Ο άντρας και η γυναίκα στην "Ανθρώπινη Κωμωδία" του Ονορέ ντε Μπαλζάκ (1799-1850) Α' μέρος.

......................................................

Ονορέ ντε Μπαλζάκ
(1799-1850) 

Ο άντρας και η γυναίκα στην "Ανθρώπινη Κωμωδία"*


Από τις Σκηνές της Ιδιωτικής Ζωής
 

 Η Αυγουστίνα ερωτεύθηκε ξαφνικά [...] Γι' αυτήν το παρόν ήταν όλο το μέλλον. (Το σπίτι της γάτας, 1829)

 Όπως τα περισσότερα χαϊδεμένα παιδιά, τυράννησε εκείνους που την αγαπούσαν και χάρισε τις ερωτοτροπίες της στους αδιάφορους (Ο χορός των Σω, 1829)

- Η ομορφιά της με νίκησε.
- Υπάρχουν δύο έρωτες: εκείνος που διατάζει κι εκείνος που υπακούει.
(από τις Αναμνήσεις δύο νιόπαντρων γυναικών, 1841)

- Πράγματι, η δυσκολία που παρουσιάζει το γυναικείο πρόσωπο, για τους ευτελείς παρατηρητές, είναι ότι παραμένει αδιόρατη η διαφορά ανάμεσα στην παρρησία και στη διπροσωπία, ανάμεσα στην ευφυΐα της ίντριγκας και στην ευφυΐα της καρδιάς. Ο άνθρωπος που είναι προικισμένος με οξυδέρκεια μαντεύει τις λεπτότατες αποχρώσεις που γεννούν μια λίγο πολύ καμπύλη γραμμή, ένα λίγο πολύ βαθύ λακκάκι, μια προεξοχή κυρτή ή μυτερή. (από "Το βαλάντιο", 1832)

- Καθένας από τους δύο συζύγους συνέχιζε τον εαυτό του στο παιδί του. (από τη "Μοντέστ Μινιόν", 1844)

- Ο έρωτας είναι ένας θησαυρός από αναμνήσεις.  ("Αλμπέρ Σαβαρύς", 1842)

- Κύριε, είπε η Καρολίνα διακόπτοντάς τον, προσέξτε τα λόγια σας! Η μητέρα μου μού είπε πως όταν οι άντρες αρχίζουν να μας μιλούν για τις δουλειές τους, δεν μας αγαπούν πια. (Μια διπλή οικογένεια, 1842)

- ... με το φόβο του γελοίου που κατατρύχει πάντα τους εκθρονισμένους εραστές ("Η ειρήνη του νοικοκυριού", 1829)

- Η φιλία, άγγελέ μου, αγνοεί τη χρεοκοπία του συναισθήματος και τις πτωχεύσεις της απόλαυσης. Ενώ ο έρωτας, αφού πρώτα προσφέρει περισσότερα απ' όσα έχει, καταλήγει να προσφέρει λιγότερα απ' όσα παίρνει.

 - Ακόμα και η πιο απλή γυναίκα του κόσμου απαιτεί από τον πιο σπουδαίο άντρα μια δόση τσαρλατανισμού. ("Η ψευδοερωμένη", 18...)  

- Πιστεύεις ότι την αγαπάς, μόνο που αυτό που αγαπάς είναι ένα πλάσμα κατασκευασμένο από φράσεις. ("Μια κόρη της Εύας", 1833)

- Το να αγαπάς και να κάνεις να σ' αγαπούν είναι δύο πράγματα πολύ διαφορετικά.
- Ένας μεγάλος έρωτας είναι μια πίστωση ανοιχτή σε μια τόσο αδηφάγα διάθεση, ώστε η στιγμή της χρεοκοπίας είναι βέβαιη.  ("Βεατρίκη", 1834 - 1844) 

- Υπάρχουν πολλοί άνδρες που η καρδιά τους ταράζεται  στο θέαμα μιας γυναίκας που υποφέρει: γι' αυτούς η οδύνη φαίνεται είναι μια υπόσχεση σταθερότητας ή αγάπης  ("Η τριαντάρα", 1828 - 1844)

- ...πάρα πολύ όμορφη για να είναι τίμια.

- Πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι μια γυναίκα που αγαπάει είναι πιο εφευρετική στο να βρίσκει αφορμές για να αμφιβάλλει παρά στο να ποικίλλει την ηδονή.

- Ρωτήστε τις γυναίκες ποιους άνδρες κυνηγάνε, τους φιλόδοξους. Οι φιλόδοξοι έχουν πιο δυνατά νεφρά, το αίμα τους είναι πιο πλούσιο σε σίδηρο και η καρδιά τους είναι πιο ζεστή από των άλλων. Όσο για τη γυναίκα, νιώθει τόσο ευτυχισμένη και όμορφη όταν είναι δυνατή, ώστε προτιμάει μεταξύ των ανδρών τον πανίσχυρο, έστω κι αν κινδυνεύει να συντριβεί.

- Είναι αξιοπαρατήρητη η καταλυτική δύναμη των παθών. Όσο άξεστος κι αν είναι, όταν ένας άνθρωπος εκφράζει μια ισχυρή και αληθινή συγκίνηση, αναδίδει μιαν ειδική ουσία που αλλάζει τη φυσιογνωμία του, ζωντανεύει τις κινήσεις του, χρωματίζει τη φωνή του. Συχνά το πιο ανόητο πλάσμα, υπό την επήρεια του πάθους, αγγίζει την πιο υψηλή ευφράδεια, έστω κι αν δεν είναι λεκτική, και μοιάζει να κινείται σε μια φωτεινή σφαίρα.

- Είναι στο φυσικό της γυναίκας να αποδεικνύει το ανέφικτο δια του εφικτού και να αίρει τα γεγονότα με προαισθήματα.
- Ο αληθινός έρωτας πλήρωνε τα σφάλματα του ψεύτικου.
- Ακούω ακόμα αυτό που μου είπατε.
 ("Ο μπαρμπα-Γκοριό", 1834)

- Τέλος, αγαπητέ μου, η μαρκησία σου είναι μια γυναίκα της μόδας, κι εγώ τρομάζω με παρόμοιες γυναίκες. Θες να μάθεις γιατί; Μια γυναίκα με ανώτερα αισθήματα, με λεπτό γούστο, με ανάλαφρο πνεύμα, με πλούσια καρδιά, μια γυναίκα που διάγει τον βίο της με απλότητα, δεν υπάρχει πιθανότητα να είναι της μόδας. Συμφωνείς; Η γυναίκα της μόδας και ο άνδρας με εξουσία είναι ανάλογες οντότητες. Με μόνη τη διαφορά ότι οι ιδιότητες χάρη στις οποίες ένας άνδρας υπερτερεί απέναντι στους άλλους τον μεγαλύνουν και τον δοξάζουν, ενώ οι ιδιότητες χάρη στις οποίες μια γυναίκα φτάνει στην εφήμερη κυριαρχία της, είναι φοβερά ελαττώματα: εκφυλίζεται για να κρύψει το χαρακτήρα της.
("Η απαγόρευση", 1836)

 

- Ο ανύπαντρος άνδρας είναι χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια πάντα επιθετικός και δεν έχει τίποτα να φοβηθεί από μιαν αποτυχία. Για τον παντρεμένο όμως κάθε λάθος είναι ανεπανόρθωτο. Αν για έναν εραστή είναι εφικτό να επαναφέρει μια γυναίκα που διάλεξε την ανεπιθύμητη φυγή, η επάνοδος αυτή θα είναι το Βατερλώ ενός παντρεμένου. Σαν τον Βοναπάρτη, ο σύζυγος είναι εξαναγκασμένος σε νίκες που, παρά τον αριθμό τους, δεν θα είναι ικανές να εμποδίσουν την πρώτη υποχώρηση που θα τον ανατρέψει.

- Όταν ακούγανε κάποιον που ήθελε να παντρευτεί να λέει με θαυμασμό και έκσταση σε μια χοροεσπερίδα της Ναταλί: "Θεέ μου! Τι όμορφη που είναι!", οι μάνες των κοριτσιών αποκρίνονταν: "Ναι, αλλά είναι πολύ ακριβή!"

- Πολλοί άνδρες χρησιμεύουν σαν ακούσια παραβάν των γυναικείων φιλοδοξιών και δεν το υποπτεύονται καν.

- Το μίσος και η αγάπη τρέφονται με πολύ μικρά πράγματα...

- Ο έρωτας αυξάνει με τα πολλά αλλά και με τα λίγα λόγια.

("Συμβόλαιο γάμου", 1835)



Από τις Σκηνές της Επαρχιακής Ζωής

- Η ζήλια και η αμφιβολία αφαιρούν από τον έρωτα κάθε ντροπή.

- Μέσα στην καρδιά μιας γυναίκας δεν πρέπει να υπάρχουν δύο έρωτες, όπως δεν υπάρχουν δύο Θεοί στον ουρανό.

("Ούρσουλα Μιρουέ", 1841)

- Ο αληθινός έρωτας έχει τα προαισθήματά του και γνωρίζει πώς ο έρωτας προκαλεί έρωτα.

- Αλήθεια, δεν υπάρχουν χαριτωμένες ομοιότητες ανάμεσα στις απαρχές του έρωτα και στις απαρχές της ζωής;

- Στην ηθική ζωή, όπως και στη σωματική, υπάρχει εισπνοή και εκπνοή: η ψυχή έχει ανάγκη να ρουφήξει τα αισθήματα μιας άλλης ψυχής, να τα αφομοιώσει και να τα ξαναβγάλει έξω πιο πλούσια. Χωρίς το ωραίο αυτό φαινόμενο, η καρδιά δεν έχει καθόλου ζωή ' της λείπει ο αέρας, υποφέρει και μαραζώνει.

("Ευγενία Γκραντέ")

- Πάθος ασύγκριτα περιδεές και φιλύποπτο, η ζήλια δίνει μεγάλα δικαιώματα στη φαντασία ' αλλά δεν προσφέρει πνευματική δύναμη, αντίθετα την αφαιρεί.

("Οι άγαμοι" - Πρώτη ιστορία: "Πιερέτα")

- Ανάμεσα σε ανθρώπους που είναι συνέχεια μαζί, η αγάπη και το μίσος πληθαίνουν μέρα με τη μέρα: ανά πάσα στιγμή βρίσκονται αιτίες για να αγαπηθούν ή να μισηθούν περισσότερο.

- Οι εργένηδες έχουν αντί για αισθήματα συνήθειες.

- Το βλέμμα μιας γεροντοκόρης είναι πάντα λοξό πιο πολύ από φόβο και ντροπή παρά από μετριοφροσύνη. Αυτά τα πλάσματα δεν συγχωρούν στην κοινωνία την ψεύτικη θέση που έχουν μέσα στους κόλπους της, γιατί ούτε στον εαυτό τους δεν την συγχωρούν.

("Οι άγαμοι" - Δεύτερη ιστορία: "Ο εφημέριος της Τουρ", 1832)

- Αυτές οι εναλλαγές τρυφερότητας και ψυχρότητας προξενούσαν σε αυτό το ασθενικό πλάσμα που κρατιόταν στη ζωή από την ερωτική χορδή, τα νοσηρά αποτελέσματα που προκαλεί στο σώμα το απότομο πέρασμα από μια τροπική ζέστη στο πολικό ψύχος. Ήταν σαν ισάριθμες ηθικές πλευρίτιδες που το έφθειραν σαν αλλεπάλληλες αρρώστιες.

- Αλίμονο, στον έρωτα μια συμφεροντολογική απάτη υπερτερεί απέναντι στην αλήθεια, γι' αυτό τόσοι άνδρες πληρώνουν τόσο ακριβά επιτήδειες ψεύτρες.

("Οι άγαμοι - Τρίτη ιστορία: "Η Ραμπουιγιέζα")

*Σημείωση: Από το "Σημειωματάριο της Ανθρώπινης Κωμωδίας / Ο Κωστής Παπαγιώργης ανθολογεί Ονορέ ντε Μπαλζάκ" Εκδόσεις Μπάστας Πλέσσας, 1995)

Στον πρόλογο της έκδοσης ο Κωστής Παπαγιώργης γράφει μεταξύ άλλων: "...Δεν καλείται ο αναγνώστης να γνωρίσει τον Μπαλζάκ διαβάζοντας έναν τόμο που παραθέτει σπαράγματα από την Ανθρώπινη Κωμωδία ούτε είναι νόστιμο να διεξέρχεσαι έναν χαώδη κατάλογο από "χαρακτηριστικά" αποσπάσματα. Μονάχα η επιείκεια των έμπειρων αναγνωστών - που θυμούνται πάντα λιγότερα απ' όσα διαβάζουν - είναι σε θέση να συγκατανεύσει σε αυτό το ανθολόγιο το οποίο, αυθαιρέτω δικαιώματι, καταγράφει μπαλζακικές σκέψεις σαν κι εκείνες που σημειώνουμε βιαστικά σε ένα τετράδιο, όταν διαβάζουμε το μεγάλο έργο. Κάθε επίπονη ανάγνωση δεν διαθέτει άραγε το ιδιωτικό της σημειωματάριο, μια αποσπασματική μνήμη που διασώζει από το έργο όχι κατ' ανάγκη ό,τι αξίζει, αλλά απλά και μόνο ό,τι της πάει;..." Έτσι κι εγώ προτείνω και ξεχωρίζω εδώ ένα "ανθολόγιο ανθολογίου" με θέμα "Ο άνδρας και η γυναίκα στην "Ανθρώπινη Κωμωδία". Ένα κομμάτι δηλαδή από τον καθρέφτη μιας κοινωνίας των κλονισμών της Γαλλικής Επανάστασης, των Ναπολεόντειων πολέμων και της Παλινόρθωσης. Αν καθρεφτίζεται και η δική μας κοινωνία του σήμερα μένει σε σας να το κρίνετε...