............................................................
* καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Τα σκόπιμα «Σκόπια»
Φαίνεται πως κανείς δεν
αρνείται ότι η Μακεδονία είναι μια ευρύτερη γεωγραφική περιοχή που
περικλείει, εκτός από την ελληνική Μακεδονία, ολόκληρη τη γειτονική χώρα
και κάποιο τμήμα της Βουλγαρίας. Δεν είναι κατ’ αρχήν παράλογο επομένως
η συγκεκριμένη χώρα να χρησιμοποιεί τον όρο «Μακεδονία» στην ονομασία
της. Αλλά ας δεχτούμε πως αυτό το επιχείρημα είναι δευτερεύον. Δεν
ταυτίζεται πάντα η ονομασία μιας γεωγραφικής περιοχής με το όνομα ενός
εθνικού κράτους.
Επιπλέον, υπάρχει μια βάσιμη ιστορική διαπίστωση: όταν ο Τίτο, κατά
τη δεκαετία του 1940, αποφάσισε να ονομάσει «Μακεδονία» την ομόσπονδη
εκείνη δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, το έπραξε έχοντας βλέψεις
προσάρτησης της ελληνικής Μακεδονίας, δεδομένης της γεωπολιτικής
ρευστότητας που επικρατούσε λόγω ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Θα ήταν
σωστή επομένως μια θέση της Ελλάδας ότι η χρήση του όρου «Μακεδονία»
μπορεί να υποκρύπτει ανάλογες επεκτατικές προθέσεις και στο παρόν – από
τότε δηλαδή που η γειτονική χώρα ανακηρύχτηκε ανεξάρτητο κράτος με τη
διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991.
Θα ήταν σωστή μια τέτοια θέση... αν η πραγματική ονομασία ήταν κάπως
αλλιώς. Αν δηλαδή κατά τον σχεδόν μισό αιώνα που μεσολάβησε από τα τέλη
του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας οι
κάτοικοι εκείνης της ομόσπονδης δημοκρατίας δεν είχαν συγκροτήσει εξ
ολοκλήρου την εθνική τους ταυτότητα ως Μακεδόνες. Αν, με άλλα λόγια, η
λέξη «Μακεδονία» υπήρχε μόνο στα χαρτιά, για την εξυπηρέτηση των αρχικών
επεκτατικών βλέψεων του Τίτο, και οι κάτοικοι της χώρας στην
πραγματικότητα αυτο- και αλληλο-αναγνωρίζονταν με κάποια άλλη εθνική
ονομασία.
Γνωρίζουμε όμως όλοι, δηλαδή όλοι όσοι έχουμε πληροφορηθεί
στοιχειωδώς σοβαρά για το ζήτημα, ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Επί
τέσσερις και πλέον δεκαετίες, η μοναδική εθνική ταυτότητα με την οποία
μεγάλωσαν και γαλουχήθηκαν γενεές ανθρώπων στη γειτονική χώρα ήταν η
μακεδονική.
Η απαίτηση επομένως για πλήρη απεμπόληση του όρου «Μακεδονία» από την
εθνική τους ονομασία, με μόνο επιχείρημα ότι κίνητρο για την αρχική
υιοθέτηση του όρου, σε άλλες εποχές και υπό τελείως διαφορετικές
γεωπολιτικές συνθήκες, ήταν οι επεκτατικές βλέψεις του τότε ηγέτη της
Γιουγκοσλαβίας, είναι άδικη, αντιδημοκρατική, ανήθικη και, το κυριότερο,
απολύτως, μα απολύτως αντιρεαλιστική – που σημαίνει απολύτως
αυτοκαταστροφική ως προς τη θέση της Ελλάδας στο διεθνές πεδίο.
Είναι γνωστοί οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν στην
αυτοκαταστροφική αδιαλλαξία της Ελλάδας κατά τις αρχές της δεκαετίας του
1990: ο απολύτως αδίστακτος πολιτικός καιροσκοπισμός του τότε υπουργού
Εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος λειτούργησε σε αγαστή συνέργεια με τα
νεοσύστατα τότε ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια, που με τη σειρά τους
βρήκαν χρυσή ευκαιρία να εγκαθιδρύσουν την επικοινωνιακή τους ηγεμονία
πλειοδοτώντας στον υπερπατριωτισμό.
Οχι ότι το υπόλοιπο προσωπικό των πολιτικών κομμάτων είναι άμοιρο
ευθυνών (της Αριστεράς –φευ!- συμπεριλαμβανομένης), αλλά μπορούμε να
πούμε ότι σε μεγάλο βαθμό συμπαρασύρθηκε από ένα άκρως αδιάλλακτο
ιδεολογικό κλίμα που είχε ήδη διαμορφωθεί στον πολύ κόσμο από τους
παράγοντες που προαναφέρθηκαν. Και πώς λοιπόν πείστηκε ο πολύς κόσμος
για μια θέση που καλώς εχόντων των πραγμάτων μόνο ακροδεξιοί θα
μπορούσαν να υποστηρίξουν;
Από ένα προπαγανδιστικό τέχνασμα που χωρίς υπερβολή θα λέγαμε πως
ίσως είναι το πιο επιτυχημένο στην ιστορία της προπαγάνδας. Η γειτονική
χώρα βαφτίστηκε με το ζόρι από την ελληνική πλευρά με ένα όνομα που ποτέ
της δεν είχε: «Σκόπια». Ο πολύς κόσμος όντως πίστεψε πως αυτό είναι το
πραγματικό της όνομα. Διαγενεακά κιόλας. Οι φοιτητές μου ακόμα και
σήμερα με κοιτάζουν περίεργα όταν τους εξηγώ πως το να λες «Σκόπια»
εννοώντας εκείνη τη χώρα είναι ΑΚΡΙΒΩΣ το ίδιο με το να λες «Αθήνα»
εννοώντας «Ελλάδα».
Από εκεί ξεκινάνε όλα. Και η διεθνής απομόνωση της Ελλάδας («μας λένε
ηλίθιους και γελοίους», μου είχε εκμυστηρευτεί τον Σεπτέμβριο του 1992
διαπρεπής συνάδελφος διεθνολόγος επιστρέφοντας από διεθνές επιστημονικό
συνέδριο), και η ενίσχυση των εθνικιστικών τάσεων της άλλης πλευράς
(απολύτως αναμενόμενη), και η απόλυτη αποτυχία των ελληνικών προσπαθειών
που έφεραν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα (σκέτα Μακεδονία τη λένε όλοι
εκτός από τους Ελληνες).
Το χειρότερο όμως είναι ότι μετά από 27 χρόνια δεν έχουμε βάλει
μυαλό. Ακόμη και τώρα, που με 27 χρόνια καθυστέρηση μέρος έστω της
ελληνικής πολιτικής ηγεσίας υιοθετεί τη μόνη σωστή θέση, ήτοι την
αποδοχή της ονομασίας «Μακεδονία» με κάποιον προσδιορισμό, μέχρι και η
δημόσια τηλεόραση «Σκοπιανό» το ανεβάζει, «ονομασία των Σκοπίων» το
κατεβάζει. Αναπαράγοντας έτσι την άγνοια του κόσμου, επί της οποίας
Καμμένοι και Ιερώνυμοι βρίσκουν και τα κάνουν.
* καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου