 |
| (Ο Όμηρος κατά Ρέμπραντ, 1663) |
....................................................................................
Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 19 Αυγούστου 2011
Ο ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΜΕΛΕΤΗΤΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ, ΦΡΑΝΚ ΡΑΝΤΑΤΖ, ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΗΝ «Ε» ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΡΧΑΙΑ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΟ
«Ο Ομηρος μας έμαθε να σεβόμαστε τον εχθρό»
«Η εκδίκηση του Αχιλλέα». Αν ήταν τίτλος αμερικάνικου blockbuster μάλλον θα τρομάζαμε. Ακόμη μία αφελής, μετά τους κινηματογραφικούς «Αλέξανδρους» και τους σαρωτικούς «300», υπεραπλούστευση που οδηγεί σε νέες παρανοήσεις της ελληνικής μυθολογίας και ιστορίας, θα σκεπτόμασταν.
«Οποιοσδήποτε κατορθώνει να ανατρέψει ή να υπομείνει το πεπρωμένο του, μπορεί να είναι ένας Αχιλλέας», λέει ο Γερμανός μελετητής των ομηρικών επών, Φρανκ Ράντατζ Επειδή όμως την παράσταση με τον πρωτότυπα φιλόδοξο τίτλο, -καταφθάνει στη Διεθνή Συνάντηση Αρχαίου Δράματος Σικυώνας την Πέμπτη 25 του μήνα- την υπογράφει ο σημαντικότερος Γερμανός μελετητής των ομηρικών επών και διακεκριμένος μεταφραστής αρχαίων ελληνικών τραγωδιών Φρανκ Ράντατζ, τα πράγματα αντιστρέφονται.
Κορεσμένοι μάλιστα ως θεατές από την κατά συρροήν επανάληψη των ίδιων αρχαίων δραμάτων, μια τραγωδία βασισμένη στην «Ιλιάδα» με κορυφαίους ηθοποιούς του Berliner Ensemble, όπως οι Γκετς Αργούς και Κλάουντια Μπούρκχαρτ, ίσως να συνιστά και ανακουφιστική νέα πρόταση.
Διαβάζοντας Νίτσε και Μίλερ
Η σχέση ζωής του Ράντατζ για την αρχαία ελληνική γραμματεία ξεκίνησε διαβάζοντας στο Πανεπιστήμιο Νίτσε και Χάινερ Μίλερ. «Αμέσως αντιλήφθηκα πόσο πολύ διαφέρει από τις μανιχαϊστικές παραδόσεις των υπολοίπων πολιτισμών, που χωρίζουν τα πάντα σε καλό-κακό», εξηγεί ο Γερμανός διανοούμενος και εκδότης του σημαντικότερου εντύπου της χώρας για το θέατρο «Theater Der Zeit». «Το παράδοξο της ζωής ποτέ δεν θα αλλάξει. Η τραγωδία μάς δείχνει το θεμελιώδες τής ύπαρξης κι ο Ομηρος την αξία του σεβασμού προς τον εχθρό. Στον Τρωικό Πόλεμο οι Θεοί είναι μοιρασμένοι στις αντιμαχόμενες πλευρές. Οι μονοθεϊστικές θρησκείες πρεσβεύουν ότι ο Θεός είναι μονάχα στο πλευρό τού ενός».
Ο Ράντατζ δεν μας μιλάει μόνο για τον Ομηρο και την Ουτοπία που χάθηκε κατά τους νεότερους χρόνους από το γερμανικό θέατρο. Σχολιάζει και για την ελληνική κρίση και τις πολιτικές τής κ. Μέρκελ, η οποία επειδή στερείται οράματος δεν έχει λόγο η Ιστορία να τη θυμάται.
- Πώς χτίσατε τη δραματουργία για την «Εκδίκηση του Αχιλλέα», κύριε Ράντατζ;
«Χρησιμοποιώ αποκλειστικά την "Ιλιάδα" του Ομήρου. Εχω επιλέξει αποσπάσματα που αφορούν την εκδίκηση και τον σεβασμό. Η εκδίκηση είναι, θεωρώ, το σημαντικότερο θέμα του έπους. Ο Ομηρος μας δείχνει πώς ο Αχιλλέας κουβαλάει μέσα απ' αυτήν το πεπρωμένο του».
- Ακολουθείτε τη δομή της τραγωδίας;
«Δεν έχουμε Χορό. Αλλά έχουμε μια Μούσα. Ο Ομηρος την αναφέρει τη Μούσα την Πολύτροπο από τον πρώτο στίχο του. Υπάρχει στην παράσταση και Κάθαρση. Ο ποιητής δείχνει κάτι πρωτοφανές: τον Αχιλλέα και τον εχθρό του, τον Πρίαμο, να θρηνούν μαζί για τη μοίρα των ανθρώπων. Η Διαλεκτική του Χέγκελ βασίζεται σ' αυτό το γεγονός. Η "Ιλιάδα" τελειώνει επίσης με τον θρήνο του Αχιλλέα, ο οποίος τιμάει τους εχθρούς του. Είναι μια σπουδαία χειρονομία πολιτισμού. Αν συγκριθούμε σήμερα με εκείνη την εποχή, θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι εκτός από ηλίθιοι είναι και βάρβαροι οι χρόνοι που ζούμε. Οι Νιμπελούνγκεν είναι περήφανοι που πεθαίνουν, αλλά ποτέ δεν δείχνουν σεβασμό στον εχθρό. Οταν τα γερμανικά στρατεύματα ήταν περικυκλωμένα στο Στάλινγκραντ, ο Γκέμπελς τα παρότρυνε να πέσουν σαν τους Νιμπελούνγκεν!».
-Συνδέετε την έννοια της εκδίκησης με τη σύγχρονη Ιστορία, και ειδικά τη γερμανική;
«Η μοντέρνα Ιστορία είναι γεμάτη από την εκδίκηση που θέλει να εξοντώσει διά παντός τον εχθρό. Εμφανίζεται με διαφορετική όμως μάσκα σε κάθε γενιά.Τον τυφλό θυμό της "Ιλιάδας" ο Αισχύλος τον συνεχίζει με τους "Πέρσες" και την "Ορέστειά" του. Το ίδιο μπορείτε όμως να βρείτε και στον Χάινερ Μίλερ, αλλά και στο "Dogville" του Λαρς φον Τρίερ».
- Με ποια άλλα ζητήματα ασχολείται η παράσταση;
«Με το να είσαι ελεύθερος και αυθεντικός και όχι ντετερμινιστικά "προγραμματισμένος". Αυτό προϋποθέτει να έχεις ανακαλύψει την υπαρξιακή αλήθεια σου».
-Ποιος είναι ο Αχιλλέας της παράστασης; Τι μπορεί να συμβολίζει ο ήρωας σήμερα; Θα μπορούσε να ζει ανάμεσά μας;
«Οποιοσδήποτε κατορθώνει να αναστρέψει ή να υπομείνει το πεπρωμένο του, μπορεί να είναι ένας Αχιλλέας».
- Οι σύγχρονες κοινωνίες που βρίσκονται σε κρίση, πώς πρέπει να διαχειριστούν την έννοια της εκδίκησης;
«Αν δεν θέλουμε να συνεχιστεί ο φαύλος κύκλος της, πρέπει να επιβληθεί διαφάνεια. Αυτό σημαίνει δημοκρατία. Τι συνέβη με τα λεφτά; Ποιοι τα έφαγαν; Ξεκαθαρίστε αυτά τα ζητήματα στην Ελλάδα. Μπορείτε να εξηγήσετε στον λαό σας το γεγονός ότι η χώρα σας το τελευταίο διάστημα λαμβάνει χρήματα απ' έξω, ενώ ο ελληνικός στρατός αγοράζει γερμανικά υποβρύχια;».
- Τι ήταν αυτό που οδήγησε στην «έκρηξη» του γερμανικού θεάτρου, φέρνοντάς το στην πρώτη γραμμή;
«Οι Γερμανοί δίνουν χρήματα στο θέατρο. Ως εκ τούτου, η Γερμανία είναι μια πανίσχυρη "στέγη" της θεατρικής τέχνης, η οποία θαυμάζει τους αρχαίους Ελληνες που την επινόησαν. Αν γνωρίζετε τη διαμάχη Βάγκνερ - Νίτσε, τότε μπορείτε να κατανοήσετε τον "ορίζοντα" του Μπρεχτ και των επιγόνων του, όπως ο Χάινερ Μίλερ. Αλλά αν δεν γνωρίζετε αυτές τις θεωρητικές αντιστοιχίες, είναι δύσκολο να δείτε σε τι βασίζεται το μεταδραματικό θέατρο. Πολλές από τις επιρροές του δεν προέρχονται από τις τέχνες, αλλά από τις θεατρικές σπουδές και τη θεατρική θεωρία. Οι Pollesch ή οι Rimini Protokoll έχουν αφομοιώσει τον Μπρεχτ. Τώρα γράφω ένα ανάλογο βιβλίο με τίτλο "Ο Μπρεχτ τρώει τον Μπρεχτ"».
- Το σύγχρονο γερμανικό θέατρο μοιάζει ωστόσο να έχει εγκλωβιστεί σε μια πολύ συγκεκριμένη αισθητική, όπως η μόνιμη χρήση των μικροφώνων κ.ο.κ.
«Αυτό δεν είναι ασύνδετο από το εικονικό πλαίσιο της κοινωνίας των Μέσων, στην οποία ζούμε. Σε όλο τον κόσμο γνωρίζουν τη reality TV. Πρόκειται για ένα νέο νατουραλισμό, ο οποίος όμως δεν γεννήθηκε στο θέατρο ή στην τέχνη, αλλά στην τηλεόραση. Παρ' όλα αυτά εμπεριέχει την αντίδραση. Εχουν ανακύψει νέες ανάγκες στις κοινωνίες, όπου το εικονικό κυριαρχεί και το αληθινό εξαφανίζεται. Είναι όμως η αληθινή τέχνη της εποχής της ενημέρωσης».
- Τι έχει αλλάξει από την εποχή του Χάινερ Μίλερ στο γερμανικό θέατρο;
«Οι άνθρωποι σήμερα φοβούνται την ιδέα οποιασδήποτε Ουτοπίας. Θέλουν να είναι ρεαλιστές, εξ ου και το θέατρο που κάνει ντοκιμαντέρ έχει πολλούς υποστηρικτές. Ομως αυτή η θεώρηση των πραγμάτων δεν περιγράφει τα γενεσιουργά αίτια, παρά μόνο τα συμπτώματα».
«Η Μέρκελ δεν έχει ευρωπαϊκό όραμα»
- Τι θα έπρεπε να κάνει κατά τη γνώμη σας ο μέσος Ελληνας, που σήμερα πληρώνει τα «εγκλήματα» των πολιτικών, των τραπεζιτών και των «ολιγαρχών» του;
«Ο Μπρεχτ είπε: τι είναι η ληστεία μιας τράπεζας συγκρινόμενη με τη δημιουργία μιας τράπεζας; Διαπιστώνουμε πικρά ότι ακόμα έχει δίκιο. Η συζήτηση για το νεοφιλελευθερισμό πρέπει να τοποθετηθεί στο κέντρο της ελληνικής κοινωνίας. Αποσαφηνίστε τι σημαίνει νεοφιλελευθερισμός. Αυτό που ζείτε στη χώρα σας είναι μέρος επίθεσης των δυνάμεων που θέλουν να καταστρέψουν την Ευρωπαiκή Ενωση. Η παγκόσμια αγορά έχει γεννήσει νέα τέρατα που σας επιτίθενται. Κανένας από τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης δεν εδράζεται σε ευρωπαϊκή χώρα. Γιατί άραγε; Δυστυχώς, οι δυνάμεις εναντίον του νεοφιλελευθερισμού δεν είναι οργανωμένες, δεν έχουν λεξιλόγιο, ούτε όραμα».
- Η γερμανική κοινή γνώμη τι πιστεύει για την ελληνική κρίση;
«Μέχρι στιγμής τα γερμανικά Μέσα Ενημέρωσης δεν εξηγούν αυτό που έχει πραγματικά συμβεί».
- Συμφωνείτε με τις πολιτικές επιλογές της κ.Μέρκελ;
«Δυστυχώς, η κ. Μέρκελ δεν έχει ευρωπαϊκό όραμα. Ομως, σήμερα επείγει η Ευρώπη να αποσαφηνίσει το ρόλο της στον κόσμο. Δεν είναι απλώς μια οικονομική ένωση, αλλά ένα πολιτικό μόρφωμα. Θα επιβιώσει μόνο εάν χαράξει κοινό μέλλον. Ο κόσμος αλλάζει γρήγορα. Η Ευρώπη πρέπει είτε να αμυνθεί και να νικήσει τις νεοφιλελεύθερες πιέσεις που δέχεται είτε να πεθάνει. Δεν υπάρχει τρίτος δρόμος».
- Τι θα έπρεπε να γίνει με τις γερμανικές αποζημιώσεις στην Ελλάδα για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο;
«Καλή ερώτηση. Η κ. Μέρκελ, μια πρώην κάτοικος της Ανατολικής Γερμανίας, δεν είναι το πρόσωπο που οι Γερμανοί θα θυμούνται για την ιστορική ευθύνη του. Η κυβέρνησή της θα αλλάξει».
info: Η «Εκδίκηση του Αχιλλέα» της γερμανικής International Dreamshot Company παρουσιάζεται στον αύλειο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Σικυώνας την Πέμπτη 25 του μήνα, στις 9.30 το βράδυ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου