"'Ένστικτο επιβίωσης" γράφει ο Μανώλης Πιμπλής ("Εφημερίδα των Συντακτών", 04.11.24)

 

Ένστικτο επιβίωσης

γράφει ο Μανώλης Πιμπλής  ("Εφημερίδα των Συντακτών", 04.11.24) 

Ο Τραμπ αποτελεί εκφραστή μιας παμπάλαιας ιδέας, της ιδέας της επικράτησης με βάση τη δύναμη. Όπως συμβαίνει με τα παιδιά, κυρίως τα αγόρια, όπου ο πιο δυνατός επιβάλλεται στην παρέα προσβάλλοντας, βρίζοντας, υποτιμώντας τους άλλους, ενίοτε δέρνοντάς τους κιόλας. Η ιδέα αυτή έχει βρει κατά καιρούς πολλούς πολιτικούς εκφραστές, οι πιο προφανείς είναι οι ναζί. Αλλά συνδέεται με αρχέγονα ένστικτα, την αγωνία της καθημερινής αναζήτησης τροφής και επιβίωσης, με το «ο θάνατός σου η ζωή μου». Αυτά θεωρητικά ξεπεράστηκαν με τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, τον εκδημοκρατισμό. Οπότε εδώ βρισκόμαστε ενώπιον ενός πρωτοφανούς παλιμπαιδισμού της πολιτικής.

Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που βλέπουν στον Τραμπ τον επιχειρηματία. Σε τηλεοπτικό ρεπορτάζ ένας μαύρος άντρας λέει σε γυναίκα επίσης μαύρη, υποστηρίκτρια της Χάρις, ότι «η Αμερική είναι επιχείρηση» και ότι «ο Τραμπ είναι καλός επιχειρηματίας», κατάλληλος να τη διευθύνει.

Βέβαια ούτε η ιδεολογία της δύναμης, ούτε η ιδεολογία του «έθνους-επιχείρηση» έχουν καμία σχέση με τη δημοκρατία. Και ίσως εδώ κάπου να βρίσκεται το κλειδί. Τόσο η δημοκρατία όσο και ο ορθός λόγος είναι νωπές κατακτήσεις. Της εποχής του Διαφωτισμού. Με φωτεινά ιστορικά διαλείμματα, βέβαια, η ανθρωπότητα πορεύτηκε παραχωρώντας την πολιτική εξουσία στην ωμή δύναμη και την επίλυση των υπόλοιπων ζητημάτων στις θρησκείες. Η δημοκρατία είναι κουραστική. Οπως και ο ορθός λόγος. Προϋποθέτουν επιχειρήματα, παραχωρήσεις στους άλλους, πάνε κόντρα στο ρεύμα των αιώνων. Αν είσαι δημοκρατικός πρέπει να ξέρεις ότι υποχρεωτικά θα σέβεσαι τις μειοψηφίες. Αν είσαι ορθολογιστής θα πρέπει να ξέρεις ότι κάθε ισχυρισμός θα πρέπει να αποδεικνύεται. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια τέτοια περίοδο. Δημοκρατία και ορθός λόγος κουράζουν παραπάνω, ίσως γιατί οι προσπάθειες που επιβάλλουν δεν έχουν το ανάλογο αντίκρισμα, ίσως απλώς γιατί υπονομεύονται από ποικίλες εξουσίες και δυνάμεις της αγοράς.

Παλιά λεγόταν ότι τα κομμουνιστικά καθεστώτα αποτελούσαν τουλάχιστον ένα μπαμπούλα που βοηθούσε τη διατήρηση εργατικών δικαιωμάτων στη Δύση. Εκ των υστέρων φάνηκε ότι ο μπαμπούλας αυτός υποχρέωνε και στη διατήρηση στοιχειωδών αξιών, καθώς τώρα ζούμε την εμπορευματοποίηση των πάντων, ακόμα και της πληροφορίας. Οπως επισημαίνει ο Στέφανος Τραχανάς στο βιβλίο του «Επιστήμη και Δημοκρατία», όπου αναλύει όχι πια την υποχώρηση της πολιτικής, αλλά και της επιστήμης σήμερα, ως πυλώνα της δημοκρατίας, η διάσημη τηλεπαρουσιάστρια Οπρα Γουίνφρεϊ προβάλλει συστηματικά διάφορους σύγχρονους ψευδοπροφήτες-influencers!- που πουλάνε ματζούνια με επιστημονικό περιτύλιγμα. Οταν αυτό γίνεται επί δεκαετίες, πώς να μην καταλήξουμε στους Τραμπ; Ισως το μόνο που μας σώζει είναι το κύρος που ακόμα έχει η επιστήμη. Οτι βλέπουμε όλοι απτό μπροστά μας το ψυγείο, το πλυντήριο, το κομπιούτερ, πράγματα που δεν τα φτιάχνουν ούτε ο παπάς της ενορίας, ούτε ο Πάολο Κοέλιο. Γι’ αυτό και πιστεύουμε ακόμα ότι η ατομική βόμβα δεν είναι fake news. Και διστάζουμε να την παραδώσουμε σε έναν «καλό επιχειρηματία» ή στον βαρύμαγκα της τάξης. Πάλι ως ένστικτο επιβίωσης.