"Ελευθεροτυπία Εβδομάδα", Πέμπτη 1 Ιουλίου 2010
Η πεφωτισμένη δεσποτεία
κείμενο: ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ
Οι μέγιστοι των φιλοσόφων, από τον Πλάτωνα ώς τον Χέγκελ και από τους Πυθαγόρειους έως τον κ. Απόστολο Δοξιάδη -αυτόν που χαρακτήρισε τη δολοφονία του νεαρού Γρηγορόπουλου «στατιστική απιθανότητα»- οραματίζονται έναν κόσμο που θα κυβερνάται κατ' αντανάκλαση της υπερουράνιας οικονομίας.
Αυτό το φιλοσοφικό ιδεώδες, η πεφωτισμένη δεσποτεία δηλαδή, ύστερα από τόσους άκαρπους αιώνες μηδενισμού, αμφιβολιών και παλινδρομήσεων, πραγματοποιείται για πρώτη φορά στη χώρα μας από την κυβέρνηση του κ. Γ. Α. Παπανδρέου.
Για να αποδείξουμε ότι ο κ. πρωθυπουργός κυβερνά ως δεσπότης, υπενθυμίζουμε μόνον ότι, αγνοώντας το Σύνταγμα, τη Βουλή, την κυβέρνηση και τα κόμματα, υπογράφει δι' αντιπροσώπου «κάθε μνημόνιο συνεργασίας, συμφωνία ή σύμβαση δανεισμού, διμερή ή πολυμερή με την ευρωπαϊκή επιτροπή, τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα». Υπογράφει δηλαδή δεσμεύσεις κατά τις οποίες ούτε ο δανειολήπτης (η Ελληνική Δημοκρατία) ούτε τα περιουσιακά του στοιχεία έχουν ασυλία λόγω εθνικής κυριαρχίας.
Και είναι απλούστερο να ισχυριστούμε ότι η δεσποτεία του κ. Παπανδρέου έχει δεχτεί την επιφοίτηση του υπερουράνιου πνεύματος. Μεταξύ τόσων πολιτικών ηγετών, έχει αναδειχθεί πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, υπερνικώντας ακόμα και τον Εχούντ Μπάρακ, τον σοσιαλιστή υπουργό Αμυνας του Ισραήλ, ο οποίος στον διεθνή σοσιαλιστικό οργανισμό περιορίζεται στη θέση του αντιπροέδρου.
Ο αναγνώστης γνωρίζει εξάλλου ότι ο Τζόζεφ Στίγκλιτς, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κολούμπια και βραβευμένος με το Νόμπελ Οικονομίας το 2001, πλέκοντας το εγκώμιο του κ. Γ. Παπανδρέου -όπως ο Ερασμος έπλεκε το εγκώμιο της Μωρίας- ονόμασε τον Ελληνα πρωθυπουργό «Αστέρα των Βρυξελλών», εντυπωσιασμένος προφανώς από την πρωτότυπη πολιτική παρουσία του ανδρός.
Αλλά δεν είναι τόσο γνωστό ότι η «Χέραλντ Τρίμπιουν», στην προσπάθειά της να περιγράψει την καταυγάζουσα προσωπικότητα του κ. Παπανδρέου, παρομοίασε αυτόν και την οικογένειά του με τη δυναστεία των Κένεντι. Εύστοχος συσχετισμός, αφού σε μια χώρα με άφθονους χοίρους και κόλπους, την Ελλάδα, ένας όλεθρος ανάλογος του «κόλπου των χοίρων» -αρχή του τέλους για τους Κένεντι- είναι εφικτός. Ισως, ως επανόρθωση, η ίδια η εφημερίδα διά του αρθρογράφου της καθηγητή κ. Μάικλ Στράους, εισηγείται, εφόσον αναζητούμε διέξοδο στην οικονομική μας κρίση, την ενοικίαση τμημάτων της ελληνικής επικράτειας και τη μετατροπή τους σε Γκουαντάναμο. Πρόταση που δεν έλαβε απάντηση από τον Κένεντι του Μαξίμου, ο οποίος ενθουσιασμένος με την πολιτική που ασκεί, την παρουσιάζει ως μοντέλο άξιο διεθνούς εφαρμογής.
Αγαπητοί φίλοι, οι φιλοσοφικοί ορίζοντες ανοίγονται σε ύψη δυσθεώρητα και παγωμένα αλπικά τοπία, όπου πέραν των θείων ιδεών δεν συναντάται ψυχή ζώσα. Και το επόμενο βήμα, μετά το ιδεολογικό Vertigo, οδηγεί πάντοτε στο αβυσσαλέο χάος και ουδέποτε στην Κιμ Νόβακ. Για τούτο νομίζουμε λογικό ότι την πεφωτισμένη δεσποτεία ανεύρε ο κ. πρωθυπουργός, όχι στους δύσβατους Πλατωνικούς Διαλόγους, αλλά σε εκείνο το εμφυλιοπολεμικό εμβατήριο κατά το οποίο οφείλουμε να προχωρούμε και να προχωρούμε στον Γράμμο, επειδή «ένας νους φωτεινός κυβερνά». Συνηθίζουν μάλιστα αυτοί οι τηλαυγείς αστέρες να θέτουν στην ακολουθία τους το δίλημμα του καλού και του κακού, της καταστροφής ή της σωτηρίας, για να τονίζεται η απατηλή ιδέα της ελεύθερης επιλογής. Τέχνασμα γνωστό από την εποχή του Σωκράτη, ο οποίος οδηγούσε διά της μαιευτικής τον συνομιλητή του σε έναν λαβύρινθο ιδεών, αλλά του παρουσίαζε μόνο την πρώτη διασταύρωση με την ερώτηση ποια οδό εκλέγει.
Και όπως ο Ηρακλής μετά την επιλογή της Αρετής ξεκλήρισε την οικογένειά του, σύρθηκε εθελόδουλος στα πόδια του Ευρυσθέα, βίασε τις 50 κόρες του Θεσπιού, εκμηδένισε τη χλωρίδα και την πανίδα του Αίμου, κατάντησε το μπαίγνιο της Ομφάλης και πέθανε θύμα του Κένταυρου Νέσσου, ομοίως ο «Αστέρας των Βρυξελλών», επειδή δεν υπάρχει άλλος δρόμος, όπως ισχυρίζεται, μας παρέδωσε στην τρόικα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της εθνικής ανυποληψίας και της πτώχευσης.
εφημερίδα "Εποχή", Κυριακή - 29 Αυγούστου 2010.
Του
Νικόλα Σεβαστάκη*
Η πρόσφατη φήμη ότι ο Γιώργος Παπανδρέου θα μπορούσε να είναι ένας επόμενος γραμματέας του ΟΗΕ δεν θα έπρεπε να προκαλεί καμία έκπληξη. Η διεθνής κοινότητα χρειάζεται ασφαλώς την αξιοθαύμαστη «συνδυαστική» την οποία ενσαρκώνουν άνθρωποι όπως ο Έλληνας πρωθυπουργός: το ευγενές χαρμάνι της ιδεαλιστικής ψευδο-οραματικής γλώσσας με την πολιτική ασυνειδησία που αγνοεί τα συμπτώματά της. Κάπως έτσι έχει συμβεί εδώ και χρόνια: προοδευτικός είναι εκείνος που κάνει τα πιο «εξτρεμιστικά» (φιλελεύθερα) πράγματα με τον μειλίχιο και γλυκανάλατο τρόπο ενός οπαδού του Δαλάι-Λάμα ή μιας μπαλάντας του Έλτον Τζον. Ένα τέτοιο είδος σύγχρονου PR (δημοσίων σχέσεων) πολιτικού προορίζεται στα αλήθεια για ανάλογες καριέρες κύρους: διαλέξεις κάπου στους τροπικούς για την παγκόσμια διακυβέρνηση –πολλών χιλιάδων ευρώ έκαστη–, ηλιόλουστα αιγαιακά workshops για την κλιματική αλλαγή, συμβουλευτική για την επίλυση συγκρούσεων που δεν επιλύονται ή για τη ρύθμιση συστημάτων που δεν ρυθμίζονται με παχιά λόγια. Το πεδίο για ανθρώπους όπως ο σημερινός πρωθυπουργός είναι κυριολεκτικά αχανές. Με όπλο την απτόητη αισιοδοξία του τεχνομανιακού σε πρόσμιξη με τον «προοδευτικό μεταρρυθμιστή» μπορεί να σπέρνουν μικρές και μεγάλες καταστροφές, να διαλύουν κόμματα, να κάνουν τη μέρα νύχτα, να σταδιοδρομούν ως ευαγγελιστές των αξιών προωθώντας συγχρόνως τον σκληρό πυρήνα ενός «Μνημονίου» που εκβαρβαρώνει τις ήδη κλονισμένες κοινωνικές συνθήκες στη χώρα.
Η φιγούρα του μελιστάλαχτου global ανθρωπιστή χαίρει ασυλίας. Γιατί θέλει να είναι η έσχατη ενσάρκωση της θετικής ενέργειας της παγκοσμιοποίησης ακόμα και το 2010 που έχουν αποκαλυφτεί τεράστια ρήγματα στο κατασκεύασμα της πλανητικής ψηφιακής-καπιταλιστικής «οικουμένης». Ποιος άλλος πολιτικός παραμένει γοητευμένος από τις ανοησίες του τρίτου δρόμου έστω με το όνομα ενός απίθανου τέταρτου δρόμου; Ο προοδευτικός μας επιμένει να είναι ο τελευταίος που θα κλείσει την πόρτα της μεγάλης φιλελεύθερης επανάστασης των τελευταίων δεκαετιών, ο πιο πείσμων, ο πιο φορτικός εραστής των καινοτομιών που τείνουν να διαλύσουν ολόκληρα τμήματα των μεσαίων και λαϊκών τάξεων, του ίδιου του ακροατηρίου που κράτησε εν ζωή το νεκρό πλέον σοσιαλδημοκρατικό όνειρο.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Από πού άραγε προέρχεται αυτή η ονείρωξη του διεθνικού ανθρωπιστή, του ευαγγελιστή των αξιών με την ευόδωση/ ολοκληρωτική περαίωση του καπιταλισμού στην Ελλάδα; Προσωπικά δεν μπορώ να βρω μια ικανοποιητική απάντηση. Νομίζω, εντέλει, ότι δεν έχουμε να κάνουμε με τη γνωστή και οικεία σοσιαλδημοκρατική διγλωσσία, το φαινόμενο της αριστερής γλώσσας και της δεξιόστροφης πρακτικής κ.λπ. Ίσως μια απάντηση να δόθηκε έμμεσα από τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδας όταν αναφέρθηκε σε έναν «ενάρετο κύκλο». Ο πρωθυπουργός είναι η τέλεια ανθρωπολογική απεικόνιση μιας ορισμένης «ποπ ιδεολογίας» στην οποία μια ηδύτητα που ξεγελά μπορεί και πολιτεύεται με σκληρότητα, η έλλειψη ιδεών γίνεται brainstorming, οι γλυκανάλατες αρμονίες συγκυβερνούν με τον πιο ωμό πραγματισμό. Ο πελιδνός θετικισμός του πρώτου εκσυγχρονισμού (Σημίτης) ήταν αδύνατο να αγγίζει ένα τέτοιο επίπεδο τέλειας προσποίησης, αυτό τον βαθμό προσομοίωσης του σύγχρονου κενού: συνδεόταν ακόμα με την μυθολογία του ανεκπλήρωτου αστικού εκσυγχρονισμού/ εξευρωπαϊσμού, με τα μεγάλα έργα, με την ύλη. Στη τωρινή περίπτωση δεν ζητείται απλώς η ύλη των ανθρώπων αλλά και η ψυχή τους, δεν ζητείται η προσαρμογή αλλά η ηθική-θρησκευτική τους «μεταστροφή» (conversion) σε μια επιφοίτηση.
Αυτό το οποίο ζούμε τώρα και μάλλον περισσότερο τους μήνες που έρχονται είναι λοιπόν κάτι τελείως διαφορετικό. Ο Παπανδρέου και οι άνθρωποί του δεν είναι Ευρωπαίοι αλλά «πλανητικοί» και συγχρόνως υπερεπαρχιώτες. Με απίστευτη άνεση μπορεί να γίνουν Κινέζοι, Αμπου-νταμπιανοί, Ισραηλινοί και Λίβυοι συγχρόνως. Ειρηνιστές και συνάμα εμποράκοι στο όνομα της «κινητικότητας» του κενού. Μέσα στο ίδιο απόγευμα να είναι Κάπτεν-Γου, Νετανιάχου και Τζόζεφ Στίγκλιτζ ταυτόχρονα και εναλλάξ. Έχουν το ελεύθερο να μην έχουν προσδιορισμό, να αρπάζουν τη μια μάσκα μετά την άλλη υποστηρίζοντας με τον πιο αναιδή τρόπο ότι υπακούν σε μια ανώτερη, εθνικοπαγκόσμια αναγκαιότητα. Και με τον διάβολο θα συμμαχήσουν αρκεί να περάσει η σωτηριολογία τους. Αυτό εξηγεί ότι στο σύστημα σκέψης τους χωράνε τόσο τα φρουτάκια του τζόγου όσο και τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης κτιρίων, τόσο η δικτυακή διαφάνεια όσο και η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Υπάρχει φυσικά και η ένσταση όλων όσοι ζητούν «βήμα»-«βήμα προσέγγιση, υπεύθυνη αξιολόγηση του κάθε μεμονωμένου άρθρου ή μέτρου. Αλλά τούτο ακριβώς θα ήταν η βαθύτερη αγαλλίαση της κυβερνώσας παρέας: σπέρνοντας κόκκους αυτονόητου να εξαγοράζουν πολιτική ανοχή για την πιο εκτεταμένη και πολυεπίπεδη «φιλελεύθερη» μεταλλαγή που γνώρισε ως τώρα αυτή η χώρα.
Το ερώτημα του ερχόμενου χειμώνα είναι αν ο θίασος θα αφεθεί απερίσπαστος στο έργο του ή όχι. Και ενδεχομένως η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα λύσει και τις υπόλοιπες απορίες που γεννούν οι καιροί του Μνημονίου.
Νικόλα Σεβαστάκη*
Η πρόσφατη φήμη ότι ο Γιώργος Παπανδρέου θα μπορούσε να είναι ένας επόμενος γραμματέας του ΟΗΕ δεν θα έπρεπε να προκαλεί καμία έκπληξη. Η διεθνής κοινότητα χρειάζεται ασφαλώς την αξιοθαύμαστη «συνδυαστική» την οποία ενσαρκώνουν άνθρωποι όπως ο Έλληνας πρωθυπουργός: το ευγενές χαρμάνι της ιδεαλιστικής ψευδο-οραματικής γλώσσας με την πολιτική ασυνειδησία που αγνοεί τα συμπτώματά της. Κάπως έτσι έχει συμβεί εδώ και χρόνια: προοδευτικός είναι εκείνος που κάνει τα πιο «εξτρεμιστικά» (φιλελεύθερα) πράγματα με τον μειλίχιο και γλυκανάλατο τρόπο ενός οπαδού του Δαλάι-Λάμα ή μιας μπαλάντας του Έλτον Τζον. Ένα τέτοιο είδος σύγχρονου PR (δημοσίων σχέσεων) πολιτικού προορίζεται στα αλήθεια για ανάλογες καριέρες κύρους: διαλέξεις κάπου στους τροπικούς για την παγκόσμια διακυβέρνηση –πολλών χιλιάδων ευρώ έκαστη–, ηλιόλουστα αιγαιακά workshops για την κλιματική αλλαγή, συμβουλευτική για την επίλυση συγκρούσεων που δεν επιλύονται ή για τη ρύθμιση συστημάτων που δεν ρυθμίζονται με παχιά λόγια. Το πεδίο για ανθρώπους όπως ο σημερινός πρωθυπουργός είναι κυριολεκτικά αχανές. Με όπλο την απτόητη αισιοδοξία του τεχνομανιακού σε πρόσμιξη με τον «προοδευτικό μεταρρυθμιστή» μπορεί να σπέρνουν μικρές και μεγάλες καταστροφές, να διαλύουν κόμματα, να κάνουν τη μέρα νύχτα, να σταδιοδρομούν ως ευαγγελιστές των αξιών προωθώντας συγχρόνως τον σκληρό πυρήνα ενός «Μνημονίου» που εκβαρβαρώνει τις ήδη κλονισμένες κοινωνικές συνθήκες στη χώρα.
Η φιγούρα του μελιστάλαχτου global ανθρωπιστή χαίρει ασυλίας. Γιατί θέλει να είναι η έσχατη ενσάρκωση της θετικής ενέργειας της παγκοσμιοποίησης ακόμα και το 2010 που έχουν αποκαλυφτεί τεράστια ρήγματα στο κατασκεύασμα της πλανητικής ψηφιακής-καπιταλιστικής «οικουμένης». Ποιος άλλος πολιτικός παραμένει γοητευμένος από τις ανοησίες του τρίτου δρόμου έστω με το όνομα ενός απίθανου τέταρτου δρόμου; Ο προοδευτικός μας επιμένει να είναι ο τελευταίος που θα κλείσει την πόρτα της μεγάλης φιλελεύθερης επανάστασης των τελευταίων δεκαετιών, ο πιο πείσμων, ο πιο φορτικός εραστής των καινοτομιών που τείνουν να διαλύσουν ολόκληρα τμήματα των μεσαίων και λαϊκών τάξεων, του ίδιου του ακροατηρίου που κράτησε εν ζωή το νεκρό πλέον σοσιαλδημοκρατικό όνειρο.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Από πού άραγε προέρχεται αυτή η ονείρωξη του διεθνικού ανθρωπιστή, του ευαγγελιστή των αξιών με την ευόδωση/ ολοκληρωτική περαίωση του καπιταλισμού στην Ελλάδα; Προσωπικά δεν μπορώ να βρω μια ικανοποιητική απάντηση. Νομίζω, εντέλει, ότι δεν έχουμε να κάνουμε με τη γνωστή και οικεία σοσιαλδημοκρατική διγλωσσία, το φαινόμενο της αριστερής γλώσσας και της δεξιόστροφης πρακτικής κ.λπ. Ίσως μια απάντηση να δόθηκε έμμεσα από τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδας όταν αναφέρθηκε σε έναν «ενάρετο κύκλο». Ο πρωθυπουργός είναι η τέλεια ανθρωπολογική απεικόνιση μιας ορισμένης «ποπ ιδεολογίας» στην οποία μια ηδύτητα που ξεγελά μπορεί και πολιτεύεται με σκληρότητα, η έλλειψη ιδεών γίνεται brainstorming, οι γλυκανάλατες αρμονίες συγκυβερνούν με τον πιο ωμό πραγματισμό. Ο πελιδνός θετικισμός του πρώτου εκσυγχρονισμού (Σημίτης) ήταν αδύνατο να αγγίζει ένα τέτοιο επίπεδο τέλειας προσποίησης, αυτό τον βαθμό προσομοίωσης του σύγχρονου κενού: συνδεόταν ακόμα με την μυθολογία του ανεκπλήρωτου αστικού εκσυγχρονισμού/ εξευρωπαϊσμού, με τα μεγάλα έργα, με την ύλη. Στη τωρινή περίπτωση δεν ζητείται απλώς η ύλη των ανθρώπων αλλά και η ψυχή τους, δεν ζητείται η προσαρμογή αλλά η ηθική-θρησκευτική τους «μεταστροφή» (conversion) σε μια επιφοίτηση.
Αυτό το οποίο ζούμε τώρα και μάλλον περισσότερο τους μήνες που έρχονται είναι λοιπόν κάτι τελείως διαφορετικό. Ο Παπανδρέου και οι άνθρωποί του δεν είναι Ευρωπαίοι αλλά «πλανητικοί» και συγχρόνως υπερεπαρχιώτες. Με απίστευτη άνεση μπορεί να γίνουν Κινέζοι, Αμπου-νταμπιανοί, Ισραηλινοί και Λίβυοι συγχρόνως. Ειρηνιστές και συνάμα εμποράκοι στο όνομα της «κινητικότητας» του κενού. Μέσα στο ίδιο απόγευμα να είναι Κάπτεν-Γου, Νετανιάχου και Τζόζεφ Στίγκλιτζ ταυτόχρονα και εναλλάξ. Έχουν το ελεύθερο να μην έχουν προσδιορισμό, να αρπάζουν τη μια μάσκα μετά την άλλη υποστηρίζοντας με τον πιο αναιδή τρόπο ότι υπακούν σε μια ανώτερη, εθνικοπαγκόσμια αναγκαιότητα. Και με τον διάβολο θα συμμαχήσουν αρκεί να περάσει η σωτηριολογία τους. Αυτό εξηγεί ότι στο σύστημα σκέψης τους χωράνε τόσο τα φρουτάκια του τζόγου όσο και τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης κτιρίων, τόσο η δικτυακή διαφάνεια όσο και η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Υπάρχει φυσικά και η ένσταση όλων όσοι ζητούν «βήμα»-«βήμα προσέγγιση, υπεύθυνη αξιολόγηση του κάθε μεμονωμένου άρθρου ή μέτρου. Αλλά τούτο ακριβώς θα ήταν η βαθύτερη αγαλλίαση της κυβερνώσας παρέας: σπέρνοντας κόκκους αυτονόητου να εξαγοράζουν πολιτική ανοχή για την πιο εκτεταμένη και πολυεπίπεδη «φιλελεύθερη» μεταλλαγή που γνώρισε ως τώρα αυτή η χώρα.
Το ερώτημα του ερχόμενου χειμώνα είναι αν ο θίασος θα αφεθεί απερίσπαστος στο έργο του ή όχι. Και ενδεχομένως η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα λύσει και τις υπόλοιπες απορίες που γεννούν οι καιροί του Μνημονίου.
*Ο Νικόλας Σεβαστάκης είναι πανεπιστημιακός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου