Η κατασκευή ψευδοπραγματικοτήτων από τα ενσωματωμένα μήντια έχει αγγίξει τα όρια της. Δεν μπορούν πια να κατασκευάσουν μαγικές εικόνες αριστείας, ανάπτυξης, καινοτομιών, επιτελικών πρωτοβουλιών, διπλωματικών επιτυχιών· κυρίως, δεν πετυχαίνουν πλέον οι ταυτοτικές ψευτομάχες περί κεντρώων και λαϊκιστών. Οι ταυτοτικές αψιμαχίες δεν πληρώνουν λογαριασμούς ΔΕΗ, δεν γεμίζουν το καρότσι του σούπερ μάρκετ, δεν βρίσκουν αξιοπρεπείς δουλειές.
Εντούτοις ο πολιτικός ανταγωνισμός έχει μπει εν πολλοίς σε αυτήν ακριβώς την κοίτη, κατεξοχήν με ρητορική περί ταυτοτήτων, με διεκδικήσεις του φαντασιακού και της αυτοαναγνώρισης: οι περισσότερες μάχες δίνονται στο κέντρο και για το κέντρο, ποιος το εκπροσωπεί πιο γνήσια, ποιος εκφράζει τις προσδοκίες της μεσαίας τάξης και των νοικοκυραίων. Η απειλητική και επιδεινούμενη υλική πραγματικότητα, η συνθήκη της διηνεκούς φτώχεια, ασφαλώς επηρεάζουν βαθιά, δομικά, τις συνειδήσεις, αλλά ο πολιτικός καβγάς αφορά τον κουρελιασμένο μανδύα, την ταξινομητική ταμπέλα, όχι τον νεόπτωχο, τον διαρκώς επισφαλή.
Επιστροφή στην κανονικότητα
Την επιστροφή στην κεντρώα κανονικότητα την κήρυξε η Νεοδεξιά του Κυρ. Μητσοτάκη. Ηταν το ένα από τα δύο βασικά της όπλα για να νικήσει τον ΣΥΡΙΖΑ ― το άλλο ήταν η εκμετάλλευση του υπάρχοντος αντι-Σύριζα μετώπου και η διαρκής τροφοδότηση του και με δολοφονίες χαρακτήρων.
Η Νεοδεξιά, με έναν τρόπο μαγικό, εξαφάνισε από τον ορίζοντα το κραχ του 2010, το βαρύτατο χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, την ανεργία, τα ημερομίσθια πείνας, τον καλπάζοντα πληθωρισμό. Για μεγάλο διάστημα, εξαφάνισε την υλική ανέχεια, και στη θέση της έβαλε δόγματα: Αφενός, τα παλαιά της εθνικοφροσύνης ―νόμος και τάξη στα πανεπιστήμια, εθνικιστικές υπεραναπληρώσεις, τουρκοφαγία, αεροπλάνα και βαπόρια. Αφετέρου, ανέμισε τα νέα λάβαρα του νεοφιλελευθερισμού και της αντι-ισότητας: αριστεία, πρωτίστως κληρονομική, αξιοκρατία, με τα δικά μας παιδιά, συρρίκνωση δημόσιου σχολείου και προνοιακού συστήματος, εκχώρηση δημόσιου πλούτου, outsourcing των κρατικών λειτουργιών σε πολυεθνικές ή ημέτερες επιχειρήσεις, και άφθονη ψηφιακή γραφειοκρατία πλασαρισμένη ως κράτος 2.0.
Χονδρικώς, προς αυτούς τους στόχους κινήθηκε η Νεοδεξιά επί τρία χρόνια. Βεβαίως με εργαλεία προμοντέρνα, τυπικά σκληροδεξιά της ΕΡΕ, μαυρογιαλούρικα: απευθείας αναθέσεις και διορισμοί πελατειακών στρατιών, παρανομοθεσία, υπερσυγκέντρωση, σκληρός έλεγχος των μήντια και της δικαιοσύνης. Αλλά κινήθηκε, με μια συνέπεια.
Το φάντασμα της μεσαίας τάξης μ.Χ.
Το ενδιαφέρον είναι ότι το πλιάτσικο, η ταύτιση με ολιγάρχες και ο μαυρογιαλουρισμός, βαφτίστηκαν κεντροδεξιά ή και φιλελευθερισμός (!), και απευθύνθηκαν στην περίφημη μεσαία τάξη ― εν πάση περιπτώσει, στα φαντάσματα και τις προσδοκίες νεκρανάστασης της μεσαίας τάξης μ.Χ. (μετά Χρεοκοπία).
Πώς δέχθηκε η μ.Χ. μεσαία τάξη αυτό τον συμφυρμό ψεμάτων και λεηλασιών; Δια της ψυχολογίας και της προπαγάνδας. Η ψυχολογική μεταχείριση συνίσταται στην κολακεία («εσύ είσαι ο νοικοκύρης, ακόμη, η ραχοκοκαλιά…»), στη μετωνυμία, στον προσφερθέντα χώρο για προβολές και αναπληρώσεις, ακόμη και για ελπίδα ανάκαμψης αν βρεθείς στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Ο πεπτωκώς μεσαίος (ή μικρομεσαίος) δεν θέλει, δεν αντέχει, να του λένε ότι εξέπεσε. Ο νεόπτωχος δεν θέλει να τον λένε φτωχό, δεν θέλει να νιώθει φτωχός. Πολύ περισσότερο που ο πεπτωκώς Ελληνας μεσαίος βιώνει ακόμη οδυνηρά και ενοχικά το ρήγμα του 2010, της Χρεκοπίας. Βιώνει ενοχικά τους απόηχους του «μαζί τα φάγαμε» και «ζούσαμε πάνω από τις δυνάμεις μας». Τα βιώνει σαν να φταίει για την όποια ευημερία και κινητικότητα του παρελθόντος μισού αιώνα.
Η Νεοδεξιά πονηρά αποκαλεί μεσαίο όποιον νιώθει μεσαίος, όχι όποιον είναι, με υλικούς όρους, όποιον επιθυμεί να ξαναγίνει όπως π.Χ. προ Χρεοκοπίας ― χωρίς βεβαίως να του εξασφαλίζει καμία απολύτως υλική ή θεσμική προϋπόθεση. Απεναντίας: γκρέμισε, νομοθετικά και υλικά, σχεδόν κάθε προϋπόθεση κοινωνικής κινητικότητας, όπως αυτές διαμορφώθηκαν στη Μεταπολίτευση. Η Νεοδεξιά άλλωστε δεν κρύβει ότι μισεί την παλιά Μεταπολίτευση του εξισωτισμού και οικοδομεί τη δική της, τη νέα Μεταπολίτευση των ανισοτήτων και της κληρονομοκρατίας.
Για το πώς η προπαγάνδα ξεπλένει ψυχές και συνειδήσεις, προς την ίδια κατεύθυνση, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά σε τηλεοράσεις και μαζικά σάιτ. Ιδίως σε ό,τι αποκαλείται ψυχαγωγικό ή ελαφρό πρόγραμμα.
Συνωστισμός στον βάλτο του κέντρου
Το αξιοσημείωτο, ίσως και παράδοξο, είναι ότι το Κέντρο και τους μεσαίους μ.Χ. δεν τους μαρκάρει μόνο η Νεοδεξιά. Μάλιστα μπορούμε να πούμε, ότι προϊούσης της κυβερνητικής φθοράς και της απογύμνωσης των ψεμάτων, ο Κυρ. Μητσοτάκης αναγκάζεται να λογαριάζει περισσότερο τη σκληρή παραδοσιακή Δεξιά, η οποία μπορεί να κινηθεί φυγόγεντρα.
Το αξιοσημείωτο είναι ότι για το Κέντρο και τους μεσαίους ερίζουν και η μείζων και η ελάσσων αντιπολίτευση, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και το ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ. Και τα δύο κόμματα, προσφάτως διώνυμα, δείχνοντας και έτσι τις χωρικές διαστολές τους και τα μαρκαρίσματα της μεταπολιτευτικής παράδοσης. Με το δικό της τρόπο καθεμιά, η Κεντροαριστερά και η Αριστερά επιθυμούν διακαώς να κερδίσουν το κέντρο. Διότι με το κέντρο, λένε, κερδίζονται οι εκλογές.
Είναι όμως έτσι; Ας δούμε την πρόσφατη ιστορία, τοπικά και διεθνώς. Τι συνέβη στην Ελλάδα, πολιτικοεκλογικά, μετά το 2010 της χρεοκοπίας, τι συνέβη στις εκλογές του 2012 και του 2015. Η αλαζονεία και η επιθετικότητα των κυβερνητικών ελίτ, αφενός, το σοκ και η βαριά δυσφορία των ενοχοποιημένων μεσαίων μ.Χ., αφετέρου, ανέτρεψαν τον πολιτικό συσχετισμό με τρόπο που δεν είχε προηγούμενο στην Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία. Ματαιωμένοι, απειλούμενοι, επισφαλείς, οι μεσαίοι διέλυσαν το κέντρο και στοιχήθηκαν ριζοσπαστικά, αριστερά και δεξιά. Αναζήτησαν οδούς διαφυγής εκτός του συμβατικού κέντρου.
Παρόμοιες μετακινήσεις, για παρόμοιους λόγους, πραγματοποιήιθηκαν από τους άφωνους ηττημένους της παγκοσμιοποίησης, από τα θύματα του νεοφιλελευθερισμού, από τους καταφρονεμένους των κληρονομικών ελίτ και των μορφωμένων κεντροαριστερών.Στη Βρετανία του Brexit, στις ΗΠΑ του Τραμπ, στη Γαλλία της Λεπέν, του Μελανσόν και των Κίτρινων Γιλέκων, στην Ισπανία των Podemos, κ.λπ.
Ποια κεντρώα κανονικότητα μπορεί να εγγυηθεί η ελληνική Κεντροαριστερά για τους νεόπτωχους μεσαίους Ελληνες, θύματα όχι μόνο της χρεοκοπίας, αλλά και του κυρίαρχου νεοφιλελευθερισμού, και της καχεκτικής εθνικής, και της διεθνούς κρίσης του πολέμου;
Πολύ φοβούμαι ότι ο πολιτικός ανταγωνισμός εφεξής περιέχει προβλήματα υπαρξιακά, υλικά, δομικά, τα ίδια και σφοδρότερα από την τομή του 2010. Συν μια άγνωστη μεταβλητή, που δεν υπήρχε το 2010-12: οι γενιές της κρίσης, που μεγάλωσαν και ενηλικιώνονται και δρουν σε κατάσταση διαρκούς κρίσης, διαρκούς επισφάλειας: αυτοί μάλλον αισθάνονται ούτε μεσαίοι ούτε κεντρώοι. Είναι άλλοι ανθρωπότυποι.
