Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 28 Ιουλίου 2011
Οι σημερινοί «Βρυκόλακες» του Ερρ. Ιψεν
Το 1881, ο Ερρίκος Ιψεν (1828-1906), κορυφαίος Νορβηγός δραματουργός, από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως, γράφει τους «Βρυκόλακες». Από το 1877 είναι ήδη σε καμπή μεταστροφής που του επιδαψιλεύει τη διεθνή αναγνώριση.
Οπου, επηρεασμένος από τον Κίρκεγκορ, τον Νίτσε, αλλά και την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου με τα στίγματα της κληρονομικότητας, προσεγγίζει, με «άλλο μάτι», τις σχέσεις ατόμου και κοινωνίας και εστιάζει (ιδίως στους «Βρυκόλακες») στο ψέμα, την υποκρισία, το έγκλημα ως αποτελέσματα κοινωνίας που δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ψέμα, συκοφαντίες μεταξύ φίλων, θυσίες αθώων. Κοινωνίας που περιέχει την καταστροφή της μέσα από προλήψεις και από νεκρές -εδώ και πολλά χρόνια «βρικολακιασμένες»- ιδέες/ιδεοληψίες που προκαλούν νόσους και σήψη.
Θέμα (αφορμή) του έργου η «κληρονομική σύφιλη» μιας οικογένειας και η βίαιη αντανάκλασή της στην ευρύτερη «κοινωνική σύφιλη». Σε εποχή που, από φόβο... μετάδοσης, καν δεν προφερόταν (ούτε ο Ιψεν νομίζω την αναφέρει) η λέξη σύφιλη. Εργο που το νορβηγικό κοινό δεν το καλοδέχτηκε. Αφού ανέβηκε -με μικρή προσέλευση και για λίγες παραστάσεις- στο Εθνικό Θέατρο της Χριστιανίας (τότε ονομασία του Οσλο) οκτώ χρόνια μετά τη συγγραφή του! Δεν θέλω να πω πως αν ζούσε σήμερα ο Ιψεν -με αφορμή το συγκλονιστικό διπλό φονικό της περασμένης Παρασκευής στο κέντρο του Οσλο και στην κατασκήνωση της νεολαίας του Εργατικού Κόμματος Νορβηγίας στο νησί Ούτογια- θα έγραφε για βρικόλακες και για «σύφιλη» του ρατσισμού και της εθνικής (και ευρωπαϊκής) καθαρότητας.
Ομως, ίσως όχι με τόση βιαιότητα (αλίμονο και αποφασιστικότητα!), πολλές φορές στο παρελθόν ο φόβος και ο τρόμος προς το διαφορετικό και το αλλόφυλο έχουν οπλίσει ιδεολογίες και χέρια που έχουν σκορπίσει φόβο και τρόμο στο σύνολο. Δεν αρκεί, επομένως, η (αυτονόητη και ανώδυνη!) καταδίκη της αποτρόπαιης ενέργειας από ακροδεξιά ευρωπαϊκά κόμματα. Τα πολιτικά εγκλήματα δεν έχουν ποσοτικά αλλά ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου