"Το κάψιμο του Ιούδα" & "Ερευνάτε τας Γραφάς" δύο άρθρα του Παντελή Μπουκάλα για τον Ιούδα και τον αντισημιτισμό του σήμερα("Καθημερινή", 2-3/5/2013)

..........................................................

Το κάψιμο του Ιούδα

Του Παντελή Μπουκάλα

Από τα μεγαλοβδομαδιάτικα έθιμα, εκείνα που δείχνουν πως άντεξαν περισσότερο στον χρόνο και στην αλλαγή συνηθειών και αντιλήψεων είναι τα αναστάσιμα· ίσως επειδή, εκτός από ευχάριστα, είναι και θορυβωδέστερα, και μάθαμε πια να συνδυάζουμε την τέρψη με τα πολλά ντεσιμπέλ. Είπα ότι δείχνουν ανθεκτικότερα επειδή δεν είναι εξακριβωμένο πόσα διατηρήθηκαν χωρίς ουσιώδεις αβαρίες και χρονικά κενά και πόσα ξεφύτρωσαν εσχάτως σε έδαφος καλλιεργημένο από φολκλορικές «αναβιωτικές» διαθέσεις ή και τουριστικές ορέξεις. Τέτοια μέρα, λοιπόν, σε άλλους καιρούς, προτηλεοπτικούς, και σε άλλους τόπους, εξωαστικούς (όταν η πρωτεύουσα ήταν πιο μακριά κι από την Αυστραλία), τα παιδιά καίγαμε τον Ιούδα, παραλαμβάνοντας τη σκυτάλη από άλλα παιδιά που εν τω μεταξύ είχαν γίνει γονείς μας. Η εμπλοκή των ενηλίκων στο τελετουργικό ήταν μικρή κι απόμακρη. Μαζεύμαμε ξύλα κι άχυρα, ντύναμε ανθρωπόμορφο σκιάχτρο έναν κορμό και τον λαμπαδιάζαμε σε κάποια απόσταση από την εκκλησία, να μην ενοχλούμε με τις θριαμβικές κραυγές και τα αναθέματά μας. Πολλά δεν ξέραμε, αλλά τα έθιμα δεν τα διαιωνίζει η γνώση· χρόνο το χρόνο γίνονται ρουτίνα, φόρμα, κέλυφος. Αυτό που ξέραμε ήταν πως ο Ιούδας πρόδωσε τον Χριστούλη. Στους Ρωμαίους ή στους Εβραίους; Τέτοιες λεπτομέρειες μας διέφευγαν, άλλωστε τότε δεν κυκλοφορούσε ο Αστερίξ, ώστε κάτι να μυριστούμε για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Για τους Εβραίους, πάντως, κάτι ξέραμε. Είτε από τα παραμύθια που μας έλεγαν οι γιαγιάδες μας, που τα είχαν μάθει από τις δικές τους γιαγιάδες, όπου ο Εβραίος ήταν πάντα κακόψυχος και τσιφούτης, είτε, όσοι εκκλησιαζόμασταν τακτικά, από τα Ευαγγέλια και κυρίως από τα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής, με τις αρές για το «μιαιφόνον έθνος, τον αλαζόνα Ισραήλ». Τι εστί μιαιφόνον δεν ξέραμε, όμως τις λέξεις δεν τις καταλαβαίνεις από τα λεξικά· νιώθεις τη σημασία τους από τον τρόπο που τις πετάει ο χρήστης τους και από την οσμή τους ακόμα. Τη λέξη αντισημιτισμός τη μάθαμε αργότερα. Μαθαίνοντας επίσης ότι υπήρξαμε, άθελά μας, φορείς και μεταβιβαστές του. Πόσος αντισημιτισμός ή αντιεβραϊσμός υπάρχει στο κάψιμο του Ιούδα; Οσος υπάρχει πάντοτε στην ελληνική κοινωνία, σαν αυτονόητος, σαν μια αέναα κληροδοτούμενη φυσική κατάσταση, ή όσος υπάρχει γενικά στον χριστιανισμό κάθε δόγματος. Δεν ξέρω πόσο ισχύει η υπόθεση ότι μία από τις αιτίες της αντιπάθειας είναι η άρνησή μας να δεχτούμε ότι μπορεί να υπάρχει κι άλλος περιούσιος λαός πλην ημών, πάντως και τα παραμύθια μας και πολλές παροιμίες και δημοτικά τραγούδια αναπαριστάνουν έναν Εβραίο που, εκτός από τον θάνατο του Χριστού, τον βαραίνουν μύρια όσα ηθικού ή κοινωνικού τύπου αμαρτήματα. Δεν φύτρωσαν, άλλωστε, στο κενό τρία κόμματα της τωρινής πολιτικής σκηνής (Χ.Α., ΑΝΕΛ, ΛΑΟΣ) που αθροιστικά αγγίζουν το 20% κι έχουν ευαγγέλιο τον οξύτατο αντισημιτισμό, μεταμφιεσμένο σε αντισιωνισμό. Αλλά κι αύριο μέρα είναι. Ερευνάτε τας Γραφάς Του Παντελή Μπουκάλα Ο Ιούδας παραμένει, αν όχι σημείον αμφιλεγόμενον όπως ο Ιησούς, πάντως σημείο προσφερόμενο για πολλές αναγνώσεις. Γι’ αυτό και δεν έπαψε να ερεθίζει τη σκέψη θρησκειολόγων και φιλοσόφων, τη ρητορική των κληρικών, τη φαντασία των λαϊκών και την όρεξη των λογοτεχνών· μια καλή εικόνα λ.χ. για τη μορφή του στην ελληνική μεσοπολεμική δραματουργία παρέχει η πανεπιστημιακός Αρετή Βασιλείου στο φρέσκο βιβλίο της «“Επί ξυρού ακμής”: Ιστορία νεοελληνικού θεάτρου» (εκδ. Παπαζήση). Xονδρικώς, τα αενάως επανερχόμενα ερωτήματα είναι τα εξής: Εφόσον ο Ισκαριώτης ήταν τμήμα του θεϊκού σχεδίου, που προέβλεπε τον κατόπιν προδοσίας σταυρικό θάνατο του Χριστού, πόσο προδότης ήταν, πόση ελεύθερη ήταν η βούλησή του; Δεύτερον, ο Ιούδας ήταν δόλιος επειδή έτσι είχε αποφασίσει η ειμαρμένη ή η θεϊκή πρόνοια, επειδή άλλα ήθελε να δει να γίνονται κι άλλα έβλεπε ή επειδή ήταν Εβραίος, όπως πιστεύουν όλοι οι αντισημίτες που κρυμμένοι υπό το όνομα του αντισιωνισμού κηρύσσουν ότι για όλα τα δεινά του κόσμου, και ιδίως των Ελλήνων, φταίνε οι όπου γης και οποιασδήποτε εποχής Εβραίοι; Ανάμεσα στους φυλετικά «κακούς», ο Φρόιντ, ο Μαρξ, το «εβραιοκινούμενο Χόλιγουντ», οι εβραιοτραπεζίτες, η Μακάμπι κ.ο.κ. Αν η δολιότητα του Ιούδα ήταν σύμφυτη της εβραϊκότητάς του, όπως θα βεβαίωναν όσοι ασπάζονται τα συνωμοσιολογικά δόγματα της Χ.Α., του ΛΑΟΣ και σε μεγάλο βαθμό των ΑΝΕΛ (της ηγεσίας τους οπωσδήποτε) καθώς και τα τηλεκηρύγματα διαφόρων εβραιοφάγων· αν η εβραϊκότητα είναι συνώνυμη της πονηρίας· αν, απλούστερα, ο Ιούδας πρόδωσε όχι επειδή ήταν κακός άνθρωπος (ή βιαστικός επαναστάτης ή αναγκαίο όργανο της θεϊκής θέλησης), αλλά μόνο και μόνο επειδή ήταν Εβραίος, τότε εγείρεται και πάλι το αφελές ερώτημα: Μα και ο Χριστός, ο άνθρωπος Χριστός, Εβραίος δεν ήταν; Κι αν η εβραϊκότητα του Ιησού ήταν περιστασιακή ή τυχαία και άφηνε άθικτη την οικουμενικότητά του, η Παναγία δεν ήταν καθαρόαιμη Εβραία; Και οι Απόστολοι; Δεν προσέγγισαν τον Χριστό και δεν οικοδόμησαν τον χριστιανισμό μέσα από τη μακρά ιουδαϊκή τους παράδοση και με τα ιουδαϊκά γονίδιά τους παρόντα; Και οι οπαδοί επίσης, τουλάχιστον ώσπου να αποταθούν στον Φίλιππο μερικοί Ελληνες για να δουν τον Ιησού, που είπε τότε το γνωστό «Ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο υιός του ανθρώπου»; Για να δοξαστεί ο Υιός του Ανθρώπου ήταν αναγκαία η σταύρωσή του, άρα και η προδοσία του. Ισως γι’ αυτό ο Χριστός, στο απόκρυφο ευαγγέλιο που αποδίδεται στον Ιούδα (εκδ. National Geographic), σχεδόν παροτρύνει τον μαθητή του να τον προδώσει, για να περαιωθεί το σχέδιο, λέγοντάς του: «Εσύ θα τους υπερβείς όλους αυτούς [όσους είχαν βαπτιστεί στο όνομα του Χριστού]. Γιατί εσύ θα θυσιάσεις τον άνθρωπο που με ενδύει». Αυτά όμως μοιάζουν υποθέσεις ενός άλλου κόσμου. Λιγότερο δογματικού και περισσότερο ερευνητικού – ή «ελληνικού», όπως ίσως θα έλεγαν τον καιρό του Χριστού.