...Γεννήθηκα στη Σαλονίκη
να δω τους ποιητές πρόλαβα εγώ
στο υπόγειο νησί τους ταξίδεψα ως εδώ
με μια κρυφή, εκ γενετής αιμορραγία
Ελλάδα, γλώσσα τυφλή στην γεωγραφία
Ελλάδα, οικόπεδο και αποικία...
Πάντα είχα την απορία πώς είναι δυνατόν στίχοι σαν τους παραπάνω, που γράφτηκαν μάλιστα 35 περίπου χρόνια πριν (το 1979 εκδόθηκε η "Ρεζέρβα" του Διονύση Σαββόπουλου), να μην επέδρασαν στον κόσμο που τους τραγούδησε, αλλά ούτε και στους καλλιτέχνες που τους εμπνεύστηκαν.
Και έχω ακόμη αυτήν την απορία καθώς οι μέρες που περνάμε, εδώ και ενάμιση χρόνο, εκτός από το να επιβεβαιώνουν τα χειρότερα σενάρια που μόνο σαν κακόγουστα και ανθελληνικά αστεία τα αντιμετωπίζαμε στην αρχή της κρίσης, επιβεβαιώνουν και τις προ ετών δημιουργίες των καλλιτεχνών μας αλλά και των ποιητών μας - ποίηση θεωρώ το "Γεννήθηκα στη Σαλονίκη", αλλά και όλη τη στιχουργία του Σαββόπουλου. Και να 'ταν ο Σαββόπουλος ο μοναδικός δημιουργός, καλλιτέχνης, ποιητής που με την οξυδέρκεια του έργου του διέβλεπε την πραγματικότητα; "Ελλάδα, οικόπεδο και αποικία" μετά από τόσα χρόνια φαίνονται να εκφράζουν τους σημερινούς καιρούς με τον εφιάλτη της υποθήκευσης όχι της ιδέας της Πατρίδας, αλλά της Πατρίδας στην πιο εμπράγματη μορφή της, της γης και της περιουσίας της.
Και όμως ενώ τους τραγουδήσαμε, ενώ κινητοποιηθήκαμε με αυτούς τους στίχους, ήρθαν οι άλλοι καιροί ("ευτυχισμένοι", λέει) που ξεχάσαμε ότι είμασταν αποικιοκρατούμενοι - λες και σταματήσαμε ποτέ να είμαστε -, που ξεχάσαμε και τους άλλους στίχους του Κ.Χ. Μύρη "...Ήταν ο τόπος μου σαν το χαμόγελο, / όνειρο καθημερνό. /Κάποιος τον πούλησε, / κάποιος τον ρήμαξε / σαν δανεισμένη πραμάτεια..." (1944 - από το "Χρονικό" του Γιάννη Μαρκόπουλου) - λες και δεν υπήρχαν πια αυτοί που ρήμαζαν και ξεπουλούσαν τον τόπο μας, και αρχίσαμε να φερόμαστε σαν αφεντικά, θέλοντας να μοιάσουμε στα πραγματικά, χτίζοντας με δάνεια στην ελληνική γη πολυκατοικίες, εξοχικά και εμπορικά κέντρα, χτίζοντας και καταστρέφοντας με αλαζονεία, γελώντας χαζοχαρούμενα και πιστεύοντας ότι η ζωή θα συνεχίζεται έτσι στον αιώνα τον άπαντα.
Και φτιάξαμε και μύθους (περί "ανάδελφου έθνους" και περί των "κοινοτήτων των Ελλήνων"), και βάλαμε και στόχους (αποκρατικοποιήσεις Μητσοτάκη, εκσυγχρονισμός Σημίτη, επανίδρυση του κράτους από Καραμανλή, δουλειά και σωτηρία της πατρίδας από Γιωργάκη), και γιορτάσαμε "εθνικούς" θριάμβους (Euro 2004, Ολυμπιακούς Αγώνες και Eutovision), και τσαμπουκά πουλήσαμε (και ακόμα πουλάμε) στους εξαθλιωμένους αλλοδαπούς συνανθρώπους μας. Και είδαμε τους πνευματικούς μας ανθρώπους και υπουργοί να γίνονται, και ντυμένους την ελληνική σημαία τις στρατιωτικές μονάδες να περιοδεύουν για να ψυχαγωγήσουν ελληνο-ορθόδοξα τα φανταράκια μας, και στα Μέγαρα Μουσικής να μπαινοβγαίνουν οι "αμφισβητίες" και οι "περιθωριακοί" (!) και στις Πολιτιστικές Ολυμπιάδες να συμμετέχουν (με το αζημίωτο, φυσικά), καθώς και στα φεστιβάλ των κομματικών νεολαιών, και σε κρατικά πόστα να τοποθετούνται, και στα μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα να γράφουν και μεγάλα και μικρά συμφέροντα να υπηρετούν, και τώρα;... Όλα ρημαδιό, ζωντανεμένος ο εφιάλτης των στίχων τους, αυτών που γράφτηκαν σε άλλους δύσκολους καιρούς...
Ποια η βαθύτερη αιτία; Οι κοινωνικο-πολιτικές αναλύσεις μού φαίνονται πια στομωμένες. Ή, στην καλύτερη περίπτωση, μπορούν μόνο να εξηγήσουν τις τρομακτικές αλλαγές που συνέβησαν και συμβαίνουν σε παγκόσμια κλίμακα. Αλλά τις αλλαγές που έχουν υποστεί τα μυαλά μας και οι ψυχές μας με ποια "εργαλεία" θα τις εξηγήσουμε; Πώς γίνεται ο άνθρωπος που είχε ταυτίσει κάποτε τον εαυτό του, δηλαδή την ατομικότητά του, με την έννοια του πολίτη, έτσι που λειτουργούσε και με τις δυο αυτές ιδιότητες αξεχώριστες, πώς γίνεται τώρα να έχει "ξεχάσει" αυτήν την ενότητα και να ζει και να δρα, αν μη τι άλλο, αντιφατικά, για να μη πω υποκριτικά; Δηλαδή, πώς γίνεται οι δημόσιες διαμαρτυρίες μας να γίνονται ερήμην της ιδιωτικής μας ευθύνης; Εδώ θα μπορούσαμε ν' αρχίσουμε τις ηθικολογίες, "τι κάνει τ' άτιμο το χρήμα", "είναι πολλά τα λεφτά, Άρη", "ένας γάμος ως προίκα καλός", "κοιτάω την πάρτη μου" κλπ, κλπ. Αλλά νομίζω ότι έχει να κάνει περισσότερο με κάτι πιο βαθύ, που οι ρίζες του είναι προαιώνιες, και μάλιστα αρχαιοελληνικές. Έχει να κάνει μ' αυτήν την έννοια της π λ ά ν η ς, της τύφλωσης, Ά τ η τη λέει ο Σοφοκλής στην "Αντιγόνη" του. Τύφλωση που την στέλνουν οι θεοί στους ανθρώπους και τους οδηγεί στη συμφορά. Τι κρίμα που οι μακρινοί απόγονοι του Σοφοκλή, οι σύγχρονοι Έλληνες, δεν εγκολπώθηκαν την έννοια της Άτης στη ζωή τους. Θα είχαν προλάβει την Τρόικα και το ΔΝΤ και θα είχαν κάνει μόνοι την κάθαρση του οίκου τους...
...Έχουν την εύνοια τ' ουρανού
όσοι μέσα στο χρόνο που τους δόθηκε να ζήσουν
δε δοκιμάσαν συμφορές.
Γιατί όταν το χέρι του θεού
τραντάξει το σπίτι σου
τότε πια ξέρεις πως κι απ' τη δικιά σου ζωή
καθόλου δεν έλειψε το σκοτάδι της π λ ά ν η ς
και θα τη σκεπάσει για πολλές γενιές.
Ίδιο πελώριο πελαγίσιο κύμα που χιμάει
λες και το σπρώξαν άγριες θρακιώτικες πνοές χιμάει
μέσα από την άβυσσο
που κρύβει η θωριά της θάλασσας
κι από τα τρίσβαθα αναγυρίζει
βγάζει επάνω μαύρη άμμο -
κατάστηθα χτυπηθήκανε
αναστενάζουνε μουγκρίζουν οι ανεμοσκόρπιστες ακτές...
...Γιατί η ελπίδα η αγαλήνευτη
σ' άλλους φέρνει ευτυχία
και σ' άλλους το ξεγέλασμα αχυρένιων ερώτων/
τρυπώνει στον ανίδεο
προτού να βάλει το πόδι στην καυτή φωτιά.
Σοφά μας παραδόθηκε ο ξακουσμένος λόγος:
το κακό φαίνεται για καλό
σ' όποιον ο θεός οδηγεί τη σκέψη του προς το σκοτάδι
της πλάνης.
Λίγος ο χρόνος τότε παλεύει έξω
απ' το σκοτάδι της πλάνης...
Η μετάφραση του β' στάσιμου της "Αντιγόνης" είναι του Ν. Παναγιωτόπουλου και είναι από το πρόγραμμα της παράστασης της "Νέας Σκηνής" (σκηνοθεσία Λευτ. Βογιατζή)
Η μετάφραση του β' στάσιμου της "Αντιγόνης" είναι του Ν. Παναγιωτόπουλου και είναι από το πρόγραμμα της παράστασης της "Νέας Σκηνής" (σκηνοθεσία Λευτ. Βογιατζή)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου