Τάσος Ζωγράφος: Σκηνογράφησε το όνειρο...
Ο Τάσος Ζωγράφος στη Μακρόνησο
( από την ταινία των Η.Γιαννακάκη και Ε. Καραμπάτσου)
«O Θεός κάνει πάντα το τελικό μοντάζ» συνήθιζε να λέει... Και χθες τα ξημερώματα φαίνεται πως είπε το τελειωτικό "cut!" Σε ηλικία 85 ετών, ένας από τους σημαντικότερους σκηνογράφους του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου, ο Τάσος Ζωγράφος, άφησε την τελυταία του πνοή στην Καρδίτσα (όπου είχε βρεθεί προκειμένου να πάρει μέρος στην κριτική επιτροπή του Πανελλήνιου Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου), σε νοσοκομείο της οποίας νοσηλευόταν το τελευταίο διάστημα σε κρίσιμη κατάσταση.
Ο Τάσος Ζωγράφος, αν και γεννήθηκε στη Λιβαδιά, το 1926, κατοικούσε στην Αθήνα ήδη από τη διάρκεια της Κατοχής. Σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια είχε γνωριστεί με τον Γιάννη Τσαρούχη, ως βοηθός και μαθητής του οποίου ήρθε σε επαφή με το θέατρο. Η απελευθέρωση τον βρήκε στις γραμμές του ΕΛΑΣ, με τις δυνάμεις του οποίου πήρε μέρος, με το όπλο στο χέρι, στις μάχες των Δεκεμβριανών, ενώ κατά την υποχώρηση του ΕΛΑΣ, τραυματισμένος, έφτασε με τα πόδια μέχρι τα Σκόπια. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, ακολούθησε τη μοίρα χιλιάδων άλλων αγωνιστών: βρέθηκε στη Μακρόνησο, όπου γνωρίστηκε με τον Νίκο Κούνδουρο, αλλά και τον Θανάση Βέγγο. Μαζί τους, αλλά και με δεκάδες άλλους κρατούμενους, πήρε μέρος στις περίφημες θεατρικές παραστάσεις των εξορίστων.
Η γνωριμία του με τον Ν. Κούνδουρο στάθηκε αποφασιστική για τη στροφή του Τάσου Ζωγράφου προς τον κινηματογράφο, καθώς, μετά την επιστροφή του από τη Μακρόνησο ήταν αποκλεισμένος, λόγω φρονημάτων, από το Εθνικό και δούλευε σε μικρά θέατρα. Μετά τη συνεργασία του στο Δράκο, ακολούθησε η συμμετοχή του σε έργα σταθμούς για τον ελληνικό κινηματογράφο, όπως η Συνοικία το όνειρο ή, στο θέατρο, η Οδός Ονείρων. Ακολούθησαν πάνω από 200 ταινίες, αλλά και 70 τηλεοπτικές σειρές για τις οποίες σχεδίασε τα σκηνικά και τα κοστούμια, συνεργαζόμενος με πολλούς σκηνοθέτες, από τον Κατσουρίδη μέχρι τον Φέρη, και ηθοποιούς όπως η Α. Βουγιουκλάκη, ο Α. Μπάρκουλης, ο Α. Αλεξανδράκης, ο Ν. Ξανθόπουλος κ.ά. Βραβεύτηκε πέντε φορές στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενώ απέσπασε επίσης ένα κρατικό και δύο τηλεοπτικά βραβεία.
«Η ζωή είναι ένα απέραντο σκηνικό. Κάποιοι το βιώνουν σαν ταινία και κάποιοι άλλοι, οι πιο μελοδραματικοί, σαν θέατρο", έλεγε. Κι ο ίδιος συνέχισε να μένει πιστός στην πρώτη του αγάπη, το θέατρο, φιλοτεχνώντας σκηνικά και κοστούμια για 150 περίπου θεατρικές παραστάσεις. Παράλληλα, ζωγράφιζε συστηματικά, αποτυπώνοντας στο έργο του την αγάπη του για το θέατρο και το θαυμασμό του για τη λαϊκή τέχνη, οι αρχές και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της οποίας αποτελούσαν βασικά στοιχεία του ζωγραφικού του έργου. Είχε παρουσιάσει πίνακές του σε 10 ατομικές εκθέσεις, ενώ συμμετείχε και σε πολλές ομαδικές, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η πολιτική κηδεία του Τάσου Ζωγράφου θα γίνει αύριο Τετάρτη.
"...Κόντευε πια χειμώνας και η θάλασσα έβραζε, έβγαινε μέχρι έξω. Στο Λαύριο μας έκλεισαν σ' ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο μέχρι να συνεννοηθούν με το καΐκι που θα μας περνούσε απέναντι. Ο καπετάνιος είχε τις αντιρρήσεις του αρχικά, αλλά σιγά μη τους ένοιαζε αν θα θαλασσοπνιγόμαστε ή όχι. Κι έτσι μας φόρτωσαν και δώστου ξερατά αλλά και τραγούδι: "Δεν είμαι εγώ ο Γιώργος που αγαπούσες μια φορά" διότι "κάποτε ήμουν ο πατριώτης και τώρα έγινα το σκουπίδι που το έχεις παραπεταμένο γκόμενα Ελλάς".
Καμία φορά φτάσαμε στη Μακρόνησο, στο λιμάνι του Β' Τάγματος το οποίο ήταν ατελές ακόμα. Το τελειώσαμε εμείς. Είχε ένα λιοντάρι τεράστιο τότε. Γύψινο από το οποίο το μόνο που έχει απομείνει είναι η βάση και κάτι σίδερα που το συγκρατούσαν. Έδεσε το καΐκι, ανέβαινε, κατέβαινε κι ένας ένας πηδούσαμε, παλικαράκια είμαστε, με τα σακίδια στην πλάτη. Και μόλις αποβιβαστήκαμε όλοι ήταν στημένοι σε δυο σειρές ΑΜίτες, οι οποίοι όπως περνάγαμε βαράγανε. Βαράγανε κι όπου σε πάρει κι όποιον προλάβουνε με τους ορθοστάτες των σκηνών που ήταν από μπαμπού.
Εκεί έσπαγε εντελώς ο τσαμπουκάς. Και οι γενναιότεροι τα έκλαναν. Δεν ήταν αντιμετωπίσιμο. Δεν επρόκειτο για βασανισμό αλλά για θεομηνία. Άντε να τα βγάλεις πέρα με το σεισμό, με τη φωτιά, με τη θάλασσα.
Στη συνέχεια με το φύλλο πορείας στα γραφεία και αναλόγως στους λόχους, συνοδεία. Όλοι μουγκοί, πηγαίναμε στα τσαντίρια που ακόμα δεν ήταν τα μεγάλα για τον πολύ κόσμο αλλά οι ατομικές σκηνές όπου κοιμόμαστε δύο δύο. Έμενα με έναν Πατραμάνη από τη Νέα Φιλαδέλφεια. Υπήρχαν σκαμμένοι λάκκοι για να μην επιφανειακά οι σκηνές, κι έπρεπε να βάλεις τη μια κουβέρτα από πάνω και την άλλη από κάτω για να κοιμηθείς. Αργότερα μαζεύαμε θυμάρια, αφάνες, οτιδήποτε και κάναμε ένα υπόστρωμα. Πέρασε μια μέρα, δυο μέρες και κανείς δεν ήρθε να μας ενοχλήσει. Προσκλητήριο, πρωινό, συσσίτιο, μας έδιναν και αντιπυρίνη, ένα χάπι κατά της ελονοσίας που αν το έπαιρνες κατούραγες όλη την ημέρα και ήταν τα ούρα σου κατακίτρινα. Δεν το έπαιρνε κανείς μας και ήταν το χώμα μπροστά στα μαγειρεία κίτρινο, έτσι όπως το λειώναμε με τ' άρβυλά μας. Αργότερα μεταχειρίστηκα αυτά τα χάπια στο θέατρο για να φτιάχνω χρώμα.
Έτσι πέρασαν λίγες μέρες, ώσπου μας φώναξαν έναν έναν για να μας ζητήσουν να κάνουμε δήλωση. Τους είπα πως εγώ είχα κάνει, μου ζήτησαν να κάνω κι άλλη. Ενός κακού μύρια έπονται. Ρίχνω άλλη μία.
Δεν γαμιόσαστε. Εσείς γιατί κάνατε τη Βάρκιζα; Γιατί γλιτώσατε τα τομάρια σας; Γιατί μ' αφήσατε όμηρο στα χέρια αυτονών; Γιατί δε με δεχτήκατε τότε που σας είπα να βγω στο βουνό κι αντί να βολοδέρνω στη Μακρόνησο θα είχα φύγει στις σοσιαλιστικές χώρες που ήταν το όνειρό μου;
Πλην ελαχίστων που πήγανε στο σύρμα, στον 7ο λόχο, όλοι βοηθούντος του ξύλου κάναμε δήλωση. Υπήρχαν έξι λόχοι και ο έβδομος ήταν για τους αμετανόητους..."
(από το βιβλίο του Χρήστου Σιάφκου "ΤΑΣΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ Σκηνικό ζωής - βιογραφία", εκδ. "Ελληνικά Γράμματα", 2009)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου