.............................................................
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (4.3.1851-3.1.1911)
Ὁ Σημαδιακός (1889)
ΑΝΑΜΝΗΣΙΣ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ
ΔΙΗΓΗΜΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ
Ἀπὸ τῆς σμικροτάτης νήσου Δασκαλειοῦ ἢ ἀπὸ λέμβου ἐν τῷ λιμένι θεώμενός τις, τὴν ἑσπέραν τῆς 5 Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους 186…, θὰ ἔβλεπε ποικίλα φῶτα διασχίζοντα καθ᾽ ὅλας τὰς διευθύνσεις τὰς ὁδοὺς τῆς πολίχνης Σ…
Δὲν ἦτο τίποτε ἔκτακτον. Ζεύγη παιδίων μετὰ φανῶν καὶ δᾴδων περιερχόμενα τὰς οἰκίας, τὴν ἑσπέραν τῆς παραμονῆς, ἔψαλλον τὰ Φῶτα.
Δύο μειράκια, πρωτεξάδελφοι ἐκ μητρός, ὁ Σωτῆρος καὶ ὁ Ἀλέκος, ἀνέβαινον τὸ λιθόστρωτον τῆς παραθαλασσίας ὁδοῦ, τὸ ὑπερκείμενον ἀποτόμου κρημνώδους βράχου, καὶ φέρον εἰς τὴν ἄνω ἐνορίαν.
Ὁ Σωτῆρος ἦτο δωδεκαετής, ὁ Ἀλέκος δεκαετής. Ὁ πρῶτος ἔφερε τὸ νησιωτικὸν ἔνδυμα, ὁ δεύτερος ἦτο «φράγκος», δηλ. ἐφόρει κακόζηλα στενὰ ἐξ ἐγχωρίου ὑφάσματος, καὶ κασκέτον. Οὗτος ἐκράτει μόνον λεπτὴν ράβδον, ὁ δὲ Σωτῆρος ἦτο κάσσα, ἐκράτει δὲ καὶ τὸν φανόν.
Καθ᾽ ὅλον τὸ ἔτος οἱ δύο ἐξάδελφοι ἦσαν πάντοτε μαλωμένοι μεταξύ των. Τὰς παραμονὰς τῶν Χριστουγέννων ὅμως ἐπήρχετο ἡ συνδιαλλαγή, περιήρχοντο κατὰ τὰς τρεῖς ἑορτὰς τὰς «συγγενικὰς οἰκίας», ἐτραγῴδουν τὰ συνήθη ᾄσματα, ἐμάζευον ὀλίγα λεπτά, ἔκαμνον μερίδιον… καὶ πάλιν μετὰ τὰ Φῶτα ἐμάλωναν.
Καὶ τὴν ἑσπέραν ἐκείνην εἶχον περιέλθει ὅλας τὰς «συγγενικὰς οἰκίας», δηλ. τὸ ἥμισυ τῆς πολίχνης, ὡς τελευταίαν δὲ ἐκδρομὴν ἐπεφύλαττον πάντοτε τὴν διὰ τοῦ ὀλισθηροῦ λιθοστρώτου ἄνοδον. Ἦτο ἤδη ὀγδόη ὥρα τῆς ἑσπέρας. Ἐκ τῆς ἀνόδου ἐκείνης κατήρχοντο πάντοτε μὲ βαρύτερα τὰ θυλάκια (σημ.: τις τσέπες). Διότι ὁ καπετὰν Θανασός, ὁ θεῖός των, ἦτο μὲν ἀπαιτητικὸς ἰδιότροπος, ἀλλὰ καὶ λίαν ἐλευθέριος (σημ.: γενναιόδωρος).
Ὁ καπετὰν Θανασός, εὔπορος ναυτικὸς πεντήκοντα καὶ πέντε ἐτῶν, ἀπολαύων ἤδη τὰ θέλγητρα τῆς ἑστίας, παραχωρήσας τὴν πλοιαρχίαν εἰς τοὺς δύο πρεσβυτέρους υἱούς του, κατῴκει τὴν μεγάλην σχετικῶς οἰκίαν, μετ᾽ εὐρυχώρου προαυλίου καὶ κήπου, εἰς ἣν ἔμελλον νὰ εἰσέλθωσιν ἤδη οἱ δύο νέοι.
Μόλις ἀπεῖχον δέκα βήματα τῆς αὐλείου θύρας καὶ σκιά τις προβαίνει ἔκ τινος κόγχης τῆς γείτονος οἰκίας, τῆς συνεχομένης μὲ τὸ προαύλιον τῆς οἰκίας τοῦ καπετὰν Θανασοῦ.
Μία χεὶρ ἥρπασε τὸν Σωτῆρον ἀπὸ τοῦ βραχίονος.
― Τί θέλεις, μπάρμπα; ἔκραξεν ἔντρομος ὁ νέος. Τὰ λεπτά μας… πάρε τα…
― Δὲν θέλω λεπτά, βρὲ ἄτιμε!… ἀπήντησε βραχνὴ καὶ λαρυγγώδης φωνή.
Ὁ Ἀλέκος μετὰ τῆς ράβδου του εἶχε τραπῆ, ἐννοεῖται, εἰς φυγήν.
Ἀλλὰ μόλις ἀπεμακρύνθη ὀλίγα βήματα καὶ ἐστάθη, ἐνδοιάζων ἂν ἔπρεπε νὰ βάλῃ φωνὰς ἢ νὰ λάβῃ μᾶλλον λίθους νὰ ρίψῃ κατὰ τοῦ ἐπιδρομέως.
― Στόπ! μωρέ!… τῷ ἐφώνει ὁ παράδοξος ἄνθρωπος, ὅταν εἶχε σταματήσει ἤδη.
― Ἄφσε τον, μπάρμπα! τί σοῦ κάνει;… ἐφώνει μακρόθεν ὁ Ἀλέκος.
Ὁ ἀλλόκοτος ἄνθρωπος ἐφόρει ἰδιόρρυθμον ὅλως κόκκινον σαρίκιον περὶ τὴν κεφαλήν, ὅπερ ἐτρόμαξε τοὺς δύο νέους, καὶ δὲν τὸν ἀνεγνώρισαν κατ᾽ ἀρχάς. Οὕτω τοῦ κατέβη τὴν ἑσπέραν ἐκείνην νὰ φορέσῃ τὸ ζωνάρι του σαρίκι. Ἄλλοτε πάλιν εἶχεν ἄλλας ἰδιοτροπίας. Ἐφόρει τὲς κάλτσες ὡς χειρόκτια. Ἐκ τῆς φωνῆς ὅμως τὸν ἀνεγνώρισαν παρευθὺς καὶ οἱ δύο. Ἦτο «Ἐλόγου του».
Τοιοῦτον ἔφερε σκωπτικὸν ἐπίθετον ὁ εἰκοσιοκταέτης νέος Μανουὴλ Προυσαλής, ἐθελόκομψος ἀντιπαθητικὸς ἐργολάβος, εἰς τὴν μικρὰν ἐκείνην φιλοσκώμμονα (σημ.: περιπαιχτική) κοινωνίαν, ὅπου πᾶς ἄνθρωπος, πρὸς τῷ οἰκογενειακῷ ὀνόματι, ὅπερ μόνον εἰς τοὺς ἐπισήμους καταλόγους τῆς δημαρχίας ἀπαντᾶται, προικίζεται τοὐλάχιστον μὲ δύο ἢ τρία προσωνύμια.
* * *
― Δὲν θέλω τὰ λεπτά σου, βρέ… ἐπανέλαβεν Ἐλόγου του, στρίβων ὑπερηφάνως τὸν μακρὸν πυρρὸν μύστακά του… μὴ φοβᾶσαι, ἄκουσε… νά, τί θέλω.
Καὶ τῷ ἔτεινε μικρὸν ἐπιστόλιον ἐντὸς χρυσίζοντος διηνθισμένου (σημ.: ανθοστολισμένου) φακέλου.
― Νὰ τὸ δώσῃς, ἀπάνω ποὺ θὰ πᾷς, εἶπε.
― Τίνος νὰ τὸ δώσω;
― Στὸ Μπραϊνάκι, βρέ… δὲν ξέρεις ποὺ μ᾽ ἀγαπάει;
― Ἀλήθεια; εἶπε μετὰ προσποιήτου θαυμασμοῦ ὁ Ἀλέκος, ὅστις εἶχε πλησιάσει ἐν τῷ μεταξύ.
― Σένα δὲν σοῦ μιλῶ, εἶπεν αὐστηρῶς Ἐλόγου του.
― Καλά, τὸ δίνω, ἀπήντησεν ὁ Σωτῆρος, εὐχαριστημένος διότι θὰ ἐγλύτωνε.
― Μὰ θέλω νὰ μοῦ φέρῃς καὶ σημάδι, προσέθηκεν Ἐλόγου του.
― Τί σημάδι;
― Αὐτὴ ξέρει.
Καὶ ἐπανέλαβε:
― Τὸ διαβάσῃ δὲν τὸ διαβάσῃ, θέλω νὰ μοῦ φέρῃς σημάδι ἀπόψε.
― Καλά.
― Κρατῶ ἀμανάτι τὸ φέσι σου, καὶ σὲ περιμένω ἐδῶ τριγύρω. Ἀκοῦς;
Καὶ ἀπέσπασεν αὐθαιρέτως τὸ φέσι ἀπὸ τῆς κεφαλῆς τοῦ Σωτήρου.
― Δός του τὸ φέσι του! ἀνέκραξεν ὁ Ἀλέκος.
― Σοὺτ ἐσύ!…
Ὁ Σωτῆρος δὲν παρεπονέθη τίποτε καὶ ἔνευσε πρὸς τὸν σύντροφόν 〈του〉 νὰ τὸν ἀκολουθήσῃ ἔσω τοῦ προαυλίου.
* * *
― Τώρα πῶς θὰ πάω ἀπάνου χωρὶς φέσι; εἶπεν ὁ Σωτῆρος ἐντὸς τῆς αὐλῆς.
― Φορεῖ ὁ Σπύρος φέσι; παρετήρησεν ὁ Ἀλέκος.
Ὁ Σπύρος ἦτο συνηλικιώτης καὶ ἀχώριστος φίλος τοῦ Σωτήρου, φιλομαθέστατος, εὐφυής, πρωτόσχολος τῆς ἐποχῆς του, ὅστις ἠρέσκετο τότε νὰ μὴ ἔχῃ ἄλλο κάλυμμα τῆς κεφαλῆς εἰμὴ τὴν πλουσίαν λινόχρουν καὶ φαιὰν κόμην του.
Φεῦ! οἱ δύο ἐκεῖνοι συμμαθηταί, τοὺς ὁποίους οὐχὶ ἄνευ παιδικῆς κακεντρεχείας προσήγγιζεν οὕτως ὁ Ἀλέκος, ἔμελλον μετὰ δεκαετίαν νὰ κατέλθωσιν ἐκ Γερμανίας, μὲ ὑψηλοὺς πίλους καὶ μὲ ξένα ἔξοδα, doctores philosophiae et omnium utilium rerum* (σημ.: διδάκτορες της φιλοσοφίας και όλων των χρήσιμων πραγμάτων)… καὶ ὁ πτωχὸς Ἀλέκος, ὅστις οὔτε διδάσκαλος κατώρθωσε νὰ γίνῃ, ἂν καὶ ἐνεγράφη ποτὲ εἰς τὴν Φιλοσοφικὴν σχολήν, ἔμελλε νὰ μείνῃ ξεσκούφωτος καὶ ἄσημος… συρράπτης ἐπιφυλλίδων!…
―Ὁ Σπύρος, ἀπήντησεν ὁ Σωτῆρος, δὲν φορεῖ πάντοτε.
― Καὶ σὺ μὴ φορῇς μιὰ φορά.
Εἶτα εὐθὺς τῷ ἦλθεν ἄλλη ἰδέα.
― Στάσου, βάζω κ᾽ ἐγὼ τὸ κασκέτο μου στὴν τσέπη, καὶ παρουσιαζόμεθα καὶ οἱ δυὸ ξεσκούφωτοι.
Καὶ ἔκαμεν ὡς εἶπε.
― Τώρα θὰ τὸ δώσῃς τὸ ραβασάκι; ἠρώτησε καὶ πάλιν ὁ Ἀλέκος.
― Αὐτὸ δὲν τὸ κάνω ἐγὼ ποτέ, ἀπήντησεν ὁ φρόνιμος Σωτῆρος.
― Αὐτὸ ἤθελα σοῦ πῶ κ᾽ ἐγώ, γιὰ νὰ διαβάσωμε τί γράφει μέσα.
―Ὄχι δά… κι αὐτὸ δὲν πρέπει… εἶπεν αὐστηρῶς ὁ Σωτῆρος.
― Γιατί;
― Καὶ τί θὰ διαβάσῃς; Δὲν ξέρεις τί γράφει μέσα; Δὲ διάβασες ποτέ σου τὸν «Σκανδαλώδη ἔρωτα» καὶ τὴν «Φιλομειδῆ Ἀφροδίτην»;
― Ναί.
―Ἐγὼ νὰ σοῦ πῶ τί θὰ γράφῃ. «Ψυχή μου, μάτια μου, καρδιά μου, συκώτι μου» καὶ ὕστερα θὰ ἔχῃ κάτι στίχους ἀπὸ τὰ βιβλία ποὺ σοῦ εἶπα: «Εἶσαι καρπὸς τοῦ ἔρωτος, παιδὶ τῆς Ἀφροδίτης», ἢ «Ἔχεις ἀνάστημα μικρόν, ἀλλὰ ψυχὴν μεγάλην, ὡς ἄρωμα πολύτιμον εἰς πάγχρυσον φιάλην» καὶ ὕστερα θὰ λέγῃ, «Ἀπὸ τὰ μπεντένια πέφτω, πέφτω γιὰ νὰ σκοτωθῶ, κ᾽ ἡ ἀγάπη μου φωνάζει, πιάστε τον γιὰ τὸν Θεό!». Αὐτὰ θὰ γράφῃ.
Ὁ Σωτῆρος ἐμνημόνευσεν ἀνωτέρω δύο συλλογὰς τοῦ Γαλατᾶ, ἐξ ἐκείνων αἵτινες τοιαῦτα δίστιχα περιέχουν τῷ ὄντι, ὧν πολλὰ μὲν κακόζηλα, πλεῖστα δὲ ἀνόητα καὶ ὅλα γελοῖα.
Καὶ ὅμως ἡ περιέργεια τοῦ Ἀλέκου δὲν ἀνεπαύετο.
* * *
Παρὰ τὴν ἑστίαν πατριαρχικῶς καθήμενος ὁ μπαρμπα-Θανασός, ἔχων ἀντικρὺ τὴν πιστὴν συμβίαν του, καὶ περιστοιχούμενος ὑπὸ τῶν τεσσάρων θυγατέρων του καὶ τῶν τεσσάρων νεωτέρων υἱῶν του, διότι οἱ δύο πρεσβύτεροι ἔλειπον μὲ τὸ καράβι, ὡς ἀνωτέρω εἴπομεν, ἀπήλαυε τῆς μακαρίας ἡδονῆς τοῦ οἴκου, ἣν μόνος ὁ ἐπὶ μακρὸν στερηθεὶς αὐτῆς εἶναι εἰς θέσιν νὰ ἐκτιμήσῃ.
Ὁ καπετὰν Θανασὸς δὲν εἶχε μετρίας ἀπαιτήσεις. Ἤθελε πλὴν τοῦ κοινοῦ ᾄσματος τῶν Φώτων, ἓν δι᾽ ἑαυτόν, ἓν διὰ τὴν σύζυγόν του, ἓν διὰ τὸ καράβι, ἀνὰ ἓν διὰ τοὺς ἓξ υἱούς του, ἀνὰ ἓν διὰ τὰς τρεῖς θυγατέρας του, καὶ δύο διὰ τὴν τρίτην κόρην του, τὸ Μπραϊνάκι, τὸ ὅλον δεκαπέντε ᾄσματα.
Ποῦ νὰ τὰ ὁρμαθιάσουν τόσα, οἱ δύο αὐτοσχέδιοι μελῳδοί;
Ἐφέτος εἶχον ἀντλήσει ἐκ τῶν ἀκενώτων πηγῶν τῆς μνήμης τῆς γηραιᾶς μάμμης, καὶ κατώρθωσαν σχεδὸν νὰ φθάσωσι τὸν ἀριθμόν.
Εἶναι ἀληθὲς ὅτι ὁ καπετὰν Θανασὸς παρέτασσεν ἐπὶ τῆς ἑστίας τόσα εἰκοσιπενταράκια τούρκικα ἢ ἑλληνικὰ τοῦ Ὄθωνος, ὅσα ἦσαν καὶ τὰ παρ᾽ αὐτοῦ ἀπαιτούμενα ᾄσματα, καὶ ἔλεγεν: «Αὐτὸ γιὰ μένα, αὐτὸ γιὰ τὴν καπετάνισσα, αὐτὸ γιὰ τὸ καράβι… αὐτὸ γιὰ τὸν Κωνσταντή, γιὰ τὸ Γιάννη, γιὰ τὸν Παναγή, γιὰ τὸν Βασίλη, γιὰ τὸν Ἀνδρέα, γιὰ τὸ Γιωργή… αὐτὸ γιὰ τὴν Φλωρού, γιὰ τὴ Σινιωρίτσα,… αὐτὰ τὰ δυὸ γιὰ τὸ Μπραϊνάκι… κι αὐτὸ γιὰ τὸ Γηρακώ…».
Ἡ σύζυγος τοῦ καπετὰν Θανασοῦ ἐρρέμβαζε παρὰ τὸ πτερύγιον τῆς ἑστίας. (σημ.: το τζάκι) Οἱ λογισμοί της ἵπταντο πρὸς τοὺς δύο υἱούς της, οἵτινες ἐταξίδευον ἐφέτος «χειμωνιάτικα». Ὅλα σχεδὸν τὰ πλοῖα ἦσαν δεμένα, περιμένοντα τὴν αὔριον «νὰ φωτισθοῦν τὰ νερὰ» καὶ εἶτα ν᾽ ἀποπλεύσωσι. Τὸ ἰδικόν των τὸ πλοῖον ἦτο «πρωτοτάξιδο», εἶχε καθελκυσθῆ τὸν παρελθόντα Αὔγουστον, τὸν Σεπτέμβριον εἶχεν ἐκπλεύσει, καὶ φυσικῶς δὲν ἠδύνατο νὰ παραχειμάσῃ εἰς τὸν λιμένα «πρώτη χρονιά».
Ἀλλ᾽ ἐκεῖνο ὅπερ ἔφερεν εἰς τοὺς ὀφθαλμούς της δάκρυα ἦτο τὸ ἑξῆς ᾆσμα, ὀφειλόμενον εἰς τὴν μνήμην τῆς μάμμης, καὶ ὅπερ ἐτραγούδησαν οἱ δύο νέοι:
Κυρά μου, τὰ παιδάκια σου κυρά μου, τ᾽ ἀκριβά σου,
καράβι τριοκάταρτο στὸ πέλαγο ἀρμενίζουν
καὶ μὲ τ᾽ ἀφέντη τὴν εὐχὴ γρόσα πολλὰ θὰ φέρουν·
κι ὁ κὺρ Βοριᾶς τὰ κύματα φυσάει καὶ τὰ σπρώχνει.
Σπρῶχνε, Βοριᾶ, τὰ κύματα νὰ μὄρθη τὸ παιδί μου,
τ᾽ ἀγαπημένο μου πουλὶ καὶ τὸ ξαπεταρούδι,
ἀνάθρεμμα τῆς ἀγκαλιᾶς, τῆς ξενιτειᾶς λουλούδι!…
Ἐνθουσιῶν ὁ καπετὰν Θανασὸς ἠγέρθη αὐτομάτως καὶ ἐλθὼν προσεκόλλησε σφάντζικον ἐπὶ τοῦ μετώπου τοῦ Σωτήρου, μειδιῶντος καὶ ἀνεχομένου· τὸ αὐτὸ ἠθέλησε νὰ κάμῃ καὶ εἰς τὸν Ἀλέκον, ἀλλ᾽ οὗτος φοβερῶς μορφάσας ἀπέστρεψε τὸ πρόσωπον καὶ εἶπε:
― Δὲν εἶμ᾽ ἐγὼ βιολιτζής, μπάρμπα!
* * *
Ἀφοῦ ἐκαλονύκτισαν τὴν οἰκογένειαν, τὸ Μπραϊνάκι ἔλαβε λυχνίαν καὶ ἠθέλησε νὰ προπέμψῃ μέχρι τῆς αὐλείου θύρας τοὺς δύο ἐξαδέλφους της. Κατόπιν αὐτῶν ἔτρεξε καὶ ἡ ὀκταέτις Γηρακώ.
― Μὴ μᾶς πᾷς ἀπ᾽ τὴν ἔξω σκάλα, τῇ εἶπε τότε μυστηριωδῶς ὁ Σωτῆρος, μὴ μᾶς πᾷς ἀπ᾽ τὴ μεγάλη πόρτα.
― Γιατί;
― Ἄνοιξε τὴν κλαβανή, ποὺ σοῦ λέγω.
Εἶχον ἐξέλθει εἰς τὸν πρόδομον. Τὸ Γηρακώ, εἰς ἓν νεῦμα τῆς ἀδελφῆς της, ἤνοιξε τὴν καταπακτήν, καὶ κατῆλθον εἰς τὸ ἰσόγειον.
― Νὰ μᾶς βγάλῃς ἀπ᾽ τὴ μικρὴ πόρτα, ἐπανέλαβεν ὁ Σωτῆρος.
― Τί τρέχει; Γιατί, ἀλήθεια, εἶσαι χωρὶς φέσι;
― Τ᾽ ἄφησα στὸ σπίτι.
― Τοῦ ἐπῆραν τὸ φέσι του! ἀνέκραξε μὴ κρατηθεὶς ὁ Ἀλέκος.
Ὁ Σωτῆρος συνωφρυώθη.
― Γηρακώ, εἶπε, ξέχασα νὰ ρωτήσω τὸν πατέρα σου, σύρε μιὰ στιγμή… νὰ τὸν ρωτήσῃς τί ὥρα συνεννοήθησαν οἱ ᾽πίτροποι μὲ τοὺς παπάδες νὰ σημάνουν τὸ πρωί.
― Καὶ τί ὥρα θ᾽ ἀπολύσῃ ἡ λειτουργία… καὶ τί ὥρα θὰ ψαλῇ ὁ ἁγιασμός… καὶ τί ὥρα θὰ ρίξουν τὸ Σταυρὸ στὴ θάλασσα… εἶπεν ὁ Ἀλέκος.
Ὅλα ταῦτα τὰ τί-ὥρα ἦσαν τόσον δυσμήχανα διὰ τὴν μικρὰν Γηρακώ, ὅσον καὶ τὰ δεκαπέντε ᾄσματα διὰ τοὺς δύο νέους…
― Πῶς νὰ πῶ; πῶς νὰ πῶ; ἠρώτησε τὸ Γηρακώ!
― Τρέξε γλήγορα! ἐπανέλαβε κτυποῦσα διὰ τοῦ ποδὸς τὸ ἔδαφος ἡ ἀδελφή της.
Ἡ Γηρακὼ ἀνῆλθε τὴν κλίμακα.
Τὸ Μπραϊνάκι ἔμεινε μόνη μὲ τοὺς δύο νέους.
Τὸ Μπραϊνάκι ἦτο δεκατετραετὴς κόρη, ἀρκετὰ ἀνεπτυγμένη ἤδη τὸ ἀνάστημα, ξανθή, ὕπωχρος καὶ λεπτοφυής. Οἱ δύο μακροὶ πλόκαμοί της, κρεμάμενοι ἐπὶ τῶν νώτων, ἔφθανον κάτω τῆς ὀσφύος. Ἐφόρει λευκοτάτην πάντοτε ἐσθῆτα μετὰ τοσαύτης ἰδιορρύθμου χάριτος, ὥστε δὲν ὑπῆρχε ναύτης ἐπιστρέφων ἐκ μακροῦ ταξιδίου, ὅστις νὰ μὴ τῆς κάμῃ πατινάδα (σημ.: ερωτικό τραγούδι, καντάδα), καὶ δὲν ὑπῆρχε μαθητὴς τοῦ ἑλληνικοῦ σχολείου, ὅστις ἐν μέσῳ τῶν τετραδίων καὶ τῶν βιβλίων του νὰ μὴ ἀναπολῇ τὴν εἰκόνα της.
― Θὰ μοῦ πῇς τί τρέχει; ἐπανέλαβεν αὕτη.
― Νά, μᾶς ηὗρεν Ἐλόγου του, εἶπεν ὁ Σωτῆρος.
― Ποιός; ὁ Διπλοκαημός;
Διπλοκαημὸς ἦτο τὸ δεύτερον παρωνύμιον τοῦ Ἐλόγου του, ὅπερ τῷ εἶχον δώσει τὰ κοράσια, διότι αὐτὸς πάντοτε ὤρθριζε μέχρι τοῦ λυκαυγοῦς τραγουδῶν ὑπὸ τὰ παράθυρά των τὴν γνωστὴν ἐπῳδόν:
«Ξύπνα, ποὺ δὲν ἐχόρτασες ― διπλὸς καημός ― ἄχ! τὸν ὕπνο νὰ κοιμᾶσαι», καὶ εἶχε τὴν καλωσύνην νὰ τὰς ἐξυπνᾷ ἀείποτε τὸ πρωὶ διὰ τῆς παραπλησίας μὲ γκάιδα φωνῆς του…
― Καὶ τί σᾶς εἶπε; ἐπανέλαβε τὸ Μπραϊνάκι.
Ὁ Σωτῆρος διηγήθη ἐν ὀλίγοις τὴν σκηνήν, ἐφυλάχθη μόνον μὴ ἀναφέρῃ τι περὶ τῆς ἐρωτικῆς ἐπιστολῆς.
― Μᾶς εἶπεν ὅτι καίεται ὁ ἄνθρωπος γιὰ σένα.
Ἐκάγχασαν καὶ οἱ τρεῖς.
― Καὶ μᾶς εἶπε νὰ τοῦ στείλῃς καὶ σημάδι, προσέθηκεν ὁ Σωτῆρος.
― Σημάδι; Γουυῦ!
Καὶ εἶτα ἐπανέλαβε:
― Σημάδι ἔχει ἀπ᾽ τὸ Θεό, καὶ σημαδιακὸς κι ἀταίριαστος εἶναι.
ᾘνίττετο (σημ.: υπονοούσε) τὴν βλάβην, ἣν εἶχεν ἐκ γενετῆς ὁ Ἐλόγου του εἰς τὸν ἀριστερὸν ὀφθαλμόν.
Καὶ πάλιν προσέθηκε μὲ τόσην χάριν, ὥστε δὲν ἐφαίνετο κἂν τὸ χυδαῖον τῆς εἰκόνος:
― Δὲν ἔχω δῶ τὸ γάιδαρό μου, νὰ βγάλω καμπόσες τρίχες ἀπ᾽ τὴν οὐρά του, νὰ τοῦ στείλω σημάδι.
―Ἐκεῖνος δὲν χρειάζεται τρίχες, χρειάζεται τριχιές, εἶπεν ὁ Ἀλέκος, ὅστις θὰ εἶχεν ἀκούσει ἀπὸ πρεσβυτέρους τὸ δημῶδες τοῦτο λογοπαίγνιον.
― Γι᾽ αὐτὸ ἤθελα νὰ τοῦ στείλω τρίχες, γιὰ νὰ κάμῃ τριχιές, ἀπήντησε μεθ᾽ ἑτοιμότητος ἡ παιδίσκη.
― Μᾶς εἶπε πὼς τὸν ἀγαπᾷς, εἶπε πάλιν ὁ Ἀλέκος.
― Πᾷ χαθῇ! ὁ στερεμένος (σημ.: ο στερημένος), ὁ λοχεμένος (σημ.: ο αρρωστιάρης), ἤρχισε νὰ καταρᾶται τὸ Μπραϊνάκι εἰς τὸ γυναικεῖον ἰδίωμα. Κακὸ χρο᾽ νά ᾽χῃ, δυὸ νά ᾽ν᾽ οἱ ὧρες του!
Ἀποτεινομένη δὲ πρὸς τὸν Σωτῆρον ἠρώτησε:
― Τώρα πῶς θὰ πᾷς, ἀρέ, στὴν ἐκκλησιὰ χωρὶς φέσι;
― Στὴν ἐκκλησιὰ θὰ εἶναι χωρὶς φέσι, εἶπεν ὁ Ἀλέκος.
― Νὰ σοῦ φέρω ἕνα παλιὸ τοῦ Παναγῆ, σοῦ κάνει τάχα;
Ὁ Σωτῆρος ἀπεποιήθη.
Ἐπέστρεψε τότε καὶ τὸ Γηρακώ. Κανεὶς δὲν ἐπρόσεξεν εἰς τὰς ἀπαντήσεις, τὰς ὁποίας ἐκόμιζε.
― Νὰ σᾶς βγάλω ἀπ᾽ τὴν μικρὴ πόρτα;
Ἐξῆλθον διὰ τοῦ ἰσογείου ἀθορύβως, ἀφοῦ τὸ Μπραϊνάκι ἔσβεσε τὸν λύχνον, καὶ ὁ Σωτῆρος ἐκράτει τὸν φανὸν ὑπὸ τὸ ἐπανωφόρι του. Τοῦτο διὰ νὰ εἶναι ἀπαρατήρητος ἔξωθεν.
Ἡ νέα κόρη ἤνοιξεν ἀψοφητὶ (σημ.: αθόρυβα) τὴν μικρὰν θύραν τῆς αὐλῆς.
―Ἥσυχα κάμετε, νὰ κοιτάξω, μὴν τὸ πῆρε πονηρὰ 〈ὁ〉 Διπλοκαημός, καὶ κάνει καρτέρι ἀπὸ κάτω.
Οἱ δύο δρομίσκοι ἔφερον τῷ ὄντι πρὸς μικρὸν ὄχθον γῆς, κάτωθεν τοῦ ὁποίου ἐσχηματίζετο ἀποτόμως κατωφερὴς χείμαρρος. Περιπατῶν τις ἐπὶ τοῦ μέρους ἐκείνου ἠδύνατο νὰ ἐπιτηρῇ καὶ τὰς δύο θύρας.
― Νὰ σᾶς δώσω συνοδία; εἶπε τὸ Μπραϊνάκι. Θέλετε νὰ ᾽ρθοῦν μαζὶ καὶ τὰ ἀδέρφια μου;
― Δὲν εἶν᾽ ἀνάγκη, εἶπεν ὁ Σωτῆρος. Δὲν πρέπει νὰ γίνῃ λόγος στὸ σπίτι. Καὶ ποιὸς τὸν φοβᾶται;
Τὸ Μπραϊνὼ προέβαλε τὴν κεφαλὴν διὰ τῆς θύρας, μόλις διανοιγείσης.
Πράγματι Ἐλόγου του τὸ ἐπῆρε πονηρά, καθὼς εἶπεν ἡ νέα.
Ἐσουλατσάριζεν Ἐλόγου του ὑπὸ τοὺς τοίχους τῆς παρακειμένης οἰκίας, ἐπιβλέπων ἀμφοτέρας τὰς θύρας τῆς αὐλῆς.
― Γηρακώ, εἶπε τότε τὸ Μπραϊνάκι, πάρε τὸ φανάρι, σήκωσέ το ψηλά, νὰ πᾷς νὰ χτυπήσῃς μὲ βρόντο τὴ μεγάλη πόρτα, καὶ νὰ φωνάξῃς τρεῖς φορές, Καληνύχτα, καληνύχτα, καληνύχτα σας!
Τὸ Γηρακώ, χωρὶς νὰ ἐννοῇ τίποτε, ἐξετέλεσε πιστῶς τὴν παντομίμαν καὶ τὸ λογύδριον.
Ἐλόγου του ἐξαπατηθείς, ἔτρεξε πρὸς τὴν μεγάλην θύραν, βέβαιος περὶ τοῦ θηράματος.
― Τώρα ἄμορος (σημ.: άτυχος) νὰ γένῃς, ἀρέ! εἶπεν εἰς τὸ γυναικεῖον ἰδίωμα τὸ Μπραϊνάκι.
Οἱ δύο νέοι ἐτράπησαν διὰ τῆς μικρᾶς θύρας εἰς φυγήν, κερδίσαντες ἑκατὸν βήματα τοὐλάχιστον διὰ τοῦ στρατηγήματος τούτου, καὶ ἔχοντες ἀσυγκρίτως ἐλαφροτέρους τοὺς πόδας ἀπὸ τὸν Ἐλόγου του.
* * *
Τὴν πρωίαν ὁ Ἀλέκος, ὅστις ἦτο ὑπνοφάγος, ἀργὰ ὑπῆγεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ἀλλ᾽ ὁ Σωτῆρος, «τῆς εὐχῆς τὸ παιδί», ὡς τὸν ἐκάλει ἡ μήτηρ του, ὑπῆγε συγχρόνως μετὰ τοῦ νεωκόρου πρὸ τῶν ψαλτῶν καὶ τοῦ καπετὰν Θανασοῦ ὅστις ἦτο ἐπίτροπος.
Μετὰ τὴν λειτουργίαν καὶ τὸν ἁγιασμόν, ἡ ἱερὰ πομπὴ ἐξῆλθε πρὸς τὴν ἀποβάθραν, ὅπου ἔμελλε νὰ τελεσθῇ ἡ κατάδυσις τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.
Μέγα ἐνέπνεεν ἐνδιαφέρον ἡ ἑορτὴ αὕτη. Ὄχι τόσον διὰ τὸ μεγαλεῖον τῆς ἱερᾶς πομπῆς, ὄχι τόσον διὰ τὸ τίς θ᾽ ἀναλάβῃ τὸν Σταυρὸν ἀπὸ τοῦ κύματος, ὅσον διὰ τὸ… τίς θὰ ἁρπάσῃ τὸν Σταυρὸν ἀπὸ τῶν χειρῶν τοῦ πρώτου λαβόντος, διότι οὗτος μὲν ἀπεκλείετο, ἐκεῖνος δὲ, ὁ εὐτυχής, ἔμελλε ν᾽ ἀργυρολογήσῃ καὶ νὰ μεθοκοπήσῃ ἐπὶ δύο ἡμέρας.
Δύο ἦσαν οἱ ἥρωες τῆς ἡμέρας· ὁ Φτίκας καὶ ὁ Σοροκᾶς. Οὗτοι διηγωνίζοντο κατ᾽ ἔτος περὶ τοῦ γέρατος.
Καὶ ἔφερον πασίδηλα τὰ ἴχνη τῆς μακροετοῦς ταύτης πάλης. Ὁ μὲν Φτίκας εἶχεν ἑπτὰ δακτύλους εἰς τὰς δύο χεῖράς του, ὁ δὲ Σοροκᾶς ἕνα ὀφθαλμὸν ὀλιγώτερον τῶν πολλῶν ἀνθρώπων.
Δωδεκὰς λέμβων ἵστατο πλησίον τῆς ἀποβάθρας. Αὗται περιεῖχον τὸ πλήρωμα τῶν δύο μπουλουκίων· διότι ὁ Φτίκας καὶ ὁ Σοροκᾶς εἶχον μπουλούκια, ἦσαν σχεδὸν πολεμάρχαι.
Ἄλλαι πολυάριθμοι λέμβοι ἵσταντο ἀπωτέρω, φέρουσαι μόνον θεατάς. Καὶ ὅλη ἡ ἀποβάθρα, καὶ ὅλη ἡ παραθαλάσσιος ἀγορά, καὶ ὅλοι οἱ ἐξῶσται καὶ τὰ παράθυρα, πλήρη κόσμου. Ὁμιλοῦμεν σχετικῶς διότι ἡ πολίχνη μας δὲν ἔχει πλείονας ἢ τέσσαρας χιλιάδας κατοίκων.
Ὁ Σωτῆρος καὶ ὁ Ἀλέκος ἵσταντο πλησίον τοῦ ἱερέως, καὶ ἐκοίταζον νὰ ἴδωσί που τὸν Ἐλόγου του.
* * *
Ὁ Τίμιος Σταυρὸς ἔπεσε τέλος εἰς τὸ κῦμα καὶ ἡ μάχη ἤρχισεν.
Εὐτυχῶς ὑπῆρξε σύντομος κατὰ τὸ ἔτος τοῦτο.
Ὁ μπουλουκτσὴς τοῦ Φτίκα, ὅστις ἥρπασε πρῶτος τὸν Σταυρόν, εὑρίσκετο ἀρκετὰ πλησίον τῆς λέμβου του, καὶ εἶχεν ἀρκετὴν ἐπιδεξιότητα, ὥστε οὐδεὶς τῶν ἀνθρώπων τοῦ Σοροκᾶ ἐπρόφθασε νὰ τοῦ κόψῃ τὰ δάκτυλα ἢ νὰ τοῦ δοκιμάσῃ τὸν γρόνθον, διὰ νὰ τοῦ τὸν ἀποσπάσῃ.
Ἅμα πατήσας εἰς λέμβον, εὑρίσκετο εἰς οὐδέτερον ἔδαφος, ἢ μᾶλλον εὑρίσκετο εἰς τὴν οἰκίαν του, καὶ δὲν ἐπετρέπετο πλέον μάχη.
Τὸ μπουλούκι τοῦ Φτίκα ἠλάλαξεν ἐν θριάμβῳ. Ἦτο τέταρτον ἔτος τοῦτο ἀφότου κατὰ σειρὰν ἐνίκα. Ὁ Φτίκας ἦτο ἄνθρωπος εὐτυχὴς τὴν ἡμέραν ἐκείνην.
* * *
Καὶ ὅμως ἦτό τις εὐτυχέστερος τοῦ Φτίκα, ἐπὶ δέκα λεπτὰ τῆς ὥρας τοὐλάχιστον. Ἦτο Ἐλόγου του.
Ὅταν ἐπέστρεφεν εἰς τὸν ναὸν ἡ πομπή, ὁ Σωτῆρος, ὅσον καὶ ἂν ἐβάδιζε πλησίον τοῦ ἱερέως, εὑρέθη ἀντιμέτωπος τοῦ νυκτερινοῦ ἐπιδρομέως του.
Ὁ Σωτῆρος εἶχε σχεδιάσει νὰ κλείσῃ τὸ ἐπιστόλιον τοῦ Ἐλόγου του, τὸ ὁποῖον δὲν κατεδέχθη ν᾽ ἀνοίξῃ, εἰς ἄλλον φάκελον, νὰ κάμῃ ἐπιγραφὴν πρὸς τὸν Διπλοκαημόν, διὰ λεπτῆς ἐπιτετηδευμένης γραφῆς, ἥτις νὰ φαίνεται ὡς γραφὴ κορασίου, νὰ τὸν ἐξαπατήσῃ, δίδων αὐτῷ τὸν φάκελον, ὡς ἀπάντησιν τάχα τῆς νεαρᾶς κόρης, καὶ νὰ λάβῃ ὀπίσω τὸ φέσι του.
Ταῦτα ἐσκέπτετο νὰ πράξῃ μετὰ τὸ τέλος τῆς ἱερᾶς πομπῆς.
Ὅταν ὅμως εὑρέθησαν ἤδη πλησίον ἀλλήλων, ὁ Ἀλέκος ὅστις ἔβλεπε τὴν τσέπην τοῦ μικροῦ μασσαλιωτικοῦ ἐπενδύτου τοῦ Ἐλόγου του κάπως φουσκωμένην, ὑπεψιθύρισε πρὸς τὸν Σωτῆρον:
― Στὴν τσέπη τὸ ἔχει τὸ φέσι σου.
Ὁ Σωτῆρος ἐσκέφθη ὅτι αὕτη ἦτο ἡ καλυτέρα εὐκαιρία, καὶ ἂς ἔλειπεν ὁ δεύτερος φάκελος, διότι ἐν μέσῳ τόσου κόσμου ὁ Διπλοκαημὸς δὲν θὰ ἤνοιγεν ἀμέσως τὸ γράμμα.
Ἐλόγου του ἐκοίταζε προκλητικῶς τὸν Σωτῆρον. Ἐφαίνετο περιμένων ἀκόμη τὸ σημάδι.
Ὁ Σωτῆρος ἐξήγαγε τοῦ κόλπου του τὸ ἐρωτικὸν ἐπιστόλιον, τὸ ἐδίπλωσε μὲ τέχνην, μὲ τὴν ἐπιγραφὴν ἔσωθεν, τὸ ἐσκέπασε καλῶς μὲ τὴν παλάμην, καὶ εἶπεν εἰς τὸν Ἐλόγου του:
― Νά, πάρε τὴν ἀπάντηση. Δός μου τὸ φέσι μου.
Ἐλόγου του ἥρπασε τὸ ἐπιστόλιον, τὸ ὤθησεν ἀμέσως εἰς τὸ θυλάκιον τοῦ περιστηθίου (σημ.: του γιλέκου), καὶ τῷ ἔδωκε τὸ φέσι.
Καὶ οὕτως ἔλαβεν ἑκάτερος τὸ ἴδιον ἑαυτοῦ πρᾶγμα. Ὁ Σωτῆρος τὸ φέσι του, καὶ ὁ Διπλοκαημὸς τὴν ἐπιστολήν του.
Μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας, τώρα μετὰ τὴν κατάδυσιν τοῦ Σταυροῦ, θ᾽ ἀπέπλεεν Ἐλόγου του καὶ ὁ Σωτῆρος δὲν τὸν ἐφοβεῖτο πλέον.
ΠληροφορίεςΤίτλος
Άπαντα, τόμος 2
Κριτική έκδοση
Ν. Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
Εκδόσεις
ΔΟΜΟΣ
Τοπο χρονολογία
Αθήνα 1982
Έτος πρώτης δημοσίευσης
1889
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου