Ο Καβάφης και το αρχαίο δράμα / "Όταν ο Φύλαξ είδε το Φως" (από τα "Κρυμμένα Ποιήματα", εκδ. "Ίκαρος", 1993)

...................................................

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης 

(1863 - 1933)

ΟΤΑΝ Ο ΦΥΛΑΞ ΕΙΔΕ ΤΟ ΦΩΣ (1900)

Χειμώνα, καλοκαίρι κάθονταν στην στέγη

των Ατρειδών κ’ έβλεπ’ ο Φύλαξ. Τώρα λέγει

ευχάριστα. Μακριά είδε φωτιά ν’ ανάβει.

Και χαίρεται· κι ο κόπος του επίσης παύει.

Είναι επίπονον και νύκτα και ημέρα,

στην ζέστη και στο κρύο να κοιτάζεις πέρα

το Αραχναίον για φωτιά. Τώρα εφάνη

το επιθυμητόν σημείον. Όταν φθάνει

η ευτυχία δίδει πιο μικρή χαρά

απ’ ό,τι προσδοκά κανείς. Πλην καθαρά

τούτο κερδήθηκε: γλιτώσαμ’ απ’ ελπίδας

και προσδοκίας. Πράγματα εις τους Ατρείδας

πολλά θα γίνουνε. Χωρίς να ‘ναι σοφός

κανείς εικάζει τούτο τώρα που το φως

είδεν ο φύλαξ. Όθεν μη υπερβολή.

Καλό το φως· κι αυτοί που έρχονται καλοί·

τα λόγια και τα έργα των κι αυτά καλά.

Και όλα ίσια να ευχόμεθα. Αλλά

το Άργος ημπορεί χωρίς Ατρείδας να

κάμει. Τα σπίτια  δεν είναι παντοτινά.

Πολλοί βεβαίως θα μιλήσουνε πολλά.

Ημείς ν’ ακούμε. Όμως δεν θα μας γελά

το Απαραίτητος, το Μόνος, το Μεγάλος.

Και απαραίτητος, και μόνος, και μεγάλος

αμέσως πάντα βρίσκεται κανένας άλλος.

από τα «Κρυμμένα ποιήματα» (1877;-1923) εκδ. «Ίκαρος» 1993

Φιλολογική επιμέλεια : Γ.Π.Σαββίδης

Σχόλια από την έκδοση: Γραμμένο το 1900. Το ποίημα είναι εμπνευσμένο από τον πρόλογο του Αγαμέμνονος  του Αισχύλου. Ο Φύλαξ, από τη σκοπιά της στέγης του ανακτόρου των Μυκηνών, είδε επιτέλους να ανάβει στο Αραχναίον η συνθηματική φωτιά που βεβαίωνε την άλωση της Τροίας.

Αραχναίον: δικόρυφο βουνό της Αργολίδας. Στην ψηλότερη κορυφή του (σημ. Προφήτης Ηλίας) υπήρχαν αρχαίοι βωμοί· εκεί θα ήταν και ο τελευταίος σταθμός πρωτόγονου τηλοπτικού συστήματος. (Σημείωση δική μου: πρόκειται για το σύστημα των φρυκτωριών, σύστημα από διαδοχικές φωτιές που άναβαν οι προγονοί μας στις πιο ψηλές κορυφές των βουνών της πατρίδας μας για να μεταδώσουν ειδήσεις από μακρινά πολεμικά μέτωπα στα οποία είχαν εμπλακεί πριν από πολύ καιρό, όπως πχ τα δέκα χρόνια του Τρωικού πολέμου).

 Σχολιάζω: Από τα «ιστορικά», αλλά και πολιτικο-φιλοσοφικά ποιήματα του Καβάφη. Για το ρόλο της ηγετικής προσωπικότητας στον γενικό ρουν της Ιστορίας. Ο ποιητής εδώ μάλλον προκρίνει την πεπερασμένη επιρροή του Ηγέτη μέσα στον ιστορικό χρόνο. Αντίθετα οι πολιτείες αντέχουν περισσότερο από τις δυναστείες («το Άργος ημπορεί  χωρίς Ατρείδας να κάμει») και οι λαοί («ημείς», στο ποίημα) ας μη γελαστούν από τους πρόθυμους υπηρέτες της προσωπολατρίας των ηγετών. Άλλους «απαραίτητους», «μόνους» και «μεγάλους» θα αναδείξουν οι καιροί. Ή μήπως θα τους βρουν και θα τους αναδείξουν οι λαοί από μόνοι τους;…