..............................................................
Κι εδώ ένα οργανικό από το σαουντρακ της ταινίας...
Αμέρικαν νάιτμερ
“Πέρα από τον παράδεισο”, 1984, ("Stranger than paradise") σε σκηνοθεσία Τζιμ Τζάρμους με τους: Τζον Λιούρι, Έσζτερ Μπαλίντ, Ρίτσαρντ Έντσον.
Η Έυα εγκαταλείπει την πατρίδα της την Ουγγαρία για να επισκεφθεί τον ξάδελφό της Γουίλι που μένει με το φίλο του Έντι στη Νέα Υόρκη και να αναζητήσει την τύχη της στο Νέο Κόσμο. Σε λίγο τους εγκαταλείπει και φεύγει για το Κλίβελαντ όπου μένει μια θεία της. Ο Γουίλι που την έχει ερωτευθεί, φεύγει ένα χρόνο μετά για να τη συναντήσει μαζί με τον Έντι. Τελικά οι τρεις νέοι φεύγουν για το Μαϊάμι που φαντάζει γι' αυτούς ο ιδανικός τόπος, ένας παράδεισος όπου θα πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους.
Είναι η εποχή όπου οι Ευρωπαίοι νέοι που γοητεύονται από τη νιουγιορκέζικη κουλτούρα, ονειρεύονται να τρυπώσουν σε ένα μπαράκι του Lower East Side για να ακούσουν το γκρουπ των Lounge Lizards και τον Τζον Λιούρι, τον πρωταγωνιστή της ταινίας. Ο Τζάρμους ακούγεται ήδη σαν το τρομερό παιδί του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά, ένας τριαντάρης με πρόωρα ασπρισμένα μαλλιά, που το σινεμά του μοιάζει όχι τόσο με ένα προ-Σάντανς Φέστιβαλ αντεργκράουντ, όσο με αυτό της κεντρικής Ευρώπης: Καουρισμάκι ίσως, ή με την τσέχικη Νουβέλ Βαγκ. Μετά το Permanent Vacation όπου ο Τζάρμους έβαζε τις βάσεις για τη μεταγενέστερη κινηματογραφική πορεία του, έρχεται αυτό το δεύτερο φιλμ με τα αγαπημένα θέματα του σκηνοθέτη: ο ξεριζωμός, η φυγή, η εξορία, η προσγείωση από το “αμερικάνικο όνειρο”. Οι τρεις νέοι ήρωές του, είναι οι περιθωριακοί της Αμερικής, κλεισμένοι στους τέσσερεις τοίχους τον περισσότερο καιρό, χωρίς σκοπό, ανένταχτοι και αρνούμενοι το παρελθόν και τις ρίζες τους. Ο Γουίλι αρνείται να μιλήσει ουγγρικά και περιφρονεί τα άσχημα αγγλικά της ξαδέλφης του. Μένει εδώ και μια δεκαετία στη Νέα Υόρκη, αλλά το american dream δεν φαίνεται να τον έχει αγγίξει με το μαγικό του ραβδάκι. Κερδίζει τη ζωή του παίζοντας χαρτιά-με τη συμβολή του Έντι- και γυρίζει στο στενάχωρο διαμέρισμά του για να καταναλώσει Tv-dinner σε πακέτο, μπροστά στη τηλεόραση. Όσο για την Έυα, όταν φτάνει στη μεγαλούπολη, το μόνο που θα γνωρίσει είναι το αεροδρόμιο και ο δρόμος με το σπίτι του Γουίλι. Όταν αυτός την ξαναβρίσκει στο σπίτι της Ουγγαρέζας ηλικιωμένης θείας-που δε μιλάει αγγλικά- αυτή δουλεύει σερβιτόρα έχοντας χάσει κάθε ψευδαίσθηση για αλλαγή. Ωστόσο, η ηλιόλουστη Φλόριντα ( το βασίλειο του τζόγου), το Μαϊάμι, φαντάζουν για τους τρεις φίλους σαν η τελευταία ελπίδα για φυγή από μια σκοτεινή και μίζερη ζωή. Ο παράδεισός όμως που τους φαινόταν τόσο κοντινός θα αποδειχθεί κι αυτός φαινάκη, θα χάσουν το δρόμο που θα τους οδηγούσε σε αυτόν. Όπως καταλήγει πικρά ο Έντι: οπουδήποτε, τα πάντα είναι ίδια.
Η σκηνοθεσία του Τζάρμους, αποτελούμενη ουσιαστικά από παγωμένα πλάνα ( υπέροχη ασπρόμαυρη φωτογραφία από τον Τομ Ντι Τσίλο), φαίνεται να μη δίνει καμία υποψία διαφυγής, καμία έξοδο: τα πρόσωπα είναι καρφωμένα στη θέση τους κι όταν προχωρούν, αυτό δεν τα οδηγεί πουθενά. Μοιάζει σαν ο σκηνοθέτης να κάνει έκκληση στον κάθε θεατή, που ανάλογα με την ευαισθησία του και την ερμηνεία που θα δώσει, θα προβλέψει ένα μέλλον για τους τρεις περιπλανώμενους ήρωες.
Η ταινία εκτιμήθηκε δεόντως στο Φεστιβάλ των Καννών το 1984 αποσπώντας τη Χρυσή Κάμερα. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά, που πέρα από τις συνταγές και την προβλεψιμότητα του αντίστοιχου χολιγουντιανού- εκτός φυσικά, λαμπρών συχνά εξαιρέσεων-, αγγίζει τα προβλήματα των πραγματικών ανθρώπων μιλώντας κατευθείαν στην καρδιά και το μυαλό του θεατή.
“Πέρα από τον παράδεισο”, 1984, ("Stranger than paradise") σε σκηνοθεσία Τζιμ Τζάρμους με τους: Τζον Λιούρι, Έσζτερ Μπαλίντ, Ρίτσαρντ Έντσον.
Η Έυα εγκαταλείπει την πατρίδα της την Ουγγαρία για να επισκεφθεί τον ξάδελφό της Γουίλι που μένει με το φίλο του Έντι στη Νέα Υόρκη και να αναζητήσει την τύχη της στο Νέο Κόσμο. Σε λίγο τους εγκαταλείπει και φεύγει για το Κλίβελαντ όπου μένει μια θεία της. Ο Γουίλι που την έχει ερωτευθεί, φεύγει ένα χρόνο μετά για να τη συναντήσει μαζί με τον Έντι. Τελικά οι τρεις νέοι φεύγουν για το Μαϊάμι που φαντάζει γι' αυτούς ο ιδανικός τόπος, ένας παράδεισος όπου θα πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους.
Είναι η εποχή όπου οι Ευρωπαίοι νέοι που γοητεύονται από τη νιουγιορκέζικη κουλτούρα, ονειρεύονται να τρυπώσουν σε ένα μπαράκι του Lower East Side για να ακούσουν το γκρουπ των Lounge Lizards και τον Τζον Λιούρι, τον πρωταγωνιστή της ταινίας. Ο Τζάρμους ακούγεται ήδη σαν το τρομερό παιδί του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά, ένας τριαντάρης με πρόωρα ασπρισμένα μαλλιά, που το σινεμά του μοιάζει όχι τόσο με ένα προ-Σάντανς Φέστιβαλ αντεργκράουντ, όσο με αυτό της κεντρικής Ευρώπης: Καουρισμάκι ίσως, ή με την τσέχικη Νουβέλ Βαγκ. Μετά το Permanent Vacation όπου ο Τζάρμους έβαζε τις βάσεις για τη μεταγενέστερη κινηματογραφική πορεία του, έρχεται αυτό το δεύτερο φιλμ με τα αγαπημένα θέματα του σκηνοθέτη: ο ξεριζωμός, η φυγή, η εξορία, η προσγείωση από το “αμερικάνικο όνειρο”. Οι τρεις νέοι ήρωές του, είναι οι περιθωριακοί της Αμερικής, κλεισμένοι στους τέσσερεις τοίχους τον περισσότερο καιρό, χωρίς σκοπό, ανένταχτοι και αρνούμενοι το παρελθόν και τις ρίζες τους. Ο Γουίλι αρνείται να μιλήσει ουγγρικά και περιφρονεί τα άσχημα αγγλικά της ξαδέλφης του. Μένει εδώ και μια δεκαετία στη Νέα Υόρκη, αλλά το american dream δεν φαίνεται να τον έχει αγγίξει με το μαγικό του ραβδάκι. Κερδίζει τη ζωή του παίζοντας χαρτιά-με τη συμβολή του Έντι- και γυρίζει στο στενάχωρο διαμέρισμά του για να καταναλώσει Tv-dinner σε πακέτο, μπροστά στη τηλεόραση. Όσο για την Έυα, όταν φτάνει στη μεγαλούπολη, το μόνο που θα γνωρίσει είναι το αεροδρόμιο και ο δρόμος με το σπίτι του Γουίλι. Όταν αυτός την ξαναβρίσκει στο σπίτι της Ουγγαρέζας ηλικιωμένης θείας-που δε μιλάει αγγλικά- αυτή δουλεύει σερβιτόρα έχοντας χάσει κάθε ψευδαίσθηση για αλλαγή. Ωστόσο, η ηλιόλουστη Φλόριντα ( το βασίλειο του τζόγου), το Μαϊάμι, φαντάζουν για τους τρεις φίλους σαν η τελευταία ελπίδα για φυγή από μια σκοτεινή και μίζερη ζωή. Ο παράδεισός όμως που τους φαινόταν τόσο κοντινός θα αποδειχθεί κι αυτός φαινάκη, θα χάσουν το δρόμο που θα τους οδηγούσε σε αυτόν. Όπως καταλήγει πικρά ο Έντι: οπουδήποτε, τα πάντα είναι ίδια.
Η σκηνοθεσία του Τζάρμους, αποτελούμενη ουσιαστικά από παγωμένα πλάνα ( υπέροχη ασπρόμαυρη φωτογραφία από τον Τομ Ντι Τσίλο), φαίνεται να μη δίνει καμία υποψία διαφυγής, καμία έξοδο: τα πρόσωπα είναι καρφωμένα στη θέση τους κι όταν προχωρούν, αυτό δεν τα οδηγεί πουθενά. Μοιάζει σαν ο σκηνοθέτης να κάνει έκκληση στον κάθε θεατή, που ανάλογα με την ευαισθησία του και την ερμηνεία που θα δώσει, θα προβλέψει ένα μέλλον για τους τρεις περιπλανώμενους ήρωες.
Η ταινία εκτιμήθηκε δεόντως στο Φεστιβάλ των Καννών το 1984 αποσπώντας τη Χρυσή Κάμερα. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά, που πέρα από τις συνταγές και την προβλεψιμότητα του αντίστοιχου χολιγουντιανού- εκτός φυσικά, λαμπρών συχνά εξαιρέσεων-, αγγίζει τα προβλήματα των πραγματικών ανθρώπων μιλώντας κατευθείαν στην καρδιά και το μυαλό του θεατή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου