.............................................................
γράφει ο ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ
Από τον Νυμφίο στη «Νύφη του Ιησού»
γράφει ο ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ
"Καθημερινή",
Είτε οι αέναα αυτοανανεούμενες ανάγκες
των ΜΜΕ για «καυτή επικαιρότητα» τρέφουν το φαινόμενο είτε η ματαιοδοξία
ορισμένων ερευνητών, αυθεντικών ή κατά αχαλίνωτη φαντασία, σπάνια
περνάνε Χριστούγεννα και Μεγάλη Εβδομάδα δίχως να εφοδιαστεί η βουλιμική
αγορά με «νέες», «νεότερες», «νεότατες» πληροφορίες για πρόσωπα
σχετιζόμενα με το θείο δράμα: για τον ίδιο τον Χριστό, την ιστορικότητα
και την ανθρωπινότητά του, για τον Πιλάτο, τον Ηρώδη, τον τέταρτο Μάγο,
τον Θωμά, τον Ιούδα και τον μοιραίο ρόλο στον οποίο τον καταδίκασε το
θεϊκό σχέδιο, τον εκατόνταρχο Λογγίνο, τον Βαραββά, για τη Μαρία την του
Κλωπά και τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Η «πιο όμορφη ιστορία του κόσμου»,
όπως τη λέμε, έχει ακόμα πολλές σελίδες όχι απλώς αδιάβαστες και
ανερμήνευτες, αλλά άγραφες. Ας θυμηθούμε άλλωστε πως ο Χριστός δεν
έγραψε τίποτα· μόνο δύο φορές, στο επεισόδιο με τη μοιχαλίδα, «κάτω
κύψας τω δακτύλω έγραφεν εις την γην». Τι, δεν θα το μάθουμε ποτέ. Ακόμα
και να το φανταστούμε είναι δύσκολο.
Για τη συγγραφή αυτών των άγραφων σελίδων ανταγωνίζονται πολλοί. Ιστορικοί και θρησκειολόγοι από τη μία, υπηρέτες ενός λόγου που γίνεται επιστημονικός όταν παραμερίζει αποφασιστικά το «πίστευε» και τις επιταγές του και πορεύεται με οδηγό το «ερεύνα», δίχως να σνομπάρει καμία μαρτυρία, όσες Ιερές Σύνοδοι κι αν την καταδίκασαν σαν αιρετική. Και από την άλλη οι θεράποντες της δημιουργικής φαντασίας, οι λογοτέχνες. Εννοώ, φυσικά, γραφιάδες του αναστήματος του Νίκου Καζαντζάκη με τον «Τελευταίο πειρασμό» του ή του άθεου Ζοζέ Σαραμάγκου με το «Κατά Ιησούν ευαγγέλιό» του, που θεολόγησαν πολύ πιο ευαίσθητα από τους εξ επαγγελματικής ιδιότητας θεολόγους, και όχι τους σκανδαλοποιούς της θρησκευτικής παραφιλολογίας που πουλάνε σκαμπρόζικη «αποκαλυπτική» πλοκή, μια και ο στοχασμός τούς είναι ξένος. Ας προσθέσουμε στους χριστολογούντες τους σεναριογράφους των ταινιών εποχής και τους αυτοαποκαλούμενους «αντισυμβατικούς ερευνητές». Τέτοιους «αντισυμβατικούς» έχουμε κάμποσους κι εδώ, με τα περιοδικά, τις ιστοσελίδες, τα βιβλία τους και καλή πρόσβαση σε ορισμένα κανάλια. Κύριος στόχος τους να αποδείξουν πως ο Χριστός όχι μόνο μιλούσε ελληνικά, αλλά ήταν και γνήσιος Ελλην. Τεκμήρια; Το «Ιησούς» είναι παράφραση του «Ιάσων», το δε «Μαρία» της γήινης μητέρας του είναι αναγραμματισμένο το μινωικό «Μάιρα». Ηταν δε Φιλισταίος, απόγονος των Κρητών αποίκων που έφυγαν από τη Φαιστό υπό τον Φίλιστο για να γλιτώσουν από τους βιαίως κατερχόμενους Δωριείς. Επιασαν λοιπόν λιμάνι στην απέναντι Ασία και ονομάστηκαν Φιλιστίνιοι, από τον αρχηγό τους· δηλαδή Φιλισταίοι· δηλαδή Παλαιστίνιοι. Θέλει και ρώτημα;
Με όλα τούτα, το πρόβλημα είναι κάτι παραπάνω από φανερό: Μέσα στην τεράστια μηχανή που μορφοποιεί την «επικαιρότητα», διαμορφώνοντας μέχρις ενός σημείου και την κοινή λεγόμενη γνώμη, συμφύρονται και συναλέθονται, τάχα σαν ισοδύναμα, τα σοβαρά και τα ασόβαρα, τα πνευματικά και τα αγοραία, τα εναγώνια και τα σαχλαμαρίστικα. Είναι γνώρισμα άλλωστε των καιρών μας (όχι πάντως αποκλειστικό «προνόμιό» τους) η σύγχυση, με όλες τις σημασίες της λέξης. Αλλά έτσι δεν γίνεται χωριό. Οταν σκέφτεται και κουβεντιάζει για τα θεϊκά ο άνθρωπος, για τη δική του υπόσταση και μοίρα σκέφτεται και κουβεντιάζει – για το νόημα του βίου, που τόσο συχνά νιώθουμε να χάνεται, να κονιορτοποιείται από τη ματαιότητα, από τη δεσποτεία του απόλυτου τυχαίου και απ’ ό,τι άλλο απομαγεύει τη ζωή. Δεν είναι όμως δυνατό να υπηρετηθεί η αναζήτηση του νοήματoς, η ίδια η σκέψη, από «μυστικά» και «ντοκουμέντα» θρησκειολογικού υποτίθεται χαρακτήρα που έρχονται στο φως με τον ίδιο σκανδαλοθηρικό τόνο και τον ίδιο βαρύ γδούπο που συνοδεύει τις αποκαλύψεις για τις περιπετειούλες αστείων αστέρων του ποικίλου σόου. Αλλά φαίνεται ότι θα μας πάρει κάμποσα χρόνια ώσπου να ξεφύγουμε από τον ζαλιστικό αστερισμό του Νταν Μπράουν.
Είχαμε λοιπόν και φέτος την τακτική τροφοδοσία μας. Μπορεί η καθαυτό είδηση να πρωτοακούστηκε πρo διετίας, κάποια νέα στοιχεία εντούτοις επέτρεψαν ή επέβαλαν την επανεισαγωγή της στον γυάλινο κόσμο μας. Αναφέρομαι στο κομμάτι του παπύρου το οποίο στην ιδιόλεκτο των ερευνητών και των μίντια κυκλοφορεί με το όνομα «Νύφη του Ιησού». Το 2012, όταν η κ. Κάρεν Κινγκ, καθηγήτρια Ιστορίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, παρουσίασε στη Ρώμη το παπυρικό κομμάτι πάνω στο οποίο αναγράφεται στα κοπτικά η θεοθρησκειολογικώς απροσδόκητη και αδιανόητη φράση «Ο Ιησούς τούς είπε: “Η σύζυγός μου...”», προκλήθηκε ο συνήθης σάλος. Το Βατικανό απαξίωσε το χειρόγραφο σαν πλαστό, κράτησε πάντως ορισμένα πυρά για να τα στρέψει σε άλλους επιστήμονες, που είχαν αναπαραστήσει τον Ιησού, εμφανίζοντάς τον μελαψό και με αδρά, σχεδόν σκληρά χαρακτηριστικά και όχι γλυκό, ξανθομάλλη και γαλανομάτη (Δυτικό, αν όχι Αριο). Ακόμα όμως κι αν ο πάπυρος είναι πλαστός, η πλαστογράφηση δεν έγινε στις μέρες μας αλλά ανάμεσα στον 4ο και τον 8ο αιώνα. Αυτό ήταν το πόρισμα της έρευνας που διενήργησαν καθηγητές των Πανεπιστημίων Κολούμπια, Χάρβαρντ και ΜΙΤ. Οπότε; Οπότε νέος σάλος, με τον κ. Λίο Ντυπουί, καθηγητή Αιγυπτιολογίας του Πανεπιστημίου Μπράουν, να γράφει στη «Θεολογική Επιθεώρηση» του Χάρβαρντ πως «ο πάπυρος είναι κατάλληλος για σκετς της ομάδας Μόντι Πάιθον». Παρεμπιπτόντως, 35 χρόνια τώρα, παίχτηκε ποτέ σε ελληνικό κανάλι η απολαυστικά «βλάσφημη» ταινία των Μόντι Πάιθον «Ενας προφήτης μα τι προφήτης»;
Μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ αν πρόκειται για λιλιπούτειο απόσπασμα από γνωστικό «απόκρυφο» ευαγγέλιο, και αν ο δημιουργός-παραχαράκτης ήταν ένας πονηρούλης σκανδαλοποιός σαν τους σημερινούς ή κάποιος που συνέχιζε να μνημονεύει μία από τις ιστορίες που κινήθηκαν στον χρόνο παράλληλα προς την επίσημη, καθιερωμένη και ενίοτε διά της βίας επιβεβλημένη Ιστορία του χριστιανισμού. Ιστορίες που πέρασαν και στη γραφή ή μεταβιβάστηκαν προφορικά από γενιά σε γενιά και από τόπο σε τόπο· ώσπου κάποιες παγιώθηκαν σε μικροαφηγήματα της λαϊκής παράδοσης και στις μέρες μας σώζονται μόνο στις σχετικές ανθολογίες. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι τόσο οι παραδόσεις αυτές όσο και τα «απόκρυφα» επιμένουν στον Ιησού-άνθρωπο, δηλαδή σε ό,τι ακριβώς πανικοβάλλει τις Εκκλησίες και τους τιτλούχους της ιεροσύνης. Γνώρισμα μέσα στο γνώρισμα, η επιμονή της παράδοσης και των «αποκρύφων» να εμφανίζουν καταρώμενο τον Χριστό, αλλά και την καλότατη Παναγία. Γι’ αυτά όμως την άλλη Κυριακή, πρώτα ο Θεός.
Για τη συγγραφή αυτών των άγραφων σελίδων ανταγωνίζονται πολλοί. Ιστορικοί και θρησκειολόγοι από τη μία, υπηρέτες ενός λόγου που γίνεται επιστημονικός όταν παραμερίζει αποφασιστικά το «πίστευε» και τις επιταγές του και πορεύεται με οδηγό το «ερεύνα», δίχως να σνομπάρει καμία μαρτυρία, όσες Ιερές Σύνοδοι κι αν την καταδίκασαν σαν αιρετική. Και από την άλλη οι θεράποντες της δημιουργικής φαντασίας, οι λογοτέχνες. Εννοώ, φυσικά, γραφιάδες του αναστήματος του Νίκου Καζαντζάκη με τον «Τελευταίο πειρασμό» του ή του άθεου Ζοζέ Σαραμάγκου με το «Κατά Ιησούν ευαγγέλιό» του, που θεολόγησαν πολύ πιο ευαίσθητα από τους εξ επαγγελματικής ιδιότητας θεολόγους, και όχι τους σκανδαλοποιούς της θρησκευτικής παραφιλολογίας που πουλάνε σκαμπρόζικη «αποκαλυπτική» πλοκή, μια και ο στοχασμός τούς είναι ξένος. Ας προσθέσουμε στους χριστολογούντες τους σεναριογράφους των ταινιών εποχής και τους αυτοαποκαλούμενους «αντισυμβατικούς ερευνητές». Τέτοιους «αντισυμβατικούς» έχουμε κάμποσους κι εδώ, με τα περιοδικά, τις ιστοσελίδες, τα βιβλία τους και καλή πρόσβαση σε ορισμένα κανάλια. Κύριος στόχος τους να αποδείξουν πως ο Χριστός όχι μόνο μιλούσε ελληνικά, αλλά ήταν και γνήσιος Ελλην. Τεκμήρια; Το «Ιησούς» είναι παράφραση του «Ιάσων», το δε «Μαρία» της γήινης μητέρας του είναι αναγραμματισμένο το μινωικό «Μάιρα». Ηταν δε Φιλισταίος, απόγονος των Κρητών αποίκων που έφυγαν από τη Φαιστό υπό τον Φίλιστο για να γλιτώσουν από τους βιαίως κατερχόμενους Δωριείς. Επιασαν λοιπόν λιμάνι στην απέναντι Ασία και ονομάστηκαν Φιλιστίνιοι, από τον αρχηγό τους· δηλαδή Φιλισταίοι· δηλαδή Παλαιστίνιοι. Θέλει και ρώτημα;
Με όλα τούτα, το πρόβλημα είναι κάτι παραπάνω από φανερό: Μέσα στην τεράστια μηχανή που μορφοποιεί την «επικαιρότητα», διαμορφώνοντας μέχρις ενός σημείου και την κοινή λεγόμενη γνώμη, συμφύρονται και συναλέθονται, τάχα σαν ισοδύναμα, τα σοβαρά και τα ασόβαρα, τα πνευματικά και τα αγοραία, τα εναγώνια και τα σαχλαμαρίστικα. Είναι γνώρισμα άλλωστε των καιρών μας (όχι πάντως αποκλειστικό «προνόμιό» τους) η σύγχυση, με όλες τις σημασίες της λέξης. Αλλά έτσι δεν γίνεται χωριό. Οταν σκέφτεται και κουβεντιάζει για τα θεϊκά ο άνθρωπος, για τη δική του υπόσταση και μοίρα σκέφτεται και κουβεντιάζει – για το νόημα του βίου, που τόσο συχνά νιώθουμε να χάνεται, να κονιορτοποιείται από τη ματαιότητα, από τη δεσποτεία του απόλυτου τυχαίου και απ’ ό,τι άλλο απομαγεύει τη ζωή. Δεν είναι όμως δυνατό να υπηρετηθεί η αναζήτηση του νοήματoς, η ίδια η σκέψη, από «μυστικά» και «ντοκουμέντα» θρησκειολογικού υποτίθεται χαρακτήρα που έρχονται στο φως με τον ίδιο σκανδαλοθηρικό τόνο και τον ίδιο βαρύ γδούπο που συνοδεύει τις αποκαλύψεις για τις περιπετειούλες αστείων αστέρων του ποικίλου σόου. Αλλά φαίνεται ότι θα μας πάρει κάμποσα χρόνια ώσπου να ξεφύγουμε από τον ζαλιστικό αστερισμό του Νταν Μπράουν.
Είχαμε λοιπόν και φέτος την τακτική τροφοδοσία μας. Μπορεί η καθαυτό είδηση να πρωτοακούστηκε πρo διετίας, κάποια νέα στοιχεία εντούτοις επέτρεψαν ή επέβαλαν την επανεισαγωγή της στον γυάλινο κόσμο μας. Αναφέρομαι στο κομμάτι του παπύρου το οποίο στην ιδιόλεκτο των ερευνητών και των μίντια κυκλοφορεί με το όνομα «Νύφη του Ιησού». Το 2012, όταν η κ. Κάρεν Κινγκ, καθηγήτρια Ιστορίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, παρουσίασε στη Ρώμη το παπυρικό κομμάτι πάνω στο οποίο αναγράφεται στα κοπτικά η θεοθρησκειολογικώς απροσδόκητη και αδιανόητη φράση «Ο Ιησούς τούς είπε: “Η σύζυγός μου...”», προκλήθηκε ο συνήθης σάλος. Το Βατικανό απαξίωσε το χειρόγραφο σαν πλαστό, κράτησε πάντως ορισμένα πυρά για να τα στρέψει σε άλλους επιστήμονες, που είχαν αναπαραστήσει τον Ιησού, εμφανίζοντάς τον μελαψό και με αδρά, σχεδόν σκληρά χαρακτηριστικά και όχι γλυκό, ξανθομάλλη και γαλανομάτη (Δυτικό, αν όχι Αριο). Ακόμα όμως κι αν ο πάπυρος είναι πλαστός, η πλαστογράφηση δεν έγινε στις μέρες μας αλλά ανάμεσα στον 4ο και τον 8ο αιώνα. Αυτό ήταν το πόρισμα της έρευνας που διενήργησαν καθηγητές των Πανεπιστημίων Κολούμπια, Χάρβαρντ και ΜΙΤ. Οπότε; Οπότε νέος σάλος, με τον κ. Λίο Ντυπουί, καθηγητή Αιγυπτιολογίας του Πανεπιστημίου Μπράουν, να γράφει στη «Θεολογική Επιθεώρηση» του Χάρβαρντ πως «ο πάπυρος είναι κατάλληλος για σκετς της ομάδας Μόντι Πάιθον». Παρεμπιπτόντως, 35 χρόνια τώρα, παίχτηκε ποτέ σε ελληνικό κανάλι η απολαυστικά «βλάσφημη» ταινία των Μόντι Πάιθον «Ενας προφήτης μα τι προφήτης»;
Μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ αν πρόκειται για λιλιπούτειο απόσπασμα από γνωστικό «απόκρυφο» ευαγγέλιο, και αν ο δημιουργός-παραχαράκτης ήταν ένας πονηρούλης σκανδαλοποιός σαν τους σημερινούς ή κάποιος που συνέχιζε να μνημονεύει μία από τις ιστορίες που κινήθηκαν στον χρόνο παράλληλα προς την επίσημη, καθιερωμένη και ενίοτε διά της βίας επιβεβλημένη Ιστορία του χριστιανισμού. Ιστορίες που πέρασαν και στη γραφή ή μεταβιβάστηκαν προφορικά από γενιά σε γενιά και από τόπο σε τόπο· ώσπου κάποιες παγιώθηκαν σε μικροαφηγήματα της λαϊκής παράδοσης και στις μέρες μας σώζονται μόνο στις σχετικές ανθολογίες. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι τόσο οι παραδόσεις αυτές όσο και τα «απόκρυφα» επιμένουν στον Ιησού-άνθρωπο, δηλαδή σε ό,τι ακριβώς πανικοβάλλει τις Εκκλησίες και τους τιτλούχους της ιεροσύνης. Γνώρισμα μέσα στο γνώρισμα, η επιμονή της παράδοσης και των «αποκρύφων» να εμφανίζουν καταρώμενο τον Χριστό, αλλά και την καλότατη Παναγία. Γι’ αυτά όμως την άλλη Κυριακή, πρώτα ο Θεός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου