος το ‘βαλε εδώ; Ποιος διάολος το εξαφάνισε από δω; Θόλωνε την κρίση των ανθρώπων κάνοντάς τους να λαμβάνουν λανθασμένες αποφάσεις. Ποιος διάολος τον έβαλε να το κάνει αυτό; Έσπερνε μέσα τους την αμφιβολία και την καχυποψία για τον συνάνθρωπο, ώστε να μη ζουν με ομόνοια. Ποιος διάολος τους έβαλε να φαγωθούν; Μα πάνω απ’ όλα κυρίευε το πνεύμα και το σώμα τους. Τους οδηγούσε σε ακολασίες και διαστροφές της γενετήσιας ορμής, για να πλήξει την ηθική και τον ορθό βίο. Ποιος διάολος τον καβαλίκεψε;

   Με δεδομένη τη βασιλεία του κακού επί της γης, η Σωτηρία λάμβανε τα μέτρα της. Ξεμάτιασμα, λιβάνια, αγιασμούς, ευχέλαια, σκόρδα, προσευχές και φυλαχτά. Κλειδωμένη στη διαβολοπαγίδα που ήταν τώρα γι’ αυτήν το σουπερμάρκετ, δεν είχε παρά να πράξει τα στοιχειώδη. Έβγαλε από το πορτοφόλι της μια χάρτινη εικονίτσα της Θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, τη φίλησε κι έκανε έναν τριπλό επιμήκη σταυρό.

   Στο βάθος της αίθουσας, στη μεριά που από φόβο μην τη δει κανείς είχε αποφασίσει να παραμείνει, υπήρχε μια καταδικαστική ησυχία. Οι διαδοχικές σειρές από γεμάτα ράφια δημιουργούσαν ηχητική μόνωση. Ο ήχος των σειρήνων ή ο ήχος από μηχανάκια με ζόρικη εξάτμιση δεν έφταναν εκεί πίσω που είχε βρει καταφύγιο η Σωτηρία. Εκεί μέσα μόνο τα μοτέρ των ψυγείων ακούγονταν, που δούλευαν σαν ανακριτές. Άρχισαν πάλι να την πιάνουν τα κλάματα. Χίλιες φορές να πέρναγε μια νύχτα ολομόναχη στο σπίτι της, παρά αυτή η απελπισία που ζούσε τώρα. Βράδυ, μόνη της στο σπίτι, ναι, θα φοβόταν, θα έμενε καθηλωμένη ανάσκελα στο κρεβάτι της, κρατώντας την εικονίτσα της Θείας Μεταμορφώσεως, και όταν θα άκουγε κάποιον παράξενο θόρυβο, θα έλεγε μέσα της το Πάτερ ημών και, ναι μεν θα ξαγρυπνούσε βασανιστικά, αλλά κάποια στιγμή θα ξημέρωνε κι όλα θα τελείωναν, θα έφτιαχνε τον καφέ της και μια ασφαλής μέρα θα άρχιζε.

   Τώρα το ξημέρωμα θα έφερνε τον όλεθρο. Τι να κάνει; Πώς ν’ αντιδράσει όταν το πρωί ανοίξουν οι υπάλληλοι το κατάστημα και τη δουν μπροστά τους φάντη μπαστούνι; Τι να πει στον διευθυντή, που σίγουρα θα χειριστεί την υπόθεση προσωπικά; Πώς ν’ απολογηθεί στους αστυνομικούς όταν με τρόπο ευγενικό κατά τ’ άλλα, θα την οδηγήσουν στο τμήμα για να την ανακρίνουν; Ποιος θα την πιστέψει αν πει την αλήθεια; Πώς δηλαδή την ξελόγιασαν τα παντεσπάνια, οι τρούφες και τα κερασάκια μαρασκίνο και πως σε καμία περίπτωση δεν είχε πονηρό και παράνομο σκοπό.

   Είχε φουσκώσει από το κλάμα. Τα μαλλιά της ήταν ανάκατα, έμοιαζε τρελή. Όλα της τα χαρτομάντιλα τα είχε χρησιμοποιήσει ξανά και ξανά, μέχρι που τα είχε κάνει άχρηστα. Σκεφτόταν σκεφτόταν και το κλάμα αμείωτο. Γλωσσοφαγιά και αδικία. Μια ζωή αδικία. Δεν ήταν μόνο το πάθημά της εκείνη τη βραδιά. Ήταν όλη της η ζωή, είκοσι τέσσερα χρόνια. Της βγήκε το παράπονο σαν εμετός.

   Ήταν γεννημένη από πατέρα κουλό, ανάπηρο πολέμου. Μόνο το ένα χέρι του ‘λειπε βέβαια. Το άλλο το ‘χε μια χαρά δραστήριο. Και με τη βίτσα ακόμα πιο δραστήριο. Πάντως, από σακατεμένο κορμί ήταν γεννημένη. Κι από μάνα αργοπαντρεμένη, που κατέληξαν να τη δώσουν στον σακάτη. Αυτό το παράπονο πρώτη φορά της έσκαγε. Για τον αδερφό της που ήταν πεθαμένος από πέντε χρονών έκλαιγε συχνά. Έκλαιγε επειδή θυμόταν τη μάνα της να κλαίει. Είχε πεθάνει ξαφνικά εκείνο το παιδί. Από τι, κανένας δεν ξέρει. Ένα πρωί ξύπνησε ανόρεχτο, δεν σηκώθηκε καθόλου απ’ το κρεβάτι μέχρι που το απόγευμα πέθανε. Ούτε πυρετό είχε ούτε έδειχνε να πονάει. Το ασπράδι των ματιών του μόνο είχε κιτρινίσει. Η μάνα της έλεγε πως είχε πέντε μέρες πριν πεθάνει που έτρωγε χώμα. Έτρωγε χώμα στην αυλή. Το μάλωνε το μάλωνε, το ‘δειρε κιόλας, αλλά αυτό δεν σταμάταγε, έτρωγε χώμα. Εκείνη δεν θυμάται, ήταν δύο χρονών, η μάνα της τής τα λέει. Δυο φορές το χρόνο σίγουρα της τα λέει. Πώς πέθανε εκείνο το παιδί. Το ότι δεν την αφήσανε να πάει στο γυμνάσιο, άλλο παράπονο. Για να μην γκαστρωθεί, έλεγε ο πατέρας της. Ας όψεται. Κι ήταν καλή μαθήτρια. Ονειρευόταν να γίνει γραμματέας γιατί της άρεσε η γραφομηχανή και οι σφραγίδες. Της άρεσε γενικά να πατάει κάτι και να ακούγεται το τακ. Της άρεσε πολύ και η ταμειακή μηχανή στο σουπερμάρκετ. Είχε ρωτήσει κιόλας στο σουπερμάρκετ αν ζητάνε υπαλλήλους, ταμίες συγκεκριμένα. Ζητάμε, της είπανε. Το είπε στον άντρα της και έγιναν μπίλιες. Δεν την άφηνε να πάει να δουλέψει. Ας όψεται κι αυτός.

   Το χωριό της που έγινε λίμνη, άλλο από κει. Κλάμα και γι’ αυτό. Εννιά χρονών ήταν όταν ολοκληρώθηκε το φράγμα, το θυμάται πολύ καλά. Το σπίτι της εξαφανιζόταν σιγά σιγά όσο ανέβαινε η στάθμη. Χαιρότανε τότε το θέαμα. Μαγικό μπροστά στα μάτια της. Οι μεγάλοι κλαίγανε, αυτή χαιρόταν. Η οικογένειά της και το περισσότερο σόι της έφτιαξαν τη σειρά τους στο απέναντι χωριό, που ήταν σε ύψωμα. Στην αρχή μένανε σε κάτι παραπήγματα μέχρι να γίνουν τα καινούργια σπίτια με τα λεφτά από την αποζημίωση. Καμάρωνε που το καινούργιο της χωριό είχε θέα μια λίμνη. Πώς της ήρθε τώρα κι έκλαιγε με μαύρο δάκρυ για το παλιό χωριό το πνιγμένο;

   Πέρασαν έτσι πέντε έξι ώρες, απ’ το παράπονο στο φόβο και αντίστροφα. Ώσπου αποκοιμήθηκε καθισμένη στο πάτωμα με τα πορτοκαλί πλακάκια, με την πλάτη ακουμπισμένη στον τοίχο. Δεν είχε πρόθεση να κοιμηθεί. Ήθελε μόνο να κρατήσει για λίγο τα μάτια της κλειστά, που την έτσουζαν από το κλάμα. Δεν έφταιξε που τα μάτια της για την επόμενη μισή ώρα δεν άνοιξαν.

   Είναι λέει στο χωριό της, την εποχή της Κατοχής, και είναι μικρό κοριτσάκι υπερβολικά κοκκινομάλικο. Έχει τρυπώσει σε μια αποθήκη, όπου οι Γερμανοί έχουν κλειδώσει μέσα όλα τα τρόφιμα του χωριού. Το σκηνικό είναι γεμάτο βαρέλια με παστό κρέας, τσουβάλια με σιτηρά, πατάτες και κρεμμύδια, γυάλινα δοχεία με τουρσιά κι ελιές, τενεκέδες με τυρί, πάνινα μπογαλάκια με χυλοπίτες και τραχανά. Από παντού κρέμονται λουκάνικα. Ο σκοπός της είναι ξεκάθαρος. Βρίσκεται εκεί μέσα για να φάει όσο περισσότερο μπορεί. Ύστερα να πάει να ξαπλώσει κάτω απ’ τη μεγάλη συκιά που βρίσκεται στην αυλή του σπιτιού της και να χωνέψει με την ησυχία της. Ανοίγει τα βαρέλια, αρπάζει παστό κρέας και το καταπίνει αμάσητο, σπάει με την μπουνιά της τη φέτα, την κάνει τρίμματα και την καταβροχθίζει, σηκώνει το βάζο και ρίχνει τα τουρσιά απευθείας στο στόμα της, πηδάει και κρεμιέται απ’ τα λουκάνικα, και σαν πίθηκος κάνει μια εναέρια διαδρομή από λουκάνικο σε λουκάνικο. Απ’ έξω ακούγονται ήχοι απειλητικοί. Καταλαβαίνει πως ο εχθρός είναι προ των πυλών και ετοιμάζεται. Πάει και στέκεται στο κέντρο της αποθήκης. Σκύβει και με τα λιγδιασμένα της χέρια τραβάει από την κάλτσα της τη χάρτινη εικονίτσα της Θείας Μεταμορφώσεως και μ’ ένα τίναγμα τη μεταμορφώνει σε ασπίδα. Οι Γερμανοί σπάνε την πόρτα, μπαίνουν κι αρχίζουν να γαζώνουν με τα πολυβόλα τους. Όσες σφαίρες χτυπούν την ασπίδα της επιστρέφουν σ’ αυτούς και τους τρυπάνε την καρδιά. Οι μισοί Γερμανοί είναι νεκροί και οι υπόλοιποι έχουν ξεμείνει από σφαίρες. Φτάνει η ώρα της μάχης σώμα με σώμα. Πετάει πέρα την ασπίδα (η οποία αμέσως μεταμορφώνεται ξανά σε χάρτινη εικονίτσα) και μ’ ένα συνδυασμό κινήσεων καράτε και πυγμαχίας, ξεπατικωμένες απ’ τον Μπρους Λι και απ’ τον Ρόκι 1, επιτίθεται στους εχθρούς που είχαν απομείνει ενεργοί. Στο άψε σβήσε τους αφήνει αναίσθητους και τους αποτελειώνει έναν έναν, πνίγοντάς τους με μια κορδέλα από λουκάνικα.

   Ξύπνησε απότομα, ιδρωμένη απ’ το ράντισμα του εφιάλτη. Αυτός ήταν εφιάλτης της μάνας της, της τον διηγούνταν συχνά. Μόνο που η μάνα της έβλεπε ότι έτρωγε, χόρταινε κι έπειτα οι Γερμανοί τη σκοτώνανε. Η Σωτηρία τους καθάρισε όλους. Μανούλα μου, είπε, κι ύστερα πάλι το Πάτερ ημών.

   Ένιωσε μια ακραία δίψα. Πήγε στην άλλη γωνία του ισογείου, εκεί όπου θυμόταν ότι υπήρχε ένας ψύκτης (το μόνο πράγμα που πρόσφερε δωρεάν το κατάστημα). Πάτησε παρατεταμένα το σκληρό κουμπί στη βάση της μικρής βρύσης και το νερό ανάβλυσε. Έσκυψε ώστε να ευθυγραμμιστεί το στόμα της με τον χαλαρό πίδακα κι άρχισε να πίνει με μια έκφραση αθωότητας στο πρόσωπο, σαν μικρή αντιλόπη που πίνει ανέμελα νερό απ’ το ποτάμι μέχρι να τη μαγκώσει ο κροκόδειλος. Σταμάτησε χωρίς να είναι σίγουρη ότι έχει ξεδιψάσει. Το γνώριζε το τερτίπι του παγωμένου νερού. Πίνεις πίνεις, νομίζεις ότι δεν έχεις ξεδιψάσει, πίνεις κι άλλο και μετά υποφέρει το στομάχι. Πεινούσε κιόλας. Εδώ το ζήτημα δυσκόλευε. Υπήρχαν άπειρα πράγματα εκεί μέσα που θα μπορούσε να φάει. Δεν της ανήκαν όμως, δεν τα είχε πληρώσει. Αν μπορούσε, θα έφτιαχνε την προκάτ τούρτα της και θα την έτρωγε όλη. Αλλά ούτε κι αυτή την είχε πληρώσει, δεν είχε προλάβει. Συγκεντρώθηκε ξανά στο φόβο και στην αγωνία της. Έμεναν κάποιες ώρες μέχρι οι πόρτες του καταστήματος ν’ ανοίξουν σαν τους ουρανούς την ώρα της Κρίσεως. Ο χρόνος που είχε απομείνει πέρασε βασανιστικά στο ίδιο επαναλαμβανόμενο μοτίβο ψυχολογικής διαχείρισης. Κλάματα, σταυρός, φίλημα εικονίτσας, ανάθεμα τον διάολο κι όλο πάλι απ’ την αρχή. Πώς της συνέβη αυτό; Πώς είχε βρεθεί κλεισμένη στην κάψουλα του ίδιου της του φαρμάκου;

   Δεν φορούσε ρολόι. Το είχε βγάλει το μεσημέρι για να πλύνει τα πιάτα και είχε ξεχάσει να το ξαναβάλει. Παρατηρούσε ότι ο ελάχιστος εσωτερικός φωτισμός νοθευόταν όλο και περισσότερο μ’ ένα γκρι φθοριώδες φως. Καταλάβαινε πως ξημέρωνε. Το να μην ξέρει ακριβώς την ώρα ήταν τώρα το χειρότερο μαρτύριο. Μια μεσαιωνική μηχανή βασανισμού με μορφή ρολογιού χωρίς δείκτες τεντώνει τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου της έως ότου αυτά αποκολληθούν. Αν ήξερε τι ώρα είναι, θα ήξερε και ποια θα ήταν η ώρα της. Θα έβλεπε την κάννη να τη σημαδεύει σε ευθεία βολή. Τώρα το ρολόι που ξέχασε στο σπίτι της τής είχε δέσει τα μάτια.

   Ο πρώτος ήχος απ’ την είσοδο του καταστήματος έφτασε ξερός εκεί πίσω, στα λίγα τετραγωνικά όπου όλο το βράδυ η Σωτηρία είχε αυτοπεριοριστεί ως παράνομη. Άκουσε καθαρά την καγκελόπορτα να σηκώνεται κι έναν συνεχή ρυθμό σε τύμπανο που ερχόταν απ’ το αριστερό της στήθος. Προώθησε το σώμα της μερικά βήματα προς την μπροστινή πλευρά του χώρου και στάθηκε ακίνητη. Είχε περάσει το μακρύ λουρί της τσάντας της γύρω απ’ τους καρπούς της με τρόπο που έκανε τα χέρια της να μοιάζουν δεμένα. Δύο άνθρωποι, ο διευθυντής και μια υπάλληλος, μπήκαν στο κατάστημα. Οι ασφάλειες σηκώθηκαν και όσα φώτα δεν είχαν υπηρεσία τη νύχτα, ανέλαβαν. Ο διευθυντής και η υπάλληλος κατέβηκαν στο υπόγειο. Η Σωτηρία δεν σάλευε. Στεκόταν εκεί σαν άγαλμα μιας πλατείας που ο καθένας μπορεί να του κάνει ό,τι θέλει γιατί τοποθετήθηκε εκεί από έναν δήμαρχο, όπως η Σωτηρία τοποθετήθηκε εκεί από τον διάολο.

   Ακούστηκαν βήματα να έρχονται απ’ το υπόγειο. Η Σωτηρία, που ως άγαλμα ήταν καταδικασμένη να κοιτάζει προς μία μόνο κατεύθυνση, αντιλήφθηκε με την άκρη του ματιού της τον διευθυντή να ξεπροβάλλει απ’ το διάδρομο με τις ζάχαρες και τ’ αλεύρια. Εκείνος κοντοστάθηκε, εκείνη έστριψε το κεφάλι της και τον κοίταξε στα ρουθούνια. Το όπλο ήταν δίκαννο τελικά. Κυρία μου, δεν έχουμε ανοίξει ακόμα. Αν θέλετε να ψωνίσετε, ελάτε σε μισή ώρα.

   Έγινε στ’ αλήθεια. Οι κάννες έριξαν κομφετί. Πετάρισε το βλέμμα της σαν να ήθελε ν’ αποτρέψει το κομφετί να μπει στα μάτια της. Έκανε να φύγει, όμως κοντοστάθηκε και ξανακοίταξε τον διευθυντή. Εκείνος την κοιτούσε με απαξίωση γιατί αυτή η γυναίκα αποδείκνυε που ο διευθυντής καιρό τώρα είχε καταλάβει. Οι καταναλωτές δεν σέβονται τίποτα. Σε μισή ώρα, κυρία μου, της είπε. Η Σωτηρία έκανε οριστική μεταβολή και βγήκε απ’ το κατάστημα.

   Το τηλέφωνο χτυπάει. Είναι γύρω στις 10 το πρωί, Τρίτη, ημέρα λαϊκής. Η Σωτηρία έχει το ασύρματο στην τσέπη της ζακέτας της. Βλέπει την αναγνώριση. Είναι η Όλγα. Έλα, λέει, κάθεσαι; Κάτσε για να μην πέσεις μ’ αυτό που θ’ ακούσεις. Στον τόνο της φωνής της η Όλγα δεν έχει συμφορά, έχει ίντριγκα. Το σουπερμάρκετ στην Αγαθουπόλεως μωρή. Ναι, τι; Η μακαρίτισσα η κυρα-Μυρσίνη το άφησε στην κουνιαδούλα σου. Δεκαεφτά χιλιάδες ευρώ νοίκι το μήνα. Σ’ τα ‘λεγα ή δε σ’ τα ‘λεγα ότι αυτή έχει να λαβαίνει; Τι νόμιζες μωρή, απ’ την καλή της την καρδιά ξεσκάτιζε τη γριά και της ξεσκόνιζε το πιάνο τρεις φορές τη μέρα;

   Η Σωτηρία θυμάται τριάντα έξι χρόνια πίσω. Θυμάται εκείνο το πρωί που ακολούθησε τη βραδιά του φαρσικού εγκλεισμού της. Θυμάται να περνάει την έξοδο του σουπερμάρκετ με τον πιο νόμιμο τρόπο και δέκα μέτρα παρακάτω να ψάχνει τον κόρφο της για την εικονίτσα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. Θέλει να ξεχάσει πως δεν τόλμησε να επιστρέψει στο σουπερμάρκετ να ψάξει την εικονίτσα, στο μέρος που σίγουρα είχε παραπέσει.

   Εμένα, Όλγα, με σώζει ο Χριστός. Αυτή τη ρουφιάνα τα σώζει ο διάολος, είπε.

Η ΘΥΣΙΑ ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ (1947) του Γιάννη Τσαρούχη από το προφίλ "ΤΟ ΘΑΥΜΑ" (facebook,14.4.2021)

 ..............................................................

Η ΘΥΣΙΑ ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ (1947) του Γιάννη Τσαρούχη

από το προφίλ "ΤΟ ΘΑΥΜΑ" (facebook,14.4.2021)

Ο Γιάννης Τσαρούχης ασχολείται για πρώτη φορά με το δραματικό μύθο της Ιφιγένειας το 1947. Είναι η χρονιά που ο Paul Porter επισκέπτεται την Ελλάδα, η κατοχή είναι νωπή, ο εμφύλιος φουντώνει. Γράφει σε ένα κείμενο του: « Ένα πράγμα που έψαξα με πάθος να γνωρίσω ήταν η Ελλάδα˙ με έρωτα ή με κυνισμό και με πολλή καχυποψία έψαξα για να μάθω τι σημαίνει αυτό το φημισμένο όνομα. Σε μένα η Ελλάς συνάπτεται με το θέμα της πραγματικότητας, είναι σεβαστή ως πραγματικότης και όχι ως ιδεαλιστικό σύμβολο.»

Ντύνει λοιπόν αναχρονιστικά τους ήρωες του έργου του, πρόταση που θα πραγματοποιήσει ως σκηνοθέτης τρεις δεκαετίες αργότερα στο ιστορικό ανέβασμα των Τρωάδων του Ευριπίδη στο εφήμερο θέατρο-πάρκινγκ της οδού Καπλανών. Ένα μυθολογικό θέμα μεταφέρεται στο σήμερα για να αποκτήσει ξανά την επικαιρότητα του και μαζί μια γενικότερη ισχύ. Δανειζόμενος τη σύμβαση της Πομπηιανής τέχνης όπου τα μυθολογικά πρόσωπα φορούν σύγχρονα κοστούμια, ο μάντης Κάλχας απεικονίζεται σαν αρχιμανδρίτης , ο Αχιλλέας φορά την περίφημη στολή με τα "σορτς" των ΕΣΑ, η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται ως αστή με καπέλο ευρωπαϊκού τύπου ενώ οι ναύτες του Αγαμέμνωνα παρουσιάζονται ως Έλληνες ναύτες του 20ου αιώνα.

Την ίδια χρονιά (1947) κάνει και το προσχέδιο "μνημόσυνο" με παρόμοιους πρωταγωνιστές, τον ιερέα, τους φαντάρους, την νεκρή κοπέλα. Όλα αυτά γιατί την εποχή η στρατιωτική παρουσία ήταν συνεχής και οι κηδείες και τα μνημόσυνα δεν είχαν τέλος. Τα επαναλαμβάνει όλα αυτά λοιπόν αλλά τα μεταμορφώνει, τους αποδίδει την μυθική διάσταση της Αρχαίας τραγωδίας.

Ποιοί είναι όλοι αυτοί; Είναι άραγε η Ιφιγένεια, η Ελλάδα του 1947, αυτή που ετοιμάζεται να θυσιαστεί;

Πηγή έργου: Βασιλική Ξυδιά, Τέχνη και Βιογραφία, Η περίπτωση του Γιάννη Τσαρούχη και του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Θεσσαλονίκη,2015. https://bit.ly/3scKoKD