................................................................
Θανάσης Παπακωνσταντίνου: Ζούμε στην ολιγαρχία των άχρηστων
Θα μπορούσα ευχαρίστως να ξεχαστώ για πάντα στο σύμπαν
των τραγουδιών του Θανάση Παπακωνσταντίνου. Η Φειρούζ, ο Φορτίνο Σαμάνο,
ο Στυλίτης, η Μαρίκα, ο Κωστής, ο φωτογράφος των Τρικάλων, ο Διάφανος, ο
Πινόκλης, το κομμωτριάκι,, εκείνη η γυναίκα που δεν γνώρισε ποτέ της
τον φόβο, έχουν γίνει εξάλλου δικοί μου άνθρωποι. Είναι ένας από τους
σημαντικότερους δημιουργούς της εποχής μας, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Σε
μια εποχή που το συλλογικό αίσθημα ίσως δεν έχει εκφραστεί ακόμα μέσα
από το τραγούδι, ο λόγος του Θανάση Παπακωνσταντίνου μας έδωσε τα πιο
ποιητικά μας συνθήματα. Το Όσες κι αν χτίζουν φυλακές κι αν ο κλοιός
στενεύει/ ο νους μας είναι αληταριό κι όλο θα δραπετεύει ταξιδεύει στους
τοίχους μας και θα συνεχίσει για όσους δεν έχουμε μάσκα για το
καρναβάλι ετούτο.Της Φωτεινής Λαμπρίδη
Ήρθε στο καφενείο της Ακαδημίας Πλάτωνος απλός, ειλικρινής και
ουσιαστικός και μίλησε για τα μικρά και τα μεγάλα. Απόψε το βράδυ
ανεβαίνει με τη μπάντα του στη σκηνή της Τεχνόπολης, στο Γκάζι.
Από εργολάβος δημοσίων έργων , χτίστης τραγουδιών; Χτίζεις απλά με άλλα υλικά;
Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά με τις εργολαβίες αμαρτάνω και με τα τραγούδια εξομολογούμαι. Το να είσαι εργολάβος είναι σκληρή υπόθεση. Βέβαια από κει πήρα συγκρότηση. Δεν είμαι ένας από τους καλλιτέχνες που δεν έχουν ιδέα από πρακτική ζωή. Μόνος κανονίζω τα πάντα έως τα λογιστικά.
Ήταν για σένα στόχος η ενασχόληση με το τραγούδι ή το έφερε η ζωή;
Είμαστε σαν κορμοί που τους παρασέρνει το ρέμα. Τώρα ποιό είναι αυτό το ρέμα; Νομίζω το πεπρωμένο.
Πιστεύεις στο πεπρωμένο;
Ναι, παρότι είμαι άθρησκος πιστεύω στο προδιαγεγραμμένο. Να στο πω αλλιώς, παρελθόν παρόν και μέλλον για μένα είναι αδιάρρηκτα δεμένα και επηρεάζει το ένα το άλλο. Το λέει και η σύγχρονη φυσική αν και ακούγεται τρελό...
Τρελό για όσους μεγαλώσαμε με την πεποίθηση ότι ο χρόνος είναι ευθύγραμμος;
Ναι έτσι. Οι στιγμές μας όμως φτιάχνουν ένα δίχτυ. Τα σχοινιά είναι οι στιγμές μας, τα διπλανά σχοινάκια που είναι δεμένα μεταξύ τους έχουν άμεση σχέση το ένα με το άλλο, αν κόψεις το ένα θα κοπεί και το άλλο. Έτσι σχετίζονται όλα μεταξύ τους ακόμα και τα πιο απομακρυσμένα. Έτσι νιώθω την ύπαρξή μας. Επίσης θεωρώ ότι η ελευθερία βούλησης είναι η άγνοια αυτών των παραγόντων που μας καθορίζουν κάθε στιγμή.
Δεν επιλέγουμε κάθε στιγμή πώς θα δράσουμε; Στο ελάχιστο δεν υπάρχει ελευθερία βούλησης;
Ε, καλά δεν βάζω και το χέρι μου στη φωτιά (γέλιο). Νομίζω ότι μικροδονήσεις μπορούμε να κάνουμε. Είμαστε σε ράγες και ψιλό κινούμαστε δεξιά αριστερά... Δεν κάνουμε σημαντικές επιλογές. Δεν αισθάνομαι όμως ότι η πεποίθηση μου αυτή με κάνει αρνητικό ή απαισιόδοξο... Ορμάω στη ζωή γιατί έτσι είμαι φτιαγμένος. Εκεί με οδηγεί το πράγμα. Εξάλλου έχω και γεγονότα που αποδεικνύουν ότι όλα είναι μοιραία. Δες, είμαι φάλτσος, σκηνική παρουσία χάλια, ζω στην επαρχία κάνω ζωή στρωμένη μικροαστική, οικογένεια παιδιά... και παρόλα αυτά κάτι γίνεται.
Έδωσες αρνητική χροιά σε αυτά τα χαρακτηριστικά ενώ για κάποιους είναι μέρος της γοητείας σου ως καλλιτέχνης. Η απλότητα η δωρικότητα ακόμα και η αμηχανία στη σκηνή. Τι σημαίνει καλή σκηνική παρουσία; Να είσαι περφόρμερ;
Κοίταξε δεν τα ακυρώνω όλα δεν λέω ότι τα τραγούδια μου δεν αξίζουν. Αγωνίζονται ενάντια στις αδυναμίες μου να υπάρξουν. Σκέψου τώρα να ήμουν και περφόρμερ! Ένας περφόρμερ μπορεί να πάρει ένα τραγουδάκι της πλάκας και να το κάνει να φαίνεται μεγάλο.
Αγαπάς να τραγουδάς όμως έτσι δεν είναι; Αλλιώς φαντάζομαι θα είχες αναθέσει σε τραγουδιστές την ερμηνεία τους.
Όχι δεν αγαπώ να τραγουδώ δυστυχώς. Είδα ότι αν δεν υπερασπιστώ αυτό που κάνω θα μείνουν τα τραγούδια σαν γεροντοπαλίκαρα. Μέσα μου ξέρω καλύτερα από τον καθένα πως πρέπει να ειπωθούν, γιατί πέρα από τη μουσική γράφω την κάθε συλλαβή. Υπάρχει λοιπόν ένα κρίσιμο σημείο συναισθηματισμού στην έκφραση. Δεν πρέπει να είσαι πολύ ψυχρός ούτε πολύ συναισθηματικός. Αυτόν τον τρόπο τον έχω, δυστυχώς δεν με βοηθάει όμως η φωνή.
Στις συναυλίες όμως αν πει δυο τρία τραγούδια παραπάνω η τραγουδίστρια διαμαρτύρεται ο κόσμος.
Το ξέρω, εκεί υπάρχει ο κόσμος να με εμψυχώσει. Στο στούντιο όμως που είμαι απέναντι από τα μηχανήματα είναι δύσκολα.
Στο νησί μου πάντως τραγουδιστές λένε αυτούς που ταιριάζουν μαντινάδες όχι τους καλίφωνους.
Οι φωνές που με συγκλονίζουν είναι οι ακατέργαστες... Τις ακούω και στα δικά σας τα Καρπάθικα αλλά κι από αλλού. Εκεί στην Κάτω Ιταλία έχει σπουδαίες φωνές.
Γράφεις αυτόν τον καιρό;
Γράφω... Ζορίζομαι περισσότερο με τον στίχο. Είναι φορές που βρίσκομαι σε αδιέξοδο. Η μουσική είναι πιο ανεξάρτητη.
Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι περισσότερο αποτέλεσμα της παρατήρησης και του αισθήματος ή συλλογή εμπειριών από το συλλογικό ασυνείδητο;
Και τα δύο αυτά μαζί. Έχω φτάσει στο ακραίο σημείο κάποιες φορές να θεωρώ ότι η παρατήρηση και η καταγραφή των πιο ασήμαντων πραγμάτων, αυτών που δεν τους δίνει κανείς σημασία , αυτό και μόνο είναι ποίηση. Το να αναδείξει κάποιος αυτό που δεν προσέχει κανείς είναι στα όρια της ποίησης. Με λίγο ταλέντο, με λίγη έμπνευση... Από την άλλη μεριά έχω τον άλλο πόλο καλλιτεχνικής δημιουργίας που είναι η καταβύθιση στο συλλογικό ασυνείδητο. Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις επιτηδευμένα. Κάποιοι έχουν ένα χάρισμα να βουτάνε στα βαθιά και να κρατούν την αναπνοή ώσπου να ακουμπήσουν στο βυθό, εκεί που είναι φυλαγμένες όλες οι σημαντικές στιγμές του ανθρώπου. Δεν χάνονται οι μεγάλες στιγμές του ανθρώπινου είδους
Είναι μόνο χάρισμα ή μπορεί κανείς να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τέτοιa καταβύθιση;
Ίσως να γίνεται με κάποιες τεχνικές. Σε κάποιους πολιτισμούς χρησιμοποιούσαν ουσίες. Μέσα από τη γιόγκα επίσης τα καταφέρνουν κάποιοι . Άλλοι μέσα από την απομόνωση φτάνουν σε μία επίγνωση. Κι όταν δεις αυτό είναι σαν να γνωρίζεις όλους τους ανθρώπους.
Ο Φορτίνο Σαμάνο πώς έγινε τραγούδι;
Όταν είδα αυτή τη φωτογραφία με τη λεζάντα «Ο Φορτίνο Σαμάνο καπνίζει το τελευταίο τσιγάρο πριν την εκτέλεση του», συγκλονίστηκα. Θα τη μεγεθύνω και θα τη βάλω στο σπίτι μου. Κάθε πρωί που ξυπνάω θα τη βλέπω και θα ξέρω πως θα κινηθώ την κάθε μέρα.
Τα θέματα της ύπαρξης σε απασχολούν, η ζωή ο θάνατος, ο χρόνος. Είναι δύσκολο να αποδώσει κανείς σε στίχο τα πιο σημαντικά θέματα της ύπαρξής μας; Να τα κάνει απλά ώστε να τραγουδιούνται;
Μερικές φορές μπορεί να μην το καταφέρνω μπορεί να φαίνονται ακατανόητα αυτά που γράφω. Δεν είναι όμως ζητούμενο για μένα να είναι κατανοητά τα λόγια. Στην τέχνη ψάχνω το βίωμα. Με έχει σώσει το ότι δεν είμαι διανοούμενος. Η σκέψη μου δεν είναι πολύπλοκη. Η συναισθηματική άβυσσος που έχω μέσα μου περνάει από τον λιτό τρόπο που σκέφτομαι και βγαίνουν απλά τα λόγια. Με σώζει το ότι είμαι απλός. Αν είχα την πολυπλοκότητα της σκέψης ενός διανοούμενου δεν θα τα κατάφερνα.
Δεν έχεις γράψει πολλά ερωτικά τραγούδια. Θεωρείς φθαρμένο το θέμα;
Κυρίως γράφω άφυλλα. Αν η ύπαρξη θεωρήσουμε ότι είναι ένα κρεμμύδι αφού βγάλουμε τα φύλλα το αρσενικό και το θηλυκό είναι δίπλα στον πυρήνα αλλά όχι ο ίδιος ο πυρήνας. Όντως είναι φθαρμένος ο έρωτας σαν θέμα. «Πρέπει να δίνεις όνομα στα πράγματα που δεν έχουν ονομαστεί ακόμα και να αφαιρείς το όνομα από αυτά που έχουν φθαρεί» είπε κάποιος και συμφωνώ.
Η τέχνη είναι ένα στήριγμα περισσότερο ή μπορεί να μας δώσει μια ώθηση προς τα εμπρός;
Καταρχήν η τέχνη στηρίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στηρίζει τον άνθρωπο που βάλλεται και από εσωτερικούς εχθρούς όπως είναι η ματαιότητα της ύπαρξης αλλά και από εξωτερικούς. Αυτοί που χόρεψαν το χορό του Ζαλόγγου για παράδειγμα ίσως να μην το έκαναν χωρίς το τραγούδι. Αυτό είναι και το κριτήριο μου στο τραγούδι. Αν με κάνει να μπορώ να πηδήξω στον γκρεμό, είναι σημαντικό κι αθάνατο.
Τα τραγούδια σου ενώ είναι εμποτισμένα με την παράδοση του τόπου σου μιλούν στις καρδιές ανθρώπων του αστικού τοπίου γιατί;
Δεν ξέρω ... αλλά να τώρα μου έφερες στο μυαλό έναν δεκατριάχρονο που μ'έπιασε και μου είπε ότι έπαθε πλάκα με τις Γριές. Στο τραγούδια αυτό περιγράφω πως αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι παλιά το θάνατο “Αλλιώς τα περιμέναμε κι αλλιώς μας ήρθαν, λένε αναστενάζοντας στον τόπο μου οι γριές/ σέρνουν βαρύ σταυρό και όταν αποθάνουν/ τον κόβουν ξύλα οι γείτονες κι ανάβουνε φωτιές”. Αυτό το παιδί δεν είχε παραστάσεις ανάλογες γιατί τον άγγιξε;
Μήπως πήρε μια απάντηση για τη ζωή από έναν άλλο πολιτισμό σήμερα που είναι σχεδόν απαγορευτικό έως και το πένθος;
Αυτό το πρόβλημα υπάρχει κυρίως στις μεγάλες πόλεις. Διάβασα κάπου ότι στη Θεσσαλονίκη διαμαρτυρήθηκαν κάποιοι επειδή πέθανε κάποιος κι έφεραν το φέρετρο έξω από την πολυκατοικία. Τρόμος απέναντι στο θάνατο.... Έχει παίξει και εδώ τον ρόλο της η τηλεόραση.
Με ποιόν τρόπο;
Από τη μία μας έχει συνηθίσει στον πόνο του άλλου. Μας κάνει να πιστεύουμε ότι ο πόνος κατοικεί στην άλλη γειτονιά, ότι δεν θα έρθει ποτέ η δική μας η σειρά. Όταν πλησιάσει τη γειτονιά μας λοιπόν γινόμαστε οι μεγαλύτεροι χέστες. Η τηλεόραση είναι ένας ιός που πήγε παντού.
Εκείνο το τρακ στον Βραχνό προφήτη με το τσεκούρι που σπάει την τηλεόραση, σήμερα ακούγεται πιο επίκαιρο που φαίνεται πιο καθαρά ότι λειτουργεί το κύριο μέσο προπαγάνδας.
Με απασχολούσε και τότε που το έβαλα αυτό στον δίσκο , με απασχολεί πολύ και τώρα. Έχω τηλεόραση στο σπίτι, δεν το έχουμε λύσει ακόμα αυτό. Τη δέχομαι για τους ανήμπορους είναι μια συντροφιά. Συμφωνώ περισσότερο με τους φιλοσόφους που έχουν καταλήξει στο ότι δεν παίζει ρόλο τί παίζει η τηλεόραση κάθε φορά. Αρκεί να βάλεις μία οθόνη σε έναν χώρο και δεν βλέπεις τον διπλανό. Σκέψου να σε επισκεφτεί κάποιος που έχεις χρόνια να τον δεις. Αν έχεις τηλεόραση μέσα όλοι θα κολλήσουν εκεί. Δεν είναι αμφίδρομο μέσο.
Έχουμε κι άλλες οθόνες εκείνες του υπολογιστή, των κινητών... Ποια είναι η σχέση σου με το διαδίκτυο;
Το χρησιμοποιώ για τη μουσική. Δεν έχω facebook. Κάποια στιγμή θα κάνω για να προωθήσω τα τραγούδια μου, δεν υπάρχει δισκογραφία πια.
Σε περιόδους σύγχυσης και κρίσης όπως αυτή θέλεις περισσότερο να μιλήσεις καλλιτεχνικά ή να σιωπήσεις;
Οι δημιουργοί γράφουν περισσότερο εξαιτίας της μεγάλης μοναξιάς που βιώνουν. Κι αυτό υπάρχει πάντα. Ο άνθρωπος είναι μοναχικός. Η αίσθηση αυτή είναι αβάσταχτη και προσπαθεί να την απαλύνει με διάφορους τρόπους. Ένας από αυτούς είναι και η τέχνη. Όσο υπάρχει ο άνθρωπος θα υπάρχει κι αυτή.
Το Αερικό έβγαλε ένα σύνθημα «Όσες κι αν χτίζουν φυλακές κι αν ο κλοιός στενεύει/ ο νους μας είναι αληταριό που όλο θα δραπετεύει». Και μετά εν χορώ από κάτω όλοι «Ο πόθος για τη λευτεριά είναι δυνατότερος απ'όλα τα κελιά». Ξέρεις ότι τα τραγούδια σου ανακουφίζουν εκτός των άλλων πολλούς από μας που αισθανόμαστε ότι δεν εκφράζεται επαρκώς αυτό που ζούμε μέσα από το σύγχρονο τραγούδι;
Συμφωνώ μαζί σου ότι η εποχή μας δεν έχει εκφραστεί ακόμα μέσα από το τραγούδι. Δεν σημαίνει αυτό όμως ότι δεν γίνονται υπόγεια πράγματα. Το κάθε τι θέλει τον χρόνο του. Μετά η έμπνευση είναι περίεργο πράγμα . Μπορεί έξω να γίνεται χαμός κι εσύ να εμπνευστείς ξαφνικά από ένα μολύβι που έχει ο μαραγκός στο αυτί. Δεν είναι παράταιρο επίσης να περιμένεις από κάποιον δημιουργό να κάνει σήμερα πολιτικό τραγούδι κι εκείνος να κάνει ερωτικό. Όλα μέσα είναι. Το μόνο που χρειάζεται είναι να είμαστε αυθεντικοί. Εγώ δεν πιστεύω στην στρατευμένη τέχνη. Από μόνη της η τέχνη όταν είναι αγνή είναι πολιτική.
Τη βία που ζούμε πώς τη βιώνεις;
Με προβληματίζει. Δεν είμαι υπέρ της βίας Θεωρώ ότι ακόμα κι αν έχεις δίκιο αν ασκήσεις βία θα σε μολύνει. Κάποιος έλεγε ότι όταν πολεμάς τέρατα γίνεσαι τέρας. Από την άλλη όταν χρησιμοποιούν τόση βία αυτοί που μας εξουσιάζουν, τι θα κάνουμε; Θα πάμε σαν πρόβατα επί σφαγή; Δεν ξέρω αν η στάση του Γκάντι λειτουργεί σήμερα. Τότε οι Άγγλοι ήταν αποικιοκράτες είχαν ένα δίκαιο στρατιωτικό όμως . Σήμερα ζούμε θηριωδία. Πιστεύω ότι η ουσιαστική πάλι γίνεται δημιουργικά . Να δείξεις με συλλογικές προσπάθειες την άλλη πλευρά. Αυτοί που κυβερνούν αντί να πολεμούν για τον λαό λειτουργούν συνέχεια εις βάρος του.
Έχεις εκφράσει τις πολιτικές σου πεποιθήσεις. Πριν μήνες διαμαρτυρήθηκε μια ακροάτρια σε συναυλία σου γιατί έδωσες το λόγο σε μία κοπέλα να καταγγείλει τους βασανισμούς κρατούμενης και κατηγορούμενης για συμμετοχή στους «Πυρήνες της φωτιάς», η κοπέλα έκανε απεργία πείνας γιατί δεν ήθελε να ξεφτιλίζεται μέσα από τη διαδικασία της κολπικής εξέτασης. Η απαντητική σου επιστολή και μας συγκίνησε και μας κινητοποίησε. Τι σου έχει μείνει από αυτό;
Και η δική της επιστολή ήταν ενδιαφέρουσα. Είχε συγκροτημένο λόγο. Με έκρινε βιαστικά νομίζω. Εμένα δεν με ενδιαφέρει να κάνω μια συναυλία για να πω μερικά τραγούδια και να τελειώσει. Θέλω να συμβαίνουν αναπάντεχα πράγματα στις συναυλίες μου. Αυτά αξίζουν περισσότερο από τα τραγούδια. Όταν μου πρότεινε η κοπέλα να μιλήσει ,αμφιταλαντεύτηκα γιατί δεν ήθελα να καπελώσω όσους δεν βλέπουν τη μουσική ως τρόπο για να μιλήσεις και για άλλα ζητήματα. Αποφάσισα όμως να της δώσω χώρο γιατί κατά τη γνώμη μου, αφού ισχυρίζομαι ότι η τέχνη μου, τα τραγούδια μου στηρίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, πρέπει να το δείξω αυτό και στην πράξη. Και δεν έχει σημασία ποιος ξεφτιλίζεται, ποιανού η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βάλλεται. Δεν πρέπει να το δούμε στενά ιδεολογικά. Είμαστε απέναντι σε όσους βάλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μου έκανε εντύπωση βέβαια ότι μου την «έπεσαν» πολλοί από την καθεστωτική τάξη των Αθηνών. Εφημερίδες έγραψαν εναντίον μου πράγματα. Πήρε ο διευθυντής του 9.84 και ήταν επικριτικός. Βαδίζουμε σε πολύ συντηρητικές κατευθύνσεις. Ζούμε σε ένα αυταρχικό καθεστώς, σε μια ολιγαρχία και μάλιστα όχι των άριστων αλλά των άχρηστων.
Πώς θα μπορούσαμε σαν κοινωνία να αντισταθούμε; Είμαστε έτοιμοι για μικρές αυτοοργανωμένες κοινότητες; Για αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες; Έχεις πει ότι σε εκφράζει αυτό. Είμαστε διατεθειμένοι για τέτοιου είδους συμμετοχή;
Στις μικρές ομάδες κοιτάζεις τον άλλο στα μάτια. Εκεί είναι πιο δύσκολο να αναπτυχθούν εξουσιαστικές τάσεις, λύνονται πιο εύκολα τα προβλήματα. Τώρα αν είμαστε έτοιμοι.... Απέτυχε το μοντέλο ότι αν αλλάξει ο τρόπος διακυβέρνησης και μείνουν ίδιοι οι άνθρωποι αυτό είναι λύση. Είδαμε την αποδόμηση των ανατολικών χωρών. Υπάρχει και η άλλη άποψη ότι αν αλλάξει ο άνθρωπος αλλάζει η κοινωνία. Δεν φτάνει να αλλάξω μόνο εγώ για να αλλάξει ο κόσμος. Και αυτό από μόνο του είναι ανάπηρο. Πρέπει να συμβούν και τα δύο ταυτόχρονα. Στις μικρές ομάδες είναι πιο εύκολο να πας προς αυτή την κατεύθυνση. Αν η ομάδα στην οποία συμμετέχεις είναι ένα είδωλο της κοινωνίας που θέλεις να φτιάξεις, τότε θα βοηθηθείς και σαν άνθρωπος. Δεν μπορεί να έχεις ένα αυταρχικό και συγκεντρωτικό κόμμα και να φτιάξεις μια απελευθερωμένη κοινωνία.
Προσωπικά πως βιώνεις την εποχή και τι κάνεις;
Μάλλον δεν έχω κάνει πολλά. Μπορεί τους ακροατές το τραγούδι να τους οδηγεί στην εξέγερση αλλά για τον ίδιο τον δημιουργό η διαδικασία είναι μάλλον διαφορετική. Εμένα μου δίνει μία εσωτερική πληρότητα και δεν έχω την ανάγκη να εκφραστώ μέσα από κοινωνικούς αγώνες.
Είχες συμμετάσχει στο κίνημα κατά των διοδίων όμως.
Φαίνεται μικρό αυτό αλλά είχε την αξία του. Υπήρχαν άνθρωποι που για πρώτη φορά ξεπέρασαν τον φόβο τους. Το να ξεπεράσεις τον φόβο σου έστω για λίγο σου δίνει ώθηση για το παραπέρα.
Το ίδιο έγινε στην Κερατέα και στην Ιερισσό. Και ο καθένας χωριστά και σαν κοινωνία ξεπέρασαν και αντιλήψεις και φόβους.
Έγινε όπως τα λες ακριβώς. Πήγαμε και παίξαμε στην Ιερισσό Ήταν συντηρητικοί άνθρωποι. Όμως είδαν την αλήθεια. Ότι το κράτος είναι αυταρχικό, ότι δεν σκέφτεται ούτε τους ίδιους ούτε το περιβάλλον. Είναι όλοι μια γροθιά και παλεύουν απέναντι στη προπαγάνδα όχι μόνο των ιδιωτικών καναλιών αλλά και των κρατικών. Είναι μια ελπίδα.
Είμαστε σαν κοινωνία συντηρητικοί άνθρωποι;
Πάντα μια μειοψηφία διεκδικούσε την ανθρωπιά απλά παλιά ήταν έτοιμοι να παλέψουν, να θυσιαστούν για να τη διεκδικήσουν. Τώρα καλομάθαμε, βουτήξαμε στην τυφλότητα, μας πίεσαν και με τον φόβο. Δεν αντιδράμε γιατί η τεμπελιά μας από τη μία και ο φόβος που επέβαλλαν από την άλλη μας καθήλωσαν. Πρέπει να τα αποτινάξουμε και τα δύο.
Έχεις δυο παιδιά. Η πατρότητα σου έδωσε περισσότερο ελευθερία ή ευθύνη;
Κοίταξε εμάς μας ήρθαν και τα δύο παιδιά μαζί, σχεδόν δεν καταλάβαμε πώς μεγάλωσαν στην προσπάθεια να τα μεγαλώσουμε. Δεν τα χαρήκαμε. Μάλλον πιο πολύ ευθύνη αισθάνομαι. Επίσης η μονομανία μου με τη μουσική είχε σαν αποτέλεσμα να πάρει περισσότερο βάρος η γυναίκα μου στο μεγάλωμά τους. Κάπου θυσιάστηκε εκείνη για να κάνω εγώ τον μάγκα. Πίσω από τα τραγούδια υπάρχει πολύ δουλειά. Όταν δεν ταξιδεύω είμαι κλεισμένος στους τέσσερις τοίχους, Δεν είναι εύκολο για τους άλλους. Βέβαια μου είπε κάτι εξαιρετικό που δεν θα το ξεχάσω ποτέ ότι όταν αγαπάς κάποιον , αγαπάς και τα όνειρά του. Από τα παιδιά κάτι παίρνουμε κι εμείς. Έδωσα στα παιδιά μου τα λακκάκια μου, είναι σαν να μην πεθαίνω και λίγο... Έχω ένα τραγούδι που δεν θα το βγάλω ποτέ που λέω «Ω ρε Θανάση τυχερέ και τριπλογεννημένε».
Έχεις κάποιον φόβο;
Ναι, να μην μπορώ να ελέγχω τον εαυτό μου. Μπορεί να έχει σχέση με τον θάνατο... Δεν θέλω να κάνω ολική αναισθησία... Θέλω να είμαι κύριος του εαυτού μου.
Πού επιστρέφεις για να αντλήσεις δύναμη;
Η φύση είναι ένα αποκούμπι. Και βεβαίως το φως. Τη νύχτα είναι πιο δύσκολα τα πράγματα, στο φως ακόμα κι ένας θάνατος είναι πιο εύκολος.
Από εργολάβος δημοσίων έργων , χτίστης τραγουδιών; Χτίζεις απλά με άλλα υλικά;
Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά με τις εργολαβίες αμαρτάνω και με τα τραγούδια εξομολογούμαι. Το να είσαι εργολάβος είναι σκληρή υπόθεση. Βέβαια από κει πήρα συγκρότηση. Δεν είμαι ένας από τους καλλιτέχνες που δεν έχουν ιδέα από πρακτική ζωή. Μόνος κανονίζω τα πάντα έως τα λογιστικά.
Ήταν για σένα στόχος η ενασχόληση με το τραγούδι ή το έφερε η ζωή;
Είμαστε σαν κορμοί που τους παρασέρνει το ρέμα. Τώρα ποιό είναι αυτό το ρέμα; Νομίζω το πεπρωμένο.
Πιστεύεις στο πεπρωμένο;
Ναι, παρότι είμαι άθρησκος πιστεύω στο προδιαγεγραμμένο. Να στο πω αλλιώς, παρελθόν παρόν και μέλλον για μένα είναι αδιάρρηκτα δεμένα και επηρεάζει το ένα το άλλο. Το λέει και η σύγχρονη φυσική αν και ακούγεται τρελό...
Τρελό για όσους μεγαλώσαμε με την πεποίθηση ότι ο χρόνος είναι ευθύγραμμος;
Ναι έτσι. Οι στιγμές μας όμως φτιάχνουν ένα δίχτυ. Τα σχοινιά είναι οι στιγμές μας, τα διπλανά σχοινάκια που είναι δεμένα μεταξύ τους έχουν άμεση σχέση το ένα με το άλλο, αν κόψεις το ένα θα κοπεί και το άλλο. Έτσι σχετίζονται όλα μεταξύ τους ακόμα και τα πιο απομακρυσμένα. Έτσι νιώθω την ύπαρξή μας. Επίσης θεωρώ ότι η ελευθερία βούλησης είναι η άγνοια αυτών των παραγόντων που μας καθορίζουν κάθε στιγμή.
Δεν επιλέγουμε κάθε στιγμή πώς θα δράσουμε; Στο ελάχιστο δεν υπάρχει ελευθερία βούλησης;
Ε, καλά δεν βάζω και το χέρι μου στη φωτιά (γέλιο). Νομίζω ότι μικροδονήσεις μπορούμε να κάνουμε. Είμαστε σε ράγες και ψιλό κινούμαστε δεξιά αριστερά... Δεν κάνουμε σημαντικές επιλογές. Δεν αισθάνομαι όμως ότι η πεποίθηση μου αυτή με κάνει αρνητικό ή απαισιόδοξο... Ορμάω στη ζωή γιατί έτσι είμαι φτιαγμένος. Εκεί με οδηγεί το πράγμα. Εξάλλου έχω και γεγονότα που αποδεικνύουν ότι όλα είναι μοιραία. Δες, είμαι φάλτσος, σκηνική παρουσία χάλια, ζω στην επαρχία κάνω ζωή στρωμένη μικροαστική, οικογένεια παιδιά... και παρόλα αυτά κάτι γίνεται.
Έδωσες αρνητική χροιά σε αυτά τα χαρακτηριστικά ενώ για κάποιους είναι μέρος της γοητείας σου ως καλλιτέχνης. Η απλότητα η δωρικότητα ακόμα και η αμηχανία στη σκηνή. Τι σημαίνει καλή σκηνική παρουσία; Να είσαι περφόρμερ;
Κοίταξε δεν τα ακυρώνω όλα δεν λέω ότι τα τραγούδια μου δεν αξίζουν. Αγωνίζονται ενάντια στις αδυναμίες μου να υπάρξουν. Σκέψου τώρα να ήμουν και περφόρμερ! Ένας περφόρμερ μπορεί να πάρει ένα τραγουδάκι της πλάκας και να το κάνει να φαίνεται μεγάλο.
Αγαπάς να τραγουδάς όμως έτσι δεν είναι; Αλλιώς φαντάζομαι θα είχες αναθέσει σε τραγουδιστές την ερμηνεία τους.
Όχι δεν αγαπώ να τραγουδώ δυστυχώς. Είδα ότι αν δεν υπερασπιστώ αυτό που κάνω θα μείνουν τα τραγούδια σαν γεροντοπαλίκαρα. Μέσα μου ξέρω καλύτερα από τον καθένα πως πρέπει να ειπωθούν, γιατί πέρα από τη μουσική γράφω την κάθε συλλαβή. Υπάρχει λοιπόν ένα κρίσιμο σημείο συναισθηματισμού στην έκφραση. Δεν πρέπει να είσαι πολύ ψυχρός ούτε πολύ συναισθηματικός. Αυτόν τον τρόπο τον έχω, δυστυχώς δεν με βοηθάει όμως η φωνή.
Στις συναυλίες όμως αν πει δυο τρία τραγούδια παραπάνω η τραγουδίστρια διαμαρτύρεται ο κόσμος.
Το ξέρω, εκεί υπάρχει ο κόσμος να με εμψυχώσει. Στο στούντιο όμως που είμαι απέναντι από τα μηχανήματα είναι δύσκολα.
Στο νησί μου πάντως τραγουδιστές λένε αυτούς που ταιριάζουν μαντινάδες όχι τους καλίφωνους.
Οι φωνές που με συγκλονίζουν είναι οι ακατέργαστες... Τις ακούω και στα δικά σας τα Καρπάθικα αλλά κι από αλλού. Εκεί στην Κάτω Ιταλία έχει σπουδαίες φωνές.
Γράφεις αυτόν τον καιρό;
Γράφω... Ζορίζομαι περισσότερο με τον στίχο. Είναι φορές που βρίσκομαι σε αδιέξοδο. Η μουσική είναι πιο ανεξάρτητη.
Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι περισσότερο αποτέλεσμα της παρατήρησης και του αισθήματος ή συλλογή εμπειριών από το συλλογικό ασυνείδητο;
Και τα δύο αυτά μαζί. Έχω φτάσει στο ακραίο σημείο κάποιες φορές να θεωρώ ότι η παρατήρηση και η καταγραφή των πιο ασήμαντων πραγμάτων, αυτών που δεν τους δίνει κανείς σημασία , αυτό και μόνο είναι ποίηση. Το να αναδείξει κάποιος αυτό που δεν προσέχει κανείς είναι στα όρια της ποίησης. Με λίγο ταλέντο, με λίγη έμπνευση... Από την άλλη μεριά έχω τον άλλο πόλο καλλιτεχνικής δημιουργίας που είναι η καταβύθιση στο συλλογικό ασυνείδητο. Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις επιτηδευμένα. Κάποιοι έχουν ένα χάρισμα να βουτάνε στα βαθιά και να κρατούν την αναπνοή ώσπου να ακουμπήσουν στο βυθό, εκεί που είναι φυλαγμένες όλες οι σημαντικές στιγμές του ανθρώπου. Δεν χάνονται οι μεγάλες στιγμές του ανθρώπινου είδους
Είναι μόνο χάρισμα ή μπορεί κανείς να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τέτοιa καταβύθιση;
Ίσως να γίνεται με κάποιες τεχνικές. Σε κάποιους πολιτισμούς χρησιμοποιούσαν ουσίες. Μέσα από τη γιόγκα επίσης τα καταφέρνουν κάποιοι . Άλλοι μέσα από την απομόνωση φτάνουν σε μία επίγνωση. Κι όταν δεις αυτό είναι σαν να γνωρίζεις όλους τους ανθρώπους.
Ο Φορτίνο Σαμάνο πώς έγινε τραγούδι;
Όταν είδα αυτή τη φωτογραφία με τη λεζάντα «Ο Φορτίνο Σαμάνο καπνίζει το τελευταίο τσιγάρο πριν την εκτέλεση του», συγκλονίστηκα. Θα τη μεγεθύνω και θα τη βάλω στο σπίτι μου. Κάθε πρωί που ξυπνάω θα τη βλέπω και θα ξέρω πως θα κινηθώ την κάθε μέρα.
Τα θέματα της ύπαρξης σε απασχολούν, η ζωή ο θάνατος, ο χρόνος. Είναι δύσκολο να αποδώσει κανείς σε στίχο τα πιο σημαντικά θέματα της ύπαρξής μας; Να τα κάνει απλά ώστε να τραγουδιούνται;
Μερικές φορές μπορεί να μην το καταφέρνω μπορεί να φαίνονται ακατανόητα αυτά που γράφω. Δεν είναι όμως ζητούμενο για μένα να είναι κατανοητά τα λόγια. Στην τέχνη ψάχνω το βίωμα. Με έχει σώσει το ότι δεν είμαι διανοούμενος. Η σκέψη μου δεν είναι πολύπλοκη. Η συναισθηματική άβυσσος που έχω μέσα μου περνάει από τον λιτό τρόπο που σκέφτομαι και βγαίνουν απλά τα λόγια. Με σώζει το ότι είμαι απλός. Αν είχα την πολυπλοκότητα της σκέψης ενός διανοούμενου δεν θα τα κατάφερνα.
Δεν έχεις γράψει πολλά ερωτικά τραγούδια. Θεωρείς φθαρμένο το θέμα;
Κυρίως γράφω άφυλλα. Αν η ύπαρξη θεωρήσουμε ότι είναι ένα κρεμμύδι αφού βγάλουμε τα φύλλα το αρσενικό και το θηλυκό είναι δίπλα στον πυρήνα αλλά όχι ο ίδιος ο πυρήνας. Όντως είναι φθαρμένος ο έρωτας σαν θέμα. «Πρέπει να δίνεις όνομα στα πράγματα που δεν έχουν ονομαστεί ακόμα και να αφαιρείς το όνομα από αυτά που έχουν φθαρεί» είπε κάποιος και συμφωνώ.
Η τέχνη είναι ένα στήριγμα περισσότερο ή μπορεί να μας δώσει μια ώθηση προς τα εμπρός;
Καταρχήν η τέχνη στηρίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στηρίζει τον άνθρωπο που βάλλεται και από εσωτερικούς εχθρούς όπως είναι η ματαιότητα της ύπαρξης αλλά και από εξωτερικούς. Αυτοί που χόρεψαν το χορό του Ζαλόγγου για παράδειγμα ίσως να μην το έκαναν χωρίς το τραγούδι. Αυτό είναι και το κριτήριο μου στο τραγούδι. Αν με κάνει να μπορώ να πηδήξω στον γκρεμό, είναι σημαντικό κι αθάνατο.
Τα τραγούδια σου ενώ είναι εμποτισμένα με την παράδοση του τόπου σου μιλούν στις καρδιές ανθρώπων του αστικού τοπίου γιατί;
Δεν ξέρω ... αλλά να τώρα μου έφερες στο μυαλό έναν δεκατριάχρονο που μ'έπιασε και μου είπε ότι έπαθε πλάκα με τις Γριές. Στο τραγούδια αυτό περιγράφω πως αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι παλιά το θάνατο “Αλλιώς τα περιμέναμε κι αλλιώς μας ήρθαν, λένε αναστενάζοντας στον τόπο μου οι γριές/ σέρνουν βαρύ σταυρό και όταν αποθάνουν/ τον κόβουν ξύλα οι γείτονες κι ανάβουνε φωτιές”. Αυτό το παιδί δεν είχε παραστάσεις ανάλογες γιατί τον άγγιξε;
Μήπως πήρε μια απάντηση για τη ζωή από έναν άλλο πολιτισμό σήμερα που είναι σχεδόν απαγορευτικό έως και το πένθος;
Αυτό το πρόβλημα υπάρχει κυρίως στις μεγάλες πόλεις. Διάβασα κάπου ότι στη Θεσσαλονίκη διαμαρτυρήθηκαν κάποιοι επειδή πέθανε κάποιος κι έφεραν το φέρετρο έξω από την πολυκατοικία. Τρόμος απέναντι στο θάνατο.... Έχει παίξει και εδώ τον ρόλο της η τηλεόραση.
Με ποιόν τρόπο;
Από τη μία μας έχει συνηθίσει στον πόνο του άλλου. Μας κάνει να πιστεύουμε ότι ο πόνος κατοικεί στην άλλη γειτονιά, ότι δεν θα έρθει ποτέ η δική μας η σειρά. Όταν πλησιάσει τη γειτονιά μας λοιπόν γινόμαστε οι μεγαλύτεροι χέστες. Η τηλεόραση είναι ένας ιός που πήγε παντού.
Εκείνο το τρακ στον Βραχνό προφήτη με το τσεκούρι που σπάει την τηλεόραση, σήμερα ακούγεται πιο επίκαιρο που φαίνεται πιο καθαρά ότι λειτουργεί το κύριο μέσο προπαγάνδας.
Με απασχολούσε και τότε που το έβαλα αυτό στον δίσκο , με απασχολεί πολύ και τώρα. Έχω τηλεόραση στο σπίτι, δεν το έχουμε λύσει ακόμα αυτό. Τη δέχομαι για τους ανήμπορους είναι μια συντροφιά. Συμφωνώ περισσότερο με τους φιλοσόφους που έχουν καταλήξει στο ότι δεν παίζει ρόλο τί παίζει η τηλεόραση κάθε φορά. Αρκεί να βάλεις μία οθόνη σε έναν χώρο και δεν βλέπεις τον διπλανό. Σκέψου να σε επισκεφτεί κάποιος που έχεις χρόνια να τον δεις. Αν έχεις τηλεόραση μέσα όλοι θα κολλήσουν εκεί. Δεν είναι αμφίδρομο μέσο.
Έχουμε κι άλλες οθόνες εκείνες του υπολογιστή, των κινητών... Ποια είναι η σχέση σου με το διαδίκτυο;
Το χρησιμοποιώ για τη μουσική. Δεν έχω facebook. Κάποια στιγμή θα κάνω για να προωθήσω τα τραγούδια μου, δεν υπάρχει δισκογραφία πια.
Σε περιόδους σύγχυσης και κρίσης όπως αυτή θέλεις περισσότερο να μιλήσεις καλλιτεχνικά ή να σιωπήσεις;
Οι δημιουργοί γράφουν περισσότερο εξαιτίας της μεγάλης μοναξιάς που βιώνουν. Κι αυτό υπάρχει πάντα. Ο άνθρωπος είναι μοναχικός. Η αίσθηση αυτή είναι αβάσταχτη και προσπαθεί να την απαλύνει με διάφορους τρόπους. Ένας από αυτούς είναι και η τέχνη. Όσο υπάρχει ο άνθρωπος θα υπάρχει κι αυτή.
Το Αερικό έβγαλε ένα σύνθημα «Όσες κι αν χτίζουν φυλακές κι αν ο κλοιός στενεύει/ ο νους μας είναι αληταριό που όλο θα δραπετεύει». Και μετά εν χορώ από κάτω όλοι «Ο πόθος για τη λευτεριά είναι δυνατότερος απ'όλα τα κελιά». Ξέρεις ότι τα τραγούδια σου ανακουφίζουν εκτός των άλλων πολλούς από μας που αισθανόμαστε ότι δεν εκφράζεται επαρκώς αυτό που ζούμε μέσα από το σύγχρονο τραγούδι;
Συμφωνώ μαζί σου ότι η εποχή μας δεν έχει εκφραστεί ακόμα μέσα από το τραγούδι. Δεν σημαίνει αυτό όμως ότι δεν γίνονται υπόγεια πράγματα. Το κάθε τι θέλει τον χρόνο του. Μετά η έμπνευση είναι περίεργο πράγμα . Μπορεί έξω να γίνεται χαμός κι εσύ να εμπνευστείς ξαφνικά από ένα μολύβι που έχει ο μαραγκός στο αυτί. Δεν είναι παράταιρο επίσης να περιμένεις από κάποιον δημιουργό να κάνει σήμερα πολιτικό τραγούδι κι εκείνος να κάνει ερωτικό. Όλα μέσα είναι. Το μόνο που χρειάζεται είναι να είμαστε αυθεντικοί. Εγώ δεν πιστεύω στην στρατευμένη τέχνη. Από μόνη της η τέχνη όταν είναι αγνή είναι πολιτική.
Τη βία που ζούμε πώς τη βιώνεις;
Με προβληματίζει. Δεν είμαι υπέρ της βίας Θεωρώ ότι ακόμα κι αν έχεις δίκιο αν ασκήσεις βία θα σε μολύνει. Κάποιος έλεγε ότι όταν πολεμάς τέρατα γίνεσαι τέρας. Από την άλλη όταν χρησιμοποιούν τόση βία αυτοί που μας εξουσιάζουν, τι θα κάνουμε; Θα πάμε σαν πρόβατα επί σφαγή; Δεν ξέρω αν η στάση του Γκάντι λειτουργεί σήμερα. Τότε οι Άγγλοι ήταν αποικιοκράτες είχαν ένα δίκαιο στρατιωτικό όμως . Σήμερα ζούμε θηριωδία. Πιστεύω ότι η ουσιαστική πάλι γίνεται δημιουργικά . Να δείξεις με συλλογικές προσπάθειες την άλλη πλευρά. Αυτοί που κυβερνούν αντί να πολεμούν για τον λαό λειτουργούν συνέχεια εις βάρος του.
Έχεις εκφράσει τις πολιτικές σου πεποιθήσεις. Πριν μήνες διαμαρτυρήθηκε μια ακροάτρια σε συναυλία σου γιατί έδωσες το λόγο σε μία κοπέλα να καταγγείλει τους βασανισμούς κρατούμενης και κατηγορούμενης για συμμετοχή στους «Πυρήνες της φωτιάς», η κοπέλα έκανε απεργία πείνας γιατί δεν ήθελε να ξεφτιλίζεται μέσα από τη διαδικασία της κολπικής εξέτασης. Η απαντητική σου επιστολή και μας συγκίνησε και μας κινητοποίησε. Τι σου έχει μείνει από αυτό;
Και η δική της επιστολή ήταν ενδιαφέρουσα. Είχε συγκροτημένο λόγο. Με έκρινε βιαστικά νομίζω. Εμένα δεν με ενδιαφέρει να κάνω μια συναυλία για να πω μερικά τραγούδια και να τελειώσει. Θέλω να συμβαίνουν αναπάντεχα πράγματα στις συναυλίες μου. Αυτά αξίζουν περισσότερο από τα τραγούδια. Όταν μου πρότεινε η κοπέλα να μιλήσει ,αμφιταλαντεύτηκα γιατί δεν ήθελα να καπελώσω όσους δεν βλέπουν τη μουσική ως τρόπο για να μιλήσεις και για άλλα ζητήματα. Αποφάσισα όμως να της δώσω χώρο γιατί κατά τη γνώμη μου, αφού ισχυρίζομαι ότι η τέχνη μου, τα τραγούδια μου στηρίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, πρέπει να το δείξω αυτό και στην πράξη. Και δεν έχει σημασία ποιος ξεφτιλίζεται, ποιανού η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βάλλεται. Δεν πρέπει να το δούμε στενά ιδεολογικά. Είμαστε απέναντι σε όσους βάλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μου έκανε εντύπωση βέβαια ότι μου την «έπεσαν» πολλοί από την καθεστωτική τάξη των Αθηνών. Εφημερίδες έγραψαν εναντίον μου πράγματα. Πήρε ο διευθυντής του 9.84 και ήταν επικριτικός. Βαδίζουμε σε πολύ συντηρητικές κατευθύνσεις. Ζούμε σε ένα αυταρχικό καθεστώς, σε μια ολιγαρχία και μάλιστα όχι των άριστων αλλά των άχρηστων.
Πώς θα μπορούσαμε σαν κοινωνία να αντισταθούμε; Είμαστε έτοιμοι για μικρές αυτοοργανωμένες κοινότητες; Για αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες; Έχεις πει ότι σε εκφράζει αυτό. Είμαστε διατεθειμένοι για τέτοιου είδους συμμετοχή;
Στις μικρές ομάδες κοιτάζεις τον άλλο στα μάτια. Εκεί είναι πιο δύσκολο να αναπτυχθούν εξουσιαστικές τάσεις, λύνονται πιο εύκολα τα προβλήματα. Τώρα αν είμαστε έτοιμοι.... Απέτυχε το μοντέλο ότι αν αλλάξει ο τρόπος διακυβέρνησης και μείνουν ίδιοι οι άνθρωποι αυτό είναι λύση. Είδαμε την αποδόμηση των ανατολικών χωρών. Υπάρχει και η άλλη άποψη ότι αν αλλάξει ο άνθρωπος αλλάζει η κοινωνία. Δεν φτάνει να αλλάξω μόνο εγώ για να αλλάξει ο κόσμος. Και αυτό από μόνο του είναι ανάπηρο. Πρέπει να συμβούν και τα δύο ταυτόχρονα. Στις μικρές ομάδες είναι πιο εύκολο να πας προς αυτή την κατεύθυνση. Αν η ομάδα στην οποία συμμετέχεις είναι ένα είδωλο της κοινωνίας που θέλεις να φτιάξεις, τότε θα βοηθηθείς και σαν άνθρωπος. Δεν μπορεί να έχεις ένα αυταρχικό και συγκεντρωτικό κόμμα και να φτιάξεις μια απελευθερωμένη κοινωνία.
Προσωπικά πως βιώνεις την εποχή και τι κάνεις;
Μάλλον δεν έχω κάνει πολλά. Μπορεί τους ακροατές το τραγούδι να τους οδηγεί στην εξέγερση αλλά για τον ίδιο τον δημιουργό η διαδικασία είναι μάλλον διαφορετική. Εμένα μου δίνει μία εσωτερική πληρότητα και δεν έχω την ανάγκη να εκφραστώ μέσα από κοινωνικούς αγώνες.
Είχες συμμετάσχει στο κίνημα κατά των διοδίων όμως.
Φαίνεται μικρό αυτό αλλά είχε την αξία του. Υπήρχαν άνθρωποι που για πρώτη φορά ξεπέρασαν τον φόβο τους. Το να ξεπεράσεις τον φόβο σου έστω για λίγο σου δίνει ώθηση για το παραπέρα.
Το ίδιο έγινε στην Κερατέα και στην Ιερισσό. Και ο καθένας χωριστά και σαν κοινωνία ξεπέρασαν και αντιλήψεις και φόβους.
Έγινε όπως τα λες ακριβώς. Πήγαμε και παίξαμε στην Ιερισσό Ήταν συντηρητικοί άνθρωποι. Όμως είδαν την αλήθεια. Ότι το κράτος είναι αυταρχικό, ότι δεν σκέφτεται ούτε τους ίδιους ούτε το περιβάλλον. Είναι όλοι μια γροθιά και παλεύουν απέναντι στη προπαγάνδα όχι μόνο των ιδιωτικών καναλιών αλλά και των κρατικών. Είναι μια ελπίδα.
Είμαστε σαν κοινωνία συντηρητικοί άνθρωποι;
Πάντα μια μειοψηφία διεκδικούσε την ανθρωπιά απλά παλιά ήταν έτοιμοι να παλέψουν, να θυσιαστούν για να τη διεκδικήσουν. Τώρα καλομάθαμε, βουτήξαμε στην τυφλότητα, μας πίεσαν και με τον φόβο. Δεν αντιδράμε γιατί η τεμπελιά μας από τη μία και ο φόβος που επέβαλλαν από την άλλη μας καθήλωσαν. Πρέπει να τα αποτινάξουμε και τα δύο.
Έχεις δυο παιδιά. Η πατρότητα σου έδωσε περισσότερο ελευθερία ή ευθύνη;
Κοίταξε εμάς μας ήρθαν και τα δύο παιδιά μαζί, σχεδόν δεν καταλάβαμε πώς μεγάλωσαν στην προσπάθεια να τα μεγαλώσουμε. Δεν τα χαρήκαμε. Μάλλον πιο πολύ ευθύνη αισθάνομαι. Επίσης η μονομανία μου με τη μουσική είχε σαν αποτέλεσμα να πάρει περισσότερο βάρος η γυναίκα μου στο μεγάλωμά τους. Κάπου θυσιάστηκε εκείνη για να κάνω εγώ τον μάγκα. Πίσω από τα τραγούδια υπάρχει πολύ δουλειά. Όταν δεν ταξιδεύω είμαι κλεισμένος στους τέσσερις τοίχους, Δεν είναι εύκολο για τους άλλους. Βέβαια μου είπε κάτι εξαιρετικό που δεν θα το ξεχάσω ποτέ ότι όταν αγαπάς κάποιον , αγαπάς και τα όνειρά του. Από τα παιδιά κάτι παίρνουμε κι εμείς. Έδωσα στα παιδιά μου τα λακκάκια μου, είναι σαν να μην πεθαίνω και λίγο... Έχω ένα τραγούδι που δεν θα το βγάλω ποτέ που λέω «Ω ρε Θανάση τυχερέ και τριπλογεννημένε».
Έχεις κάποιον φόβο;
Ναι, να μην μπορώ να ελέγχω τον εαυτό μου. Μπορεί να έχει σχέση με τον θάνατο... Δεν θέλω να κάνω ολική αναισθησία... Θέλω να είμαι κύριος του εαυτού μου.
Πού επιστρέφεις για να αντλήσεις δύναμη;
Η φύση είναι ένα αποκούμπι. Και βεβαίως το φως. Τη νύχτα είναι πιο δύσκολα τα πράγματα, στο φως ακόμα κι ένας θάνατος είναι πιο εύκολος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου