Για την "Λάμψη" του Στάνλεϊ Κιούμπρικ Από τον φίλο στο fb Giannis Smoilis (facebook, 22/8/2017)

..............................................................

Για την "Λάμψη" του Στάνλεϊ Κιούμπρικ







Από τον φίλο στο fb Giannis Smoilis/facebook, 22/8/2017

 

Είδα τη "Λάμψη", μια απ' τις πιο αγαπημένες μου ταινίες όλων των εποχών, στη μεγάλη οθόνη. Δεν συγκρίνεται με τίποτα αυτή η αίσθηση. Νιώθω λίγο πιο ολοκληρωμένος ως άνθρωπος. Οι ασύλληπτες, αφύσικες γεωμετρίες του κιουμπρικικού κάδρου (ο στίχος "What immortal hand or eye, Could frame thy fearful symmetry?" που χρησιμοποιεί ο Μπλέηκ για να περιγράψει την "Τίγρη" του, θα μπορούσε να αναφέρεται στην πλανοθεσία της "Λάμψης")• ο αδιανόητος ρυθμός αφηγηματικής -και εικαστικής- ανάπτυξης σε χώρο και χρόνο (ελάχιστες ταινίες αποδεικνύουν τόσο ξεκάθαρα αυτό που λέμε συχνά, ότι το σινεμά είναι επί της ουσίας μουσική φτιαγμένη από εικόνες), μια σαρωτικά περίπλοκη οπτικοακουστική σύνθεση χρωματικών εντάσεων, ψυχικών δυναμικών και διανοητικών περιστροφών (εκεί είναι που πρέπει κι ο θεατής να συνεισφέρει με το παίδεμα της σκέψης του) που εκρήγνυται σ' έναν αστερισμό σημείων προς αποκρυπτογράφηση• ΑΥΤΟ το -πιο ανατριχιαστικό δεν γίνεται- soundtrack• η αίσθηση κλιμακούμενης παράνοιας, πλήρους διασάλευσης των κατηγοριών του ορθού Λόγου, σ' ένα περίκλειστο σύμπαν φυγάνθρωπης απομόνωσης (που δεν αποκλείεται να είναι η καθημερινότητα εντός του πολιτισμού μας, ιδωμένη sub specie aeternitatis)• ο ΜΕΓΑΣ Νίκολσον, καταρρακωμένος από αυτό το απροσδιόριστο "κάτι" που βρίσκεται πέραν του πεδίου της σαφούς κατανόησής μας και μπορεί να είναι οτιδήποτε: τα φαντάσματα, η μαύρη ψυχή του, ο ριζικός χωρισμός του απ' τον κόσμο (μακριά απ' την θαλπωρή ιδεών όπως η γονεϊκή ή συζυγική αγάπη, η καλλιτεχνική αποστολή -η επανάληψη της γνωστής φράσης στα χαρτιά του Τόρανς που κάνει τη Γουέντι να συνειδητοποιήσει ότι ο άντρας της τρελάθηκε, είναι ένας ιδιοφυής κιουμπρικικός εμπαιγμός του ανέμπνευστου και εξαντλητικού αναμασήματος κοινοτοπιών που κάποιοι βαφτίζουν, "καλλιτεχνική δημιουργία"- ο κοινωνικός προορισμός ή η επαγγελματική ευθύνη -εμφανώς η λέξη "καθήκον" που ακούγεται στο φιλμ, χρησιμοποιείται με μια ειρωνική σημασία: στην πραγματικότητα αυτό που πρέπει να "συντηρηθεί" είναι το Τίποτα, η ίδια η ματαιότητα των πράξεων και των συμπεριφορών- ο Τόρανς είναι ο κατ' εξοχήν ανέστιος, γι' αυτό καταλήγει να πεθαίνει μέσα στο κρύο -ίσως το κρύο του αφτιασίδωτου, γυμνού Πραγματικού, ενός παγερού "Έξω" που καμιά συμβολική κατηγορία δεν μπορεί να μασκαρέψει-, έρμαιο μιας φονικής ψυχρότητας η οποία περιμένει εκεί όπου τελειώνουν όλες οι "ζεστές" ψευδαισθήσεις: η τρέλα του δεν είναι παρά το αποτέλεσμα μιας αίσθησης απόλυτης α-χρηστίας, που τον οδηγεί στο να θέλει να καταστρέψει ό,τι μπορεί να θεμελιώνει ψευδώς μια αναίτια, άσκοπη ζωή), η βασανιστική επιθυμία να βρει νόημα εκεί που δεν υπάρχει παρά το Κενό (είδαν άραγε ποτέ, πόσος Μπέκετ υπάρχει κρυμμένος στη "Λάμψη"; )• τα θρυλικά κοριτσάκια• ο ήχος που αφήνουν οι ρόδες του Ντάνι καθώς πλέει μία στο χαλί και μία στο παρκέ, κατευθυνόμενος νομοτελειακά εκεί όπου τελειώνει βάναυσα η παιδική αθωότητα• η ΑΠΟΛΥΤΗ σκηνή τρόμου, προσωπικά μιλώντας, στο δωμάτιο 237 που προεικονίζει το ξέφτισμα, την αναπόφευκτη φθορά, τη σήψη κάθε ομορφιάς (κάθε ομορφιάς για την οποία νομίζουμε ότι αξίζει να ζούμε), και που γι' αυτό παραμένει αγέραστα φρικιαστική, επειδή δείχνει προς την πηγή κάθε αυθεντικού φόβου: τον μαρασμό της σάρκας και τον θάνατο της Επιθυμίας• η λήψη στη σκάλα, που χρειάστηκε 100 επαναλήψεις για να επιτευχθεί, επιφέροντας το νευρικό κουρέλιασμα των ηθοποιών• το αειθαλές μυστήριο της φωτογραφίας στο φινάλε (λες και δεν είναι όλη η "Λάμψη" ένας συναρπαστικός, άλυτος γρίφος, θα μου πείτε)• το απέραντο εύρος της σημειολογίας της που της επιτρέπει να αναγνωσθεί, ταυτόχρονα, ως μεταφυσική μαύρη φάρσα, φιλοσοφικό σχόλιο πάνω στην εγγενή βαρβαρότητα των ιστορικών σχηματισμών, μακάβρια αλληγορία για το απέθαντο της ενοχής (το παρελθόν είναι ο ζοφερός εκείνος λαβύρινθος εντός του οποίου εγκλωβίζεται η οικογένεια Τόρανς, λειτουργώντας ως αντανάκλαση του δυτικού πολιτισμού με την ένοχη συνείδηση -"what man's burden, Loyd") και θριλεροειδή προσέγγιση της υπαρξιακής αγωνίας (σαν ο Χίτσκοκ να σκηνοθετούσε εφιάλτη του Μπέργκμαν). Όλα τα παραπάνω, κι ακόμα περισσότερα, στις φυσικές διαστάσεις αυτού του διαχρονικού αριστουργήματος, το κινηματογραφικό πανί, πολύ απλά είναι λόγος για να αισθάνεσαι ευτυχισμένος ως σινεφίλ που το έζησες.