"Είναι ελληνική λέξη το staycation;" γράφει ο Νίκος Σαραντάκος ("Εφημερίδα των Συντακτών", 24.07.24)

 ..............................................................

Είναι ελληνική λέξη το staycation;

γράφει ο Νίκος Σαραντάκος ("Εφημερίδα των Συντακτών", 24.07.24) 

Την προηγούμενη Τετάρτη μιλήσαμε για τον υπερτουρισμό, που έχει κάνει τα ελληνικά νησιά απρόσιτα για τα περισσότερα ελληνικά βαλάντια. Μετά, βγήκε και ο κ. Πορτοσάλτε να μας νουθετήσει, υποστηρίζοντας πως αν θέλουμε να έχουμε τουρισμό πρέπει εμείς οι ντόπιοι να υποχωρούμε απέναντι στους τουρίστες. Στο ίδιο πνεύμα, σε μεγάλη εφημερίδα δημοσιεύτηκε άρθρο που υμνεί τα πλεονεκτήματα του staycation.

Αν η λέξη σάς είναι άγνωστη, πρόκειται για συμφυρμό από το stay (μένω) και το vacation (διακοπές), δηλαδή «διακοπές στο σπίτι». Στα αγγλικά, ο όρος γεννήθηκε το 2008, όταν η οικονομική κρίση (χρεοκοπία της Λίμαν Μπράδερς) ανάγκασε πολλούς να στερηθούν τις διακοπές τους, εδραιώθηκε δε ακόμη περισσότερο το 2020, όταν η πανδημία περιόρισε πρωτοφανώς τις μετακινήσεις. Τότε πρωτοεμφανίστηκε και στα ελληνικά.

Η δημιουργία νέων όρων με συμφυρμό, είτε ως κανονική ορολογία είτε σε εφήμερο σχηματισμό για χιούμορ ή στη διαφήμιση κτλ, είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της αγγλικής γλώσσας – στα ελληνικά δεν το πολυσυνηθίζουμε· δεν φοβόμαστε την πολυσυλλαβία κι έτσι λέμε ανεβοκατεβαίνω, μαχαιροπίρουνο ή Κυρκοφλωράκηδες, για να θυμηθούμε το 1989, ενώ ο Αγγλοσάξονας έλεγε π.χ. Μερκοζί (Μέρκελ και Σαρκοζί).

Δεν έχω δει προσπάθεια να αποδοθεί το staycation μονολεκτικά, πέρα από την προφανή απόδοση «διακοπές στο σπίτι». Πάντως, θυμάμαι έναν συνάδελφο ο οποίος, μια φορά που τον ρώτησα αν είχε πάει πουθενά τα Χριστούγεννα, μου είχε απαντήσει «Στο Μπουρντάκιοϊ», εξηγώντας μου πως αυτή τη φράση την έλεγε ο πατέρας του, πρόσφυγας στην καταγωγή, από τη Σινώπη, όταν ήθελε να πει, περιπαικτικά, ότι δεν πήγε ή δεν θα πάει πουθενά. Μπουρντά θα πει «εδώ» στα τούρκικα και «κιόι» (köy) είναι το χωριό, όπως Κιούπκιοϊ (χωριό που φτιάχνουν κιούπια, πιθάρια) το χωριό του Καραμανλή που το είπαμε Πρώτη. Ετσι, Μπουρντάκιοϊ το «Εδωχώρι».

Ελληνικό αντίστοιχο του Μπουρντάκιοϊ δεν ξέρω αν έχουμε, πάντως στην οικογένεια ενός φίλου έλεγαν «το Κατσεδό». Κάτι ανάλογο έχουν οι Γερμανοί. Μια απάντηση στην ερώτηση «πού θα πάτε φέτος διακοπές» είναι Auf Balkonien, που ακούγεται κάπως σαν το όνομα μιας εξωτικής χώρας, σαν να λέμε «Στην Μπαλκονία», ενώ ο φουκαράς απαντάει ότι θα μείνει στο σπίτι, στο μπαλκόνι του. Το έχουμε μεταφέρει και στα ελληνικά αυτό: στο Τουίτερ είδα αναφορές στα Μπαλκονήσια, που είναι σαφώς φτηνότερα από τα Κουφονήσια.

Υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις όπου αποφεύγει κανείς, χαριτολογώντας, να δώσει αρνητική απάντηση ή τη μασκαρεύει ώστε να ακουστεί θετική. Παράδειγμα οι «νηστικόπιτες», που απαντούσαν παλιά οι μανάδες στα παιδιά που τις ρωτούσαν τι μαγείρεψαν, ή το «μια μερίδα τίποτα με μπόλικο καθόλου» στα εστιατόρια.

Αλλά αυτά είναι αυθεντικές ανώνυμες δημιουργίες, ενώ το staycation προσπαθούν να το επιβάλουν άνωθεν, ρομαντικοποίηση της ανέχειας, ας πούμε. Και για να παραφράσουμε το παλιό ανέκδοτο, staycation κάνει όποιος έχει σπιταρόνα με μισό στρέμμα κήπο· ο πλεμπαίος μένει σπίτι του γιατί λεφτά δεν έχει.