«Εαυτός Α.Ε.» του Βασίλη Παπαβασιλείου (από τη συλλογή κειμένων του «Το δύσκολο ανάμεσα», εκδ. Καστανιώτης, 2006)

........................................................... 
 

·       «Εαυτός Α.Ε.»

         

του Βασίλη Παπαβασιλείου

(από τη συλλογή κειμένων του «Το δύσκολο ανάμεσα», εκδ. Καστανιώτης, 2006) 

   Σε καιρούς παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, η μετοχή του Προμηθέα πέφτει, κατολισθαίνει χωρίς σταματημό, ενώ, αντίθετα, η μετοχή του Οδυσσέα ανεβαίνει κατακόρυφα, χτυπάει αλλεπάλληλα limit up.

   Ό,τι θα μπορούσε (;) να προταθεί ως συνολικό, λυτρωτικό σχέδιο για την ανθρωπότητα εμφανίζεται εκ προοιμίου απαξιωμένο, αντικείμενο λοιδορίας και χλευασμού. Το μεσσιανικό πρόταγμα και η σωτηριολογική προοπτική αραχνιάζουν, καθώς φαίνεται, στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Όλα δείχνουν ότι πρέπει να το πάρουμε απόφαση: η πρόοδος (μείζων επαγγελία του Προμηθέα) συνετελέσθη. Ζητούμενη παραμένει η ζωή ως ύφος (βλ. life-style) ή, απλούστερα, η επιβίωση. Η τελευταία είναι ακριβώς το χωράφι του Οδυσσέα.

   Διαβάζω στο Τι είναι η φιλοσοφία; των Ντελέζ-Γκαταρί: «Ο καπιταλισμός ενεργοποιεί εκ νέου τον ελληνικό κόσμο (…) Είναι η νέα Αθήνα. Ο άνθρωπος του καπιταλισμού δεν είναι ο Ροβινσώνας, αλλά ο Οδυσσέας, ο πανούργος πληβείος, ο οποιοσδήποτε μέσος άνθρωπος-κάτοικος των μεγαλουπόλεων, ο αυτόχθων Προλετάριος και ο ξένος Απόδημος, που επιδίδονται στην άπειρη κίνηση – την επανάσταση. Δεν είναι μία, είναι δύο οι κραυγές που διαπερνούν τον καπιταλισμό και οδεύουν δρομαίως στην ίδια απογοήτευση: Απόδημοι όλων των χωρών, ενωθείτε… Προλετάριοι όλων των χωρών… Στους δύο πόλους της Δύσης, η Αμερική και η Ρωσία, ο πραγματισμός και ο σοσιαλισμός, παίζουν την ίδια επιστροφή του Οδυσσέα, τη νέα κοινωνία των αδελφών ή συντρόφων που επαναλαμβάνει το ελληνικό όνειρο και ανασυγκροτεί τη <δημοκρατική αξιοπρέπεια>».

   Σκεφτόμουν πάλι τον Οδυσσέα με αφορμή την τελευταία μαζική μας απογοήτευση μαζική μας απογοήτευση, Σοφοκλέους ένεκα. Τον σκεφτόμουν ακριβώς να αντιμετωπίζει δεόντως τις Σειρήνες της τελευταίας διετίας και να συνεχίζει το ταξίδι του προς την Ιθάκη. Προς τον οικείο καπνό της εστίας και προς τη μόνη δυνατότητα γνώσης του εαυτού του: την αναγνώριση από ένα σκύλο που πεθαίνει.

   Θα έπαιζε ο Οδυσσέας στο Χρηματιστήριο; Ιδού η απορία. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι δεν είναι ερώτηση αυτή, τι άλλο έκανε το πρόσωπο αυτό σε όλη του τη ζωή, όχι μόνο θα έπαιζε, αλλά και θα την έβγαζε καθαρή, όπως ήταν η ειδικότης του.  Κοντολογίς , αποκλείεται να κατέληγε υποψήφιος αυτόχειρ.

   Στο τελευταίο συμφωνούν κι εκείνοι που δε βλέπουν επ’ ουδενί το μυθικό ήρωα σε ρόλο παίκτη ή μικροεπενδυτή στη Σοφοκλέους. Δεν του πάει του Οδυσσέα ούτε ο εγκλωβισμός ούτε η αυτοχειρία, διατείνονται. Κυρίως, δεν του πάει να αφήνεται σε πράγματα έξω από τον έλεγχο του μυαλού του κι από τον κύκλο των αισθήσεών του. Ο άνθρωπος αυτός ήταν ολόκληρος με τις μεταμορφώσεις του εαυτού του, αποκλείεται να ταυτιζόταν με τις διακυμάνσεις των μετοχών του.

   Αν μου ζητούσε κάποιος να πάρω θέση σ’ αυτή τη διαμάχη, θα ένιωθα πολύ άσχημα. Γιατί; Πρώτον, διότι ο Οδυσσέας ζει εκτός οριστικού άρθρου. Δεν υπάρχει ως Ο Οδυσσέας. Υπάρχει ως ΕΝΑΣ Οδυσσέας. Οδυσσεύς τις. «Ο οποιοσδήποτε κάτοικος των μεγαλουπόλεων», λένε οι Ντελέζ-Γκαταρί. Δεύτερον, διότι προσωπικώς πιστεύω ότι ο εν λόγω ήρωας ήταν μια εταιρεία από μόνος του. Εταιρεία μη εισηγμένη, μολονότι ανώνυμης. Ούτις. Κοντολογίς, δεν μπορώ να τον φανταστώ ως μέτοχο ξένης εταιρείας. Τον βλέπω ως επιχείρηση με την επωνυμία «Εαυτός Α.Ε.», με άπειρους μετόχους (τα μύρια πρόσωπά του) και μία μετοχή: τη ζωή του.

   Νομίζω ότι το στρατηγικό σχέδιο του Οδυσσέα, του δικού μου εν πάση περιπτώσει Οδυσσέα, ήταν αυτό: η ανωνυμία ως κατάκτηση. Να φεύγεις από το όνομά σου, όχι να φτιάχνεις όνομα.

   Μάστορας στα χερσαία τεχνάσματα και στο ξεπέρασμα των κινδύνων, των παγίδων, των γητειών της θάλασσας, ο Οδυσσέας αυτός υπάρχει μέσα από τη μεταμόρφωση και, τελικώς, για την επιβίωση. Ένας τέτοιος Οδυσσέας θα μπορούσε, λέω, να συμμετέχει σε παίγνια όχι για να κερδίσει, αλλά για να ζήσει. Για να εισπράξει έναν πολλαπλασιασμό της ύπαρξής του από τη διακινδύνευση. Δεν μπορώ εν ολίγοις να φανταστώ τον Οδυσσέα κερδοσκόπο. Το πολύ πολύ τον βλέπω μεταμφιεσμένο σε κερδοσκόπο. Και τον αισθάνομαι άρα ικανό να πετάει ο ίδιος το κοστούμι του σπεκουλαδόρου και να πηγαίνει παρακάτω – όχι να τον ξεγυμνώνουν οι άλλοι. Ποιοι άλλοι; Μα οι άλλοι συνονόματοί του, οι άλλοι Οδυσσείς.