|
Αιρετικά ή μη, τα Απόκρυφα ευαγγέλια εμπλουτίζουν την επίσημη και
καθιερωμένη αφήγηση για τον Ιησού με ειδήσεις και περιστατικά που,
τουλάχιστον στο βλέμμα όσων δεν υπακούουν στο δόγμα «πίστευε και μη
ερεύνα», διεκδικούν τόση ιστορικότητα όση και τα συμβάντα που αναφέρει ο
Λουκάς ή ο Ιωάννης. Αλλά δεν είναι ομιλητικά μόνο ως προς τον Χριστό.
Λένε ενδιαφέροντα πράγματα και για τις πνευματικές αγωνίες μιας
ολόκληρης εποχής, όταν δεν είχε ακόμα πετρώσει το «ορθόν», για τη
διαδρομή των θρησκευτικών αντιλήψεων και τη σύγκρουσή τους, ενίοτε
αδυσώπητη, και για τις απόπειρες συγκερασμού του εδραιωμένου ελληνικού
πνεύματος, στη μορφή του γνωστικισμού, με το καινοφανές χριστιανικό.
Μπορεί τώρα πια τα ονόματα των πάμπολλων αιρέσεων του χριστιανισμού να
είναι λέξεις δυσδιάγνωστης σημασίας, στον καιρό τους όμως το νόημά τους
το επικύρωνε το ίδιο το αίμα των οπαδών τους, είτε οι θρησκευτικοί
αντίπαλοι το δαπανούσαν είτε οι ομόδοξοι.
Ορισμένα από τα
«κακόδοξα» Απόκρυφα διασώζουν έναν Ιησού περισσότερο γήινο από εκείνον
που ιστορούν τα τέσσερα κανονικά. Πάντοτε οι άνθρωποι προσπαθούν να
φέρουν ό,τι πιστεύουν ως θείο και ουράνιο πιο κοντά στα μέτρα της αγίας
θνητότητάς τους, για να το προσοικειωθούν με τη συναισθηματική τους
νόηση μάλλον παρά με καθαρώς διανοητικά εργαλεία. Δεν συμφωνούν βέβαια
όλοι με τον ανθρωπομορφισμό, που τον απαξιώνουν σαν γνώρισμα των μη
πνευματικών θρησκειών. Η διχογνωμία μάλιστα για το πώς αναπαριστάνουμε
τις θεότητες, αν πρέπει να τις αναπαριστάνουμε, υπό το καθεστώς της
ελληνικής γλώσσας και σκέψης πάει 26 αιώνες πίσω. Στον καιρό του
Ξενοφάνη του Κολοφώνιου, που έψεγε τον Ομηρο και τον Ησίοδο επειδή
απέδιδαν στους θεούς όσα είναι επονείδιστα και αξιοκατάκριτα στους
ανθρώπους, το κλέψιμο, τη μοιχεία, την αλληλοεξαπάτηση: «Πάντα θεοίς
ανέθηκαν Ομηρός θ’ Ησίοδός τε / όσσα παρ’ ανθρώποισιν ονείδεα και ψόγος
εστίν, / κλέπτειν τε μοιχεύειν και αλλήλους απατεύειν». Με την πίστη πως
ο θεός είναι ένας και δεν μοιάζει σε τίποτα με τους ανθρώπους στο σώμα
και το πνεύμα («εις θεός, εν τε θεοίσι και ανθρώποισι μέγιστος, / ούτι
δέμας θνητοίσιν ομοίιος ουδέ νόημα»), ο Ξενοφάνης, πρώιμος μονοθεϊστής,
εμφανίζεται βέβαιος σε διάσημα αποσπάσματα των έργων του πως αν τα
λιοντάρια ή τα άλογα είχαν χέρια και μπορούσαν να σχεδιάζουν, θα
απεικόνιζαν τους θεούς τους σαν άλογα ή λιοντάρια.
Γυρνώντας στα
Απόκρυφα, είναι αξιοσημείωτο το πόσο κοντά βρίσκεται ο παρορμητικός
Ιησούς που ζωγραφίζουν κάποια από αυτά με τον Χριστό ορισμένων
νεοελληνικών λαϊκών αφηγήσεων, που τις έχει αποθησαυρίσει ο Ν.Γ. Πολίτης
στις πολύτιμες «Παραδόσεις» του. Και στις δύο «αναπαραστάσεις» δεν
βλέπουμε τον Θεό της αγάπης και της συγχώρησης που παραδίδουν οι
επίσημες Γραφές, αλλά κάποιον που χρησιμοποιεί δίχως μέτρο την άπειρη
δύναμή του, εκδικητικά, όπως ο Γιαχβέ της Παλαιάς Διαθήκης. Να μια
ιστοριούλα από την Ηπειρο, με ίχνη από τις παραδόσεις για τα
χριστουγεννιάτικα παγανά και τους μύθους για τον Μεγαλέξανδρο, ίσως και
με κάποια ανάμνηση των αιώνιων βασάνων στα οποία καταδικάζονται οι
θεομάχοι, όπως ο Σίσυφος: «Οταν κανένας είναι πολύ γέρος και στέκεται
καλά, λεν γι’ αυτόν, θα ζήσει ή έζησε σαν ο Φώτο Ντες. Αυτός ο Φώτο Ντες
ήταν Εβραίος στον καιρό τού Χριστού· όταν έσερναν το Χριστό στο
Γολγοθά, τον εράβδισε. Και ο Χριστός τον καταράστη να ζει σ’ έρημον τόπο
και να μην πεθάνει προτού να φάγει το ραβδί που του ’ριξε απάνω του. Ο
Φώτο Ντες πήρε τότε το ραβδί του και πήγε στην κορφή ενός έρημου βράχου
στη μέση της θάλασσας. Το ραβδί όμως αύξησε κι έγινε μεγάλο σα δοκάρι.
Από τότε το ροκανίζει, για να το σώσει και να πεθάνει. Και κάθε χρόνο,
όταν πλησιάζει η Μεγάλη Πέφτη χαίρεται, γιατί βλέπει πως το δοκάρι
κοντεύει να σωθεί. Αλλ’ όταν ξυπνά εκείνη την ημέρα τον πιάνει μεγάλη
λύπη, γιατί το δοκάρι που το βράδυ ήταν φτενό σαν αδράχτι, μεγάλωσε τη
νύχτα κι έγινε σαν πώς ήταν πρώτα. Κι αρχίζει πάλι να το τρώει. Αν τύχει
να περάσει καμιά φορά από κει κανένα καράβι ρωτά: “Ζει ο Χριστός;” και
ακούει με πολλή λύπη να του λεν: “Ζει και βασιλεύει”».
Καταριέται
ανθρώπους ο Χριστός; Στη λαϊκή παράδοση ναι, σε αρκετές ιστορίες. Κι αν η
Παναγία στον «Θρήνο της Μεγάλης Παρασκευής» καταριέται τους Γύφτους να
μείνουν αιώνια φτωχοί επειδή «εφτιάσανε τα πέντε περόνια» με τα οποία
κάρφωσαν τον Χριστό, ο Ιησούς καταριέται πάντοτε κάποιον Εβραίο – ή,
πιθανόν, ΤΟΝ Εβραίο, ως έθνος πια και όχι ως άτομο. Αλλωστε αυτή την
ερμηνεία δίνουν οι θεολογούντες στην κατάρα του Ιησού που αναφέρουν ο
Μάρκος και ο Ματθαίος: Παρότι δεν ήταν η εποχή των σύκων («ου γαρ ην
καιρός σύκων»), όπως ήξερε ο Ιησούς τόσο με τη θεϊκή υπόστασή του όσο
και με την ανθρώπινη (με την πείρα των 33 ετών του), αναζήτησε καρπούς
σε μια συκιά, δεν βρήκε και την καταράστηκε να μην ξανακαρπίσει. Το
δέντρο αυτό, λένε, είναι σύμβολο του Ισραήλ, των Εβραίων, που
καταδικάζονται άχρι της συντελείας αιώνος.
Ενα δέντρο και πάλι,
ιτιά τώρα, είναι στο κέντρο άλλης κατάρας, που τη διηγείται ο Θωμάς
Ισραηλίτης Φιλόσοφος (ή ψευδο-Θωμάς), άλλος από τον απόστολο, στα
Απόκρυφα «Ρητά εις τα παιδικά του Κυρίου», κείμενο γραμμένο πριν από τον
5ο αιώνα: «Το παιδίον Ιησούς πενταέτης γενόμενος, και βροχής γενομένης
έπαιζεν επί διάβασιν ρύακος, και τα ρέοντα ύδατα ρυπαρά όντα συνήγαγεν
εις λάκκους, και εποίει αυτά καθαρά ευθέως και ενάρετα είναι, λόγω δε
μόνω ουκ έργω επιτάξας αυτοίς». Εβρεχε κι ο μικρός Ιησούς παίζοντας
μάζευε τα νερά σε λάκκους και τα καθάριζε μόνο με τον λόγο του. Εφτιαξε
μάλιστα πηλό κι έπλασε δώδεκα πουλάκια. Μα ο γιος του γραμματέα Αννα,
σκανταλιάρης ή ζηλιάρης, πήρε ένα κλαδί ιτιάς κι έδιωχνε τα νερά που
είχε συγκεντρώσει ο Χριστούλης. «Και ιδών ο Ιησούς το γινόμενον
ηγανάκτησε». Και ο σκληρότατος λόγος του ξανάγινε πραγματικότητα:
«Αδικε, ασεβή και ανόητε, τι ηδίκησάν σε οι λάκκοι και τα ύδατα; Ιδού
νυν και συ ως δένδρον αποξηρανθής, και ου μη ενέγκης φύλλα ούτε ρίζαν
ούτε καρπόν». Και «ο παις εξηράνθη όλος», έπεσε δηλαδή παράλυτος. Πάλι
καλά, σε έναν από τους σωζόμενους κώδικες του κειμένου επικρατεί ο
Ιησούς της Καινής Διαθήκης επί του παλαιοδιαθηκικού: «Είτα ο Ιησούς
παρακληθείς παρά πάντων ιάτρευσεν αυτόν εάσαντός τι μέλος αργόν ολίγον,
εις το προσέχειν αυτούς». Ανταποκρινόμενος στις παρακλήσεις όλων, ο Υιός
του Ανθρώπου γιάτρεψε το παιδάκι των ανθρώπων, αφήνοντάς του μόνο ένα
μικρό κουσούρι, σαν σήμα προειδοποιητικό...
Χρόνια σας καλά, αγαπητοί.
|
