25/3/2011 : ο "ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ" της ημέρας

     

Ο ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ

Αντιγράφω:

«Μαθητές και μαθήτριες

Τιμούμε σήμερα την επανάσταση του 1821.

   Τιμούμε τους αγωνιστές της λευτεριάς, 25 του Μάρτη, έτος 1821.

   Ο λαός μας – ο μικρός, ο μέγας – αποφασισμένος να αποτινάξει από πάνω του τα βαριά δεσμά της σκλαβιάς, αποφασισμένος να ζήσει λεύτερος ή να πεθάνει, ένωσε τις δυνάμεις του, όρθωσε το ανάστημά του, πάλεψε με τον Τούρκο δυνάστη – ένα δυνάστη πολλαπλά ισχυρότερο – και νίκησε· και έτσι έβαλε τα θεμέλια του σύγχρονου ελληνικού κράτους…»

Παρακάτω:

«…Όλοι αυτοί μας χάρισαν το ανεπανάληπτο Εικοσιένα: με το καριοφίλι και το γιαταγάνι, με τον παπαδάσκαλο και το κρυφό σχολειό, (…) τις μυθικές μορφές του Κολοκοτρώνη, που ήταν η ψυχή της επανάστασης, του Διάκου που πέθανε σαν άλλος Λεωνίδας φυλάγοντας τις Θερμοπύλες…»

Και ακόμη πιο κάτω:

«…Είναι η ακατάλυτη ψυχή του Ελληνισμού που διαχρονικά μεγαλουργεί, πότε στο Μαραθώνα και τις Θερμοπύλες, πότε στην Αλαμάνα και στο Μεσολόγγι και πότε στα Αλβανικά βουνά, στην Εθνική Αντίσταση και στο Πολυτεχνείο.

     Είναι παρόν και μέλλον. Είναι ο καθημερινός αγώνας του εργάτη και του αγρότη για καλύτερες συνθήκες ζωής, ο μόχθος του επιστήμονα, ο καθημερινός αγώνας των μαθητών και των φοιτητών για μόρφωση και προκοπή…»    

     Αναρωτιέστε από πού είναι τα παραπάνω αποσπάσματα; Σας φαίνονται γνωστά; Νομίζετε ότι είναι αρκετά παλιά, ανασυρμένα κάτω από παχύ στρώμα σκόνης ή κάτω από βιβλία με κιτρινισμένες από την υγρασία σελίδες στα κάτω ράφια μιας σκουριασμένης μεταλλικής σχολικής βιβλιοθήκης;

Νομίζετε ότι είναι αποσπάσματα κάποιου πανηγυρικού που εκφωνήθηκε σε κάποιο σχολείο πριν από 50, 40, 30 χρόνια; Από κάποιον δάσκαλο που επιφορτίσθηκε να τον εκφωνήσει ενώπιον μαθητών, συναδέλφων, γονέων, καθώς και ενώπιον των τοπικών αρχών και παραγόντων της εποχής; Νομίζετε, δηλαδή, ότι αφορούν κάποιες άλλες εποχές που πέρασαν ανεπιστρεπτί; 

      Και όμως πρόκειται για κείμενο που, σ’ ένα μήνα περίπου από τώρα,*
 θα εκφωνηθεί – ή άλλο ίδιο σαν κι αυτό – εν έτει 2010, στο τέλος, δηλαδή της α’ δεκαετίας του 21^ου αιώνα! Το κείμενο αυτό, που η αντοχή του στο χρόνο του χαρίζει αίγλη κλασσικού κειμένου, είναι κείμενο – υπόδειγμα πανηγυρικού, σαν τόσα πολλά ίδια, ίδιας αισθητικής και περιεχομένου, κείμενα που έχουν ανθολογηθεί σε σχολικές ανθολογίες – βοηθήματα για δασκάλους (!) και μαθητές – που κοσμούν τις σχολικές βιβλιοθήκες και στις οποίες καταφεύγουν οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί που έχουν αναλάβει τη διοργάνωση της γιορτής. Τα αντιγράφουν πιστά, στην καλύτερη περίπτωση τα προσαρμόζουν στα τοπικά δεδομένα, και τα εκφωνούν με τον απαραίτητο εθνικοπατριωτικό ή τον αντίστοιχο λαϊκοδημοκρατικό στόμφο (γιατί τα υποδείγματα αυτά και με ποιήματα του Ελύτη και του Ρίτσου είναι διανθισμένα),  και έτσι εκπληρώνεται ένα υπηρεσιακό αλλά και – ανάλογα με την συναισθηματική συμμετοχή του εκφωνούντος – πατριωτικό καθήκον.  Και μετά; Απαγγελίες ποιημάτων, σκετς  και διάλογοι υψηλού εθνικού φρονήματος και βαθιά καλλιεργημένης κακογουστιάς, κακόφωνες μαθητικές χορωδίες με το ίδιο, χρόνια τώρα, ρεπερτόριο πατριωτικών ασμάτων. Αποτέλεσμα;

     Μια ίδια κι απαράλλαχτη εικόνα που «χρεώνεται» σε όλους τους δασκάλους, αναλαμβάνουν-δεν αναλαμβάνουν τη διοργάνωση της γιορτής, εικόνα ισοπεδωτική, που μάλλον ταιριάζει σε εκπαιδευτικούς ολοκληρωτικού πολιτικού συστήματος.  Πολύ λίγοι εκπαιδευτικοί θα τολμήσουν να ξεφύγουν από την προγονοπληξία και την εθνική μας αυταρέσκεια, καθώς και από τις συνακόλουθες γενικολογίες και αερολογίες. Γιατί όμως αυτός ο  μαζικός πειθαναγκασμός; Γιατί τόσο λίγοι θα τολμήσουν να ψελλίσουν κάτι διαφορετικό απ’ αυτά που ακούμε, εμείς και τα παιδιά μας, τόσα χρόνια;

     Πνευματική οκνηρία – δημιούργημα δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας, εσωτερικευμένος φόβος απέναντι σε ορατή και αόρατη εξουσία, ή ρεαλιστική μέχρι κυνισμού στάση που πηγάζει από τη νοοτροπία «τόσα πληρώνομαι και δεν είμαι διατεθειμένος-η να προσφέρω ούτε λεπτό παραπάνω σε χρόνο, σε διαθεσιμότητα και σε προσωπική έκφραση» ;   

     Όμως τα παιδιά μας την αληθινή και θαρραλέα σκέψη, αν όχι και γνώμη, του δασκάλου τους έχουν ανάγκη, δηλαδή τ ο  α λ η θ ι ν ό  τ ο υ  π ρ ό σ ω π ο. Πρόσωπο ζωντανό, αυτόνομο, ελεύθερο, ερευνητικό, ρηξικέλευθο, και γιατί όχι, επαναστατικό! Έχουν ανάγκη έναν δάσκαλο που διεκδικεί ν α  δ ε ί χ ν ε ι,  κ α ι  ό χ ι  ν α  κ ρ ύ β ε ι,  τ ο  π ρ ό σ ω π ό  τ ο υ, 

ν α  ξ ε χ ω ρ ί ζ ε ι  και όχι να ισοπεδώνεται και να προσμετριέται. Κι επειδή ξεχωρίζει γι’ αυτό και  α γ α π ι έ τ α ι.   Έναν δάσκαλο  που δημιουργεί στο σχολείο  ξ ε χ ω ρ ι σ τ ή  ζ ω ν τ α ν ή  π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α, που δεν προορίζει τον εαυτό του άκριτο εκτελεστή εγκυκλίων του υπουργείου, ούτε οικονομικό συντελεστή και λογιστή μιας ανάπτυξης ερήμην των ανθρώπων. Ένα δάσκαλο που δεν διεκπεραιώνει κομματικές γραμμές που αποφασίστηκαν σε κομματικά γραφεία πριν από εμάς για εμάς, που δεν μιλάει την «ξύλινη» γλώσσα τους, ούτε υπηρετεί φανατισμούς εκκλησιαστικών και παραεκκλησιαστικών κύκλων που χωρίζουν τους πολίτες,  σε πατριώτες και προδότες. Έναν δάσκαλο που πάλλεται, που δημιουργεί, με «λογισμό και μ’ όνειρο» άλλους κόσμους στη θέση αυτού του μίζερου που μας περιβάλλει, που  σ υ γ κ ι ν ε ί  επειδή  σ υ γ κ ι ν ε ί τ α ι  σαν τον καλό ηθοποιό που μας συνεπαίρνει στο θέατρο και του αφηνόμαστε με εμπιστοσύνη να μας ταξιδέψει…   

*: Το κείμενο αυτό το έγραψα πέρυσι τον Φεβρουάριο ενώ είχα αρχίσει την προετοιμασία με τα παιδιά του τμήματός μου για την γιορτή της 25ης Μαρτίου. Κατόπιν ήρθαν τα πρώτα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης Παπανδρέου που με οδήγησαν στην απόφαση ότι δεν μπορούσα να συνεορτάσω την εθνική μας επέτειο με κανέναν δημόσιο αξιωματούχο, απόφαση που συμμερίστηκαν και οι συνάδελφοι, αλλά και οι γονείς των παιδιών. (Βλ. την ανάρτηση "Κλειστόν λόγω πένθους" που εξηγώ τους λόγους για την απόφαση αυτή)