["To show είναι των Ελλήνων..." - ο φωτογράφος των Δεκεμβριανών του 1944 Dmitri Kessel αφηγείται για την περίφημη φράση του Ουίνστον Τσόρτσιλ τα Χριστούγεννα του 1944" ("Ελλάδα 1944" DMITRI KESSEL, εκδόσεις "Αμμος", 1997)

.............................................................



          "To show είναι των Ελλήνων..."

...Οι Αμερικανοί ανταποκριτές στην Αθήνα είμασταν καλεσμένοι για το παραδοσιακό Χριστουγεννιάτικο δείπνο από τους αξιωματικούς της αμερικάνικης αεροπορικής διοίκησης. Το αρχηγείο τους βρισκόταν στο ξενοδοχείο Κοσμοπολίτ κοντά στην Ομόνοια, μια περιοχή ελεγχόμενη από τον ΕΛΑΣ. Στην επιστροφή, ανεβήκαμε στη σκεπασμένη με καραβόπανο καρότσα ενός στρατιωτικού φορτηγού. Ξαφνικά, κάποιοι έκαναν σήμα στον οδηγό και πριν  προφτάσει να σταματήσει ακούστηκαν πυροβολισμοί. Όλοι πέσαμε στο πάτωμα. Το καραβόπανο τραβήχτηκε απότομα και μας έλουσε ένα δυνατό φως. Μας διέταξαν να βγούμε έξω. Εκνευρισμένοι Έλληνες αστυνομικοί και δύο Βρετανοί της στρατιωτικής αστυνομίας έλεγξαν τα χαρτιά μας. Ένας Έλληνας μας ρώτησε, μάλλον άγρια, τι γυρεύαμε στην περιοχή του ΕΛΑΣ. Ένας ανταποκριτής του είπε να μην ανακατεύεται σε πράγματα που δεν τον αφορούν. Οι άνθρωποι του τύπου είχαμε το δικαίωμα να κυκλοφορούμε όπου θέλαμε. Ο Έλληνας αξιωματικός έγινε έξω φρενών, δεν μπορούσε όμωα να κάνει τίποτα. Ο Βρετανός αξιωματικός, που ήταν κι αυτός θυμωμένος, μαλάκωσε και χαμογέλασε όταντου ευχηθήκαμε "Καλά Χριστούγεννα".

   Το επόμενο πρωί παρατήρησα μεγάλη κίνηση έξω από τη Μεγάλη Βρετανία. Μηχανικοί του στρατού κι εργάτες τραβούσαν από τους υπονόμους μεγάλους σάκους γεμάτους δυναμίτη και τους στοίβαζαν στο πεζοδρόμιο. Ο ΕΛΑΣ σχεδίαζε να ανατινάξει το ξενοδοχείο - τον στρατηγό Σκόμπι και την ελληνική κυβέρνηση μαζί του. Οι Βρετανοί και οι Έλληνες ένοικοι μας θεώρησαν ύποπτους. Πώς έγινε κι όλοι οι Αμερικανοί ανταποκριτές λείπαμε από το ξενοδοχείο ακριβώς το βράδυ που θ' ανατιναζόταν;

   Την ίδια μέρα έφτασε στην Αθήνα ο πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ.Ήθελε να μαζέψει τους Έλληνες και των δύο πλευρών, αριστεούς και δεξιούς, γύρω από ένα τραπέζι. Αυτός ήταν ο διαιτητής και θα προσπαθούσε να δώσει ένα τέλος στον εμφύλιο πόλεμο.

   Η διάθεση του Τσόρτσιλ δεν ήταν καλή. Δεχόταν επιθέσεις στην πατρίδα του και στις ΗΠΑ για το ρόλο της Βρετανίας στον ελληνικό πόλεμο.

   Ανέβηκε σ' ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο και οδηγήθηκε στη βρετανική πρεσβεία. Ο ακόλουθος τύπου δεν ενημέρωσε τους δημοσιογράφους, είπε μ΄'ονο πως αργότερα θα δινόταν συνέντευξη τύπου. Μετά με πήρε κατά μέρος και με ρώτησε αν μού έμεναν λάμπες για φλας. Απάντησα καταφατικά. "Καλά", μού είπε. "Θα έρθω να σε πάρω σε λίγο". Μού ζήτησε να μην πω τίποτε σε κανέναν. Όταν ξαναγύρισε με οδήγησε στο Υπουργείο Εξωτερικών. Φτάνοντας εκεί κατάλαβα γιατί με είχαν καλέσει. Θα γινόταν η συνάντηση της ελληνικής κυβέρνησης και του ΕΛΑΣ υπό την εποπτεία του Τσόρτσιλ και δεν υπήρχε ηλεκτρικό. Πάνω σ' ένα τυεράστιο τραπέζι είχαν τοποθετηθεί δώδεκα λάμπες θυέλλης που φώτιζαν το χώρο. Ο στρατιωτικός φωτογράφος δεν είχε λάμπες για φλας. Εγώ, όμως, είχα και τις μοιράστηκα μαζί του. 

   Οι σύνεδροι μπήκαν στο δωμάτιο. Στη μια πλευρά κάθισε ο Τσόρτσιλ, ο Άντονι Ήντεν, ο σερ Χάρολντ (διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μεσόγειο), ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, ο συνταγματάρχης Ποπώφ και ο Αμερικανός πρέσβης Λίνκολν Μα Βω. Απέναντί τους κάθισαν μέλη της ελληνικής κυβέρνησης με τον Παπανδρέου επικεφαλής. Οι αντιπρόσπωποι του ΕΛΑΣ δεν είχαν έρθει. Τράβηξα μια φωτογραφία με το φλας κι έδωσα τις δύο λάμπες που απέμειναν στον Βρετανό στρατιωτκό φωτογράφο. Συνέχισα, όμως, να φωτογραφίζω χρησιμοποιώντας το δραματικό φωτισμό του δωματίου.

   Φωτογράφιζα από την ελληνική πλευρά του τραπεζιού σημαδεύοντας με το φακό τον Τσόρτσιλ. Μετά από μερικές λήψεις βρυχήθηκε: "φωτογράφισε τους Έλληνες. Είναι δικό τους το σόου" Πήγα από την άλλη μεριά και τράβηξα μερικές φωτογραφίες. Μετά ξαναγύρισα στη θέση μου και συν΄χισα να φωτογραφίζω τον Τσόρτσιλ. Είχα ακουμπήσει τους αγκώνες μου στους ώμους ενός Έλληνα που του είχα ζητήσει να μείνει ακίνητος όσο φωτογράφιζα. Ο Τσόρτσιλ έδειξε τους Έλληνες και φώναξε: "φωτογράφισέ τους!" Με πλησίασε απότομα ένας γεροδεμένος Καναδός συνταγματάρχης. "Τον άκουσες;" ψιθύρισε. "Φωτογράφισε τους Έλληνες". Τράβηξα μερικές ακόμη φωτογραφιες κι έφυγα. Οι αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ δεν είχαν φτάσει ακόμη. Αργότερα, έμαθα πως παρά την εγγύηση που είχε δώσει ο στρατηγός Σκόμπι για ασφαλή διέλευση, η αντιπροσωπεία του ΕΛΑΣ αντιμετώπισε προβλήματα και καθυστέρησε να περάσει τις γραμμές. Μερικές μέρες αργότερα ο στρατηγός Σκόμπι και οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ υπόγραψαν ανακωχή. Η κατάπαυση του πυρός έγινε στις 15 Ιανουαρίου.

   Η Αθήνα ήταν μια άτυχη πόλη. Πέρασε άθικτη τη γερμανική κατοχή, αλλά στον εμφύλιο πόλεμο δέχτηκε χτπήματα από βόμβες πυροβολικού και ρουκέτες. Πολλά κτίρια είχαν σωριαστεί σε ερείπια. Οι Αθηναίοι ξεχύθηκαν σαν χαμένοι στους δρόμους. Άλλοι έψαχναν για τρόφιμα κι άλλοι αναζητούσαν τους συγγενείς τους που είχαν χαθεί στη διάρκεια των μαχών. Στα περίχωρα, ειχαν τοποθετηθεί σε μακριές σειρές πτώματα σχεδόν σε αποσύνθεση.  Όσοι Αθηναίοι αναζητούσαν χαμένους συγγενείς, περπατούσαν ανάμεσά τους κλείνοντας τις μύτες τους με μαντήλια. Μέρες πολλές αφότου άφησα την πόλη είχα μαζί μου αυτή τη μυρωδιά του θανάτου.

                                                         
                                             DMITRI KESSEL
                      
                        ("EΛΛΑΔΑ ΤΟΥ '44", εκδόσεις "Αμμος", 1997)