"Κωνσταντίνος Μπούρας: "Ιστορία ενός Αιχμαλώτου" του Στρατή Δούκα στο ατμοσφαιρικό «Ιδιόμελον» με το εκ γενετής τυφλό γατάκι στην αυλή." έγραψε ο Κωνσταντίνος Μπούρας (https://www.periou.gr 15 Οκτωβρίου 2022)

 ..............................................................

Κωνσταντίνος Μπούρας: "Ιστορία ενός Αιχμαλώτου" του Στρατή Δούκα στο ατμοσφαιρικό «Ιδιόμελον»* με το εκ γενετής τυφλό γατάκι στην αυλή.

έγραψε ο Κωνσταντίνος Μπούρας (https://www.periou.gr 15 Οκτωβρίου 2022)

Φιλόξενος χώρος, διώροφο αστικό σπιτικό των μέσων τού περασμένου αιώνα, με γατιά στην ανθισμένη κατάφυτη αυλή και σπιτικά λικέρ στην υποδοχή (λουΐζα και αρμπαρόριζα – δικής τους καλλιεργείας και κοπής).

Όλα οικογενειακά, όλα όμορφα, με μια αισθητική που αγγίζει την ηθική, ιδεολογία άλλων εποχών, φιλόξενων, ανοικτών στο έξωθεν, ανεκτικών και (από)δεκτικών, όπου δεν χρειαζότανε κάθε μέρα να αποδεικνύεις πως είσαι άνθρωπος, γιατί ήταν πρόδηλον, κατάδηλον και αυταπόδεικτον.

Χώρος θεατρικών εργαστηρίων και πειραματισμών, χώρος αυτογνωσιακός εν γένει, ξεκινάει μια ιστορία που εξάπτει την ενσυναίσθηση κι ευαισθητοποιεί κάθε αναγνώστη που κινείται στους ζωντανούς χώρους ενός μουσείου ευωδιάς (ψυχικής και οσφρητικής).

Υπνωτικό το περιβάλλον της μεγάλης σάλας (ή μήπως σαλοτραπεζαρίας;). Τα δύο δωμάτια που χωρίζονται από κορνίζα δίχως πέτασμα ανάμεσά τους, φιλοξενούν σκηνή και πλατεία σε ένα ομοιογενές αλλά όχι κι ομοιόμορφο σύνολο. Όσο κι αν κοινωνικές διαφορές είχαν ελαχιστοποιηθεί εκείνο το βράδυ, η ενδυματολογική ελευθερία και η συμπεριφορική εκπαγλότητα παρέπεμπαν σε ομάδα ανεξάρτητων περιηγητών τού περασμένου αιώνα που βρέθηκαν περιστασιακά στον ίδιο χώρο και συναριθμούν τις εντυπώσεις τους αντιδρώντας σωματικά και με ανοικτό το τσάκρα τής καρδιάς.

Προσπαθώ να μεταφέρω την ατμόσφαιρα και όχι μόνον τις νοητικές αλυσιδωτές αντιδράσεις ενός κριτικού που «αναλύει» ένα σκηνικό δρώμενο. Είμαι σαν την Μπλανς Ντυμπουά στο «Λεωφορείον ο Πόθος»: με ενδιαφέρει ΚΑΙ η θεατρική μαγεία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το σκηνικό διαπλατύνεται και καλύπτει ολάκερη την συνοικία με τον ατμοσφαιρικό σιδηροδρομικό σταθμό και το σπίτι τού Τσαρούχη πιο κάτω.

Μνήμες από άλλες ζωές εναποθηκευμένες στο δροσερό κελάρι του μισο-συνείδητου, επαναφέρονται τακτικά σαν φρόνιμες μαθήτριες και παρατάσσονται εμπρός στα έκθαμβα μάτια τής ψυχοσωματικής μας συνείδησης.

Η προσφυγιά, ο πόλεμος, η αφομοίωση τού διαφορετικού προκειμένου να επιβιώσει, ο κοινωνικός (και πολιτικός) χαμαιλεοντισμός, η περηφάνεια τού επιβιώσαντος, πικρή υπερηφάνεια πάνω από πτώματα και ξένες σημαίες.

Τελικά, από τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη μέχρι την Μικρασιατική Καταστροφή μιάς Ιστορίας δρόμος, τής ίδιας αρχέτυπης, μακραίωνης Ιστορίας.

Εκπληκτικές οι μεταμορφώσεις τού κεντρικού ήρωα, δραστικές οι μεταποιήσεις και των δύο ηθοποιών προκειμένου να υποδυθούν ένα πολύχρωμο πανόραμα μιας εποχής που δεν έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί αλλά μάς απειλεί με διαρκείς επαναλήψεις.

Αποτελεσματική σκηνοθεσία μετατροπής ενός δημοφιλούς πεζογραφήματος σε «θέατρο δωματίου». Κατάλληλοι οι ελάχιστα εναλλασσόμενοι φωτισμοί, μπρεχτικό το στήσιμο και το παίξιμο των ηθοποιών. Αξιομνημόνευτος παρουσία στο ψηλοτάβανο δωμάτιο που έμοιαζε σαν να στεγάζει τον κόσμον όλον.

Ιδανικοί και ταιριαστοί οι Συντελεστές:

Σκηνοθεσία, σκηνογραφική και μουσική επιμέλεια: Μανώλης Γιούργος

Στον ρόλο του «Αιχμαλώτου» ο Νεκτάριος Παπαλεξίου

Στον ρόλο του συγγραφέα ο Γιάννης Παπαθύμνιος.

Μην το χάσετε. Επι - σκεφθείτε αυτόν τον πολυδιαστασιακό χώρο και δεν θα χαθείτε στη Λησμονιά (ατομική και συλλογική).

Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας

https://konstantinosbouras.gr

Μία παράσταση με επετειακό χαρακτήρα τόσο για την 100η επέτειο της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922), όσο και για τα 40 χρόνια από την αποδημία του Στρατή Δούκα (1983).

Στα 1928 δύο άντρες συναντώνται στο καφενείο ενός χωριού της Πιερίας.

Ο ένας είχε αιχμαλωτισθεί πριν 6 χρόνια από τους Τούρκους στη Μικρασιατική καταστροφή. Μέσα από τρομακτικές βαναυσότητες, καταφέρνει να δραπετεύσει μαζί με έναν σύντροφό του και μετά από περιπλανήσεις και παραπλανήσεις – καθώς υποδύεται τον Τούρκο – στο εχθρικό έδαφος και στο εχθρικό ανθρώπινο περιβάλλον, επιστρέφει στην πατρίδα και αφηγείται την οδύσσειά του.

Ο άλλος, πνευματικός άνθρωπος της εποχής, τον ακούει και καταγράφει ένα μέρος απ’ αυτήν την αδιανόητη ιστορία στη μνήμη του και το άλλο στο χαρτί, έκθαμβος για το «ωραίο αυτό λαϊκό λουλούδι του Λόγου» που του προσφέρεται. Θα φύγει στη Θεσσαλονίκη και θα την υπαγορεύσει ολόκληρη την ιστορία σε συγγενή του υποδυόμενος με τη σειρά του τον ήρωα.

Αποτέλεσμα: ένα έργο υβριδικού χαρακτήρα (μαρτυρία και μυθοπλασία μαζί), με ιδιαίτερο θεατρικό ενδιαφέρον χάρη στην παραστατικότητα της αφήγησης και τον γνήσιο λαϊκό λόγο, θεωρούμενο ως ένα από τα 100 καλύτερα ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία των τελευταίων δύο αιώνων.

Για τον συγγραφέα Στρατή Δούκα (1895-1983), το 2023 είναι 40η επέτειος από την αποδημία του. Η «Ιστορία ενός Αιχμαλώτου» είναι ένα έργο ζωής, καθώς από την πρώτη έκδοση του 1929 μέχρι την τελική του 1962 δεν σταμάτησε να την επεξεργάζεται και να την βιώνει ξανά και ξανά.

Έτσι στην παράσταση της «Ιδιόμελον Art», δέχεται, κατάκοιτος πια, την «επίσκεψη» του ήρωά του στο ταπεινό του δωμάτιο, ας πούμε στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Ο ιδιωτικός του χώρος θα μεταβληθεί πλέον σε πεδίο αναπαράστασης των περιπετειών του αιχμαλώτου Νικόλα Κοζάκογλου μέχρι το λυτρωτικό τέλος. Ένα τέλος που προσφέρει των «παθημάτων κάθαρσιν» και για τους δύο. Και για τον «Αιχμάλωτο» που το πρόσωπό του αποκτά το ιστορικό του βάρος, αλλά και για τον συγγραφέα που δικαιώνεται ηθικά σε μια εποχή οι ανάγκες της επιβίωσης τον έχουν τσακίσει, όπως και πολλούς πνευματικούς ανθρώπους άλλωστε της εποχής του.

Επιλέχθηκε το κείμενο της α’ έκδοσης του 1929 για την αμεσότητά της, και τον προφορικό της λόγο απαλλαγμένο από οποιοδήποτε στοιχείο λογοτεχνικής «κατασκευής» που εμφιλοχώρησαν στις κατοπινές εκδόσεις του κειμένου, και η «δίφωνη» αφήγηση από τον πρωταγωνιστή ήρωα και από τον συγγραφέα. Ο δεύτερος επωμίζεται, μεταμφιεζόμενος διαδοχικά, όλες τις φωνές των συμπατριωτών αλλά και των ξένων (ντόπιων Τούρκων) που με τον έναν ή άλλον τρόπο (φιλικό και εχθρικό) συνέβαλαν στο καθαρτήριο τέλος αυτής της απίστευτης περιπέτειας.

*Σημείωση/ενημέρωση: Η παράσταση της "Ιστορίας ενός Αιχμαλώτου" θα παίζεται από τις 24 Οκτωβρίου μέχρι και τις 8 Νοεμβρίου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, στις 9 το βράδυ στο αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο "Εμπρός", Ρήγα Παλαμήδου 2, στο Μοναστηράκι. Είσοδος ελεύθερη. "Έξοδος" με ελεύθερη συνεισφορά...