Κάθε βράδυ φαίνεται ότι μεγάλο ποσοστό τηλεθεατριών παρακολουθεί εδώ και μήνες τουρκικό μελόδραμα σε συνέχειες γυρισμένο στην Κωνσταντινούπολη. Μεγάλη τηλεοπτική επιτυχία. Αν αναρωτηθεί καμιά γιατί έχει τόση επιτυχία, μπορεί να κάνει ενδιαφέρουσες υποθέσεις. Το είδος ονομάζεται «σαπουνόπερα», κατά την αμερικανική λέξη που εφευρέθηκε στις ΗΠΑ για το λαϊκό μελόδραμα σε συνέχειες όταν πρωτοεμφανίστηκε μεταπολεμικά στο ραδιόφωνο και συνέχισε να ανθεί στην τηλεόραση.
Ο ένας λόγος επιτυχίας θα πρέπει να είναι το είδος. Άλλωστε έχει τη δομή και το περιεχόμενο της κλασικής αμερικάνικης «σαπουνόπερας», που εξασφαλίζει παντού εμπορική επιτυχία. Η συνταγή είναι μία. Το μελόδραμα έχει ηρωΐδες μεγαλοαστές, επίκεντρο την οικογένεια και κύριο θέμα τον έρωτα. Εξελίσσεται με ερωτηματικά, αν θα νικήσει το ερωτικό πάθος ή οι ραδιουργίες των κακών ανθρώπων, αν θα νικήσουν οι παλιές νοοτροπίες ή τα σύγχρονα ήθη, και πού θα οδηγήσουν αγάπες, μίση, απιστίες, αμαρτωλά οικογενειακά μυστικά κ.τ.λ.
Καθώς η τηλεθέαση μοιάζει ψηλότερη από τη συνήθη του είδους, μάλλον παίζει ρόλο και η εθνική προέλευση του μελοδράματος. Αναρωτιέμαι μήπως σχετίζεται μ΄ ένα παλιό μοτίβο λογοτεχνικό, βασικά αντιπολεμικό, έντονα παρόν π.χ. στο μυθιστόρημα του ΄30, που λέει ότι οι λαοί δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν, αντίθετα έχουν παρόμοιους καημούς, την ίδια επιθυμία να ζουν ειρηνικά και ίδια όνειρα να προκόψουν. Η αναρώτηση μού έφερε στο μυαλό τον μεγάλο σεισμό του Σεπτεμβρίου 1999 στην Τουρκία.
Η βοήθεια από πολλές χώρες είχε ξάφνου αναδείξει πολλών ειδών εκφράσεις φιλίας του τουρκικού λαού ειδικά προς τα μέλη της ελληνικής αποστολής. Ηταν αυτές οι εκφράσεις τόσο απρόσμενες που οι τουρκικές αρχές και τηλεοράσεις έδειχναν έκπληξη. Εξίσου θερμά αντέδρασαν τότε οι Ελληνίδες παρακολουθώντας στην τηλεόραση τα συνεργεία μας στη διάσωση Τούρκων. Οταν ο φακός ζουμάρει στην άνθρωπο και όχι στις πατριωτικές ρητορείες περί προαιώνιων εχθρών, όταν ζουμάρει στον πόνο, στον έρωτα, στις σχέσεις νύφης- πεθεράς, δηλαδή στην καθημερινή, κοινή μοίρα όλων των ανθρώπων και όχι στα πολεμικά αεροπλάνα, ίσως αυθόρμητα ανακινείται ένα έμμεσο αλλά γενικευμένο σοφό αίτημα ειρήνης και συμβίωσης.
Πλάκα ή προπαγάνδα α λα Τούρκα
Της Πόπης Διαµαντάκου diaman@dolnet.gr
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τετάρτη 22 Σεπτεμβρίου 2010
Μπορεί ο Στέφανος στα «Μυστικά της Εδέµ» να περνάει συνέχεια το ίδιο µαρτύριο, να τον διώχνουν οι µητέρες των παιδιών του και εκείνος να µην µπορεί να απολαύσει τη χαρά της εγκυµοσύνης τους, µπορεί η µοχθηρή Ξένια στο «Η ζωή της άλλης» να κατάφερε για ακόµη µία φορά να κρύψει τις ραδιουργίες της και να βρήκε νέο τρόπο για να κλέψει χρήµατα από την οικογένεια που δεν είναι δική της. Αλλά, την προχθεσινή βραδιά-της-σαπουνόπερας, η έκπληξη ήρθε από το τουρκικό σαπούνι. Οχι για το απίθανο κιτς εκείνης της γαµήλιας δεξίωσης των Ονούρ και Σεχραζάντ, όπου χρωµατιστοί προβολείς φώτιζαν µια πίστα λαϊκής πανηγύρεως πάνω στην οποία το ζεύγος στροβιλιζόταν υπό τους ήχους του «Μπέσα µε µούτσο», αλλά για την εµφάνιση αυτοπροσώπως του «πρύτανη» της τουρκικής δηµοσιογραφίας, όπως πολλοί χαρακτηρίζουν τον Μεχµέντ Αλί Μπιράντ, στο εν λόγω επεισόδιο.
Το παράδοξο ωστόσο ήταν ο τρόπος µε τον οποίο εµφανίστηκε: ερµηνεύοντας µεν τον εαυτό του, όχι όµως ασκώντας δηµοσιογραφικά καθήκοντα αλλά κοσµικά. Υποτίθεται ήταν εις εκ των επιφανών καλεσµένων στον γάµο του υποτιθέµενου τούρκου µεγιστάνα Ονούρ. Εµφανίστηκε να στηρίζει, δηλαδή, µε το βάρος του αληθινού του ρόλου ως έγκριτου δηµοσιογράφου, τον φανταστικό ρόλο «Ονούρ». Μάλλον αυτά είναι ψιλά γράµµατα για την τουρκική τηλεόραση.
Πάντως ο Μεχµέτ Αλί Μπιράντ είναι δηµοσιογραφικός «µύθος» στην Τουρκία, διευθυντής του ειδησεογραφικού καναλιού CΝΝ Τurk, θερµός υποστηρικτής του ευρωπαϊκού ανοίγµατος της χώρας του, αρθρογράφος και συγγραφέας βιβλίων. Θεωρείται έγκυρος, µε πλούσια αρθρογραφία για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, διά της οποίας υποστηρίζει τη σηµασία για τις δυο χώρες της φιλίας και της συνεργασίας. Πασίγνωστος και στο ελληνικό κοινό, καθώς έχει εµφανιστεί πολλές φορές σε τηλεοπτικές εκποµπές, µε πιο πρόσφατη στο αφιέρωµα του Παύλου Τσίµα που προηγήθηκε της επίσκεψης Ερντογάν στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, το τελευταίο που θα περίµενε κανείς θα ήταν να κάνει τον εαυτό του σαπουνοπερικό σύµβολο σύγχυσης µεταξύ πραγµατικότητας και φαντασίωσης. Φαίνεται όµως ότι οι νοοτροπίες των γειτόνων απέχουν από τις δικές µας – ή µήπως είναι απλώς πιο ειλικρινείς απέναντι στην τηλεόραση;
Πάντως είδαµε τον δηµοσιογράφο να εµφανίζεται στον φανταστικό γάµο του Ονούρ κάνοντας µάλιστα δηλώσεις:
«Ηρθαµε γιατί αγαπάµε τον Ονούρ και του ευχόµαστε να ευτυχήσει». Δύσκολο να βρεθεί ελληνικό παράδειγµα, αλλά ας πούµε ότι ήταν σαν να βλέπαµε τον Χατζηνικολάου στη «Λάµψη», να πηγαίνει σε δεξίωση του Γιάγκου Δράκου για να του εκφράσει την εκτίµηση και την αγάπη του. Επικοινωνιακός πρωτογονισµός ή απλώς το διασκέδασε ο Μεχµέτ Αλί Μπιράντ παίζοντας έναν τέτοιο ρόλο;
Αλλωστε οι «Χίλιες και µία νύχτες» δεν είναι οποιαδήποτε σαπουνόπερα. Μοιάζουν να αντανακλούν εκείνο το ερντογανικό ιδεολόγηµα όπως παρουσιάστηκε – πριν από µερικούς µήνες, κατά την επίσκεψη Ερντογάν – και στο ελληνικό κοινό, για µια οικονοµικά εύρωστη Τουρκία, όπου ο πλούτος βρίσκεται στην αγαστή συνεργασία παλιού και καινούργιου, µε πίστη στις παραδόσεις, στις αξίες της φιλίας και της αλληλεγγύης. Αποδείχθηκαν πολύτιµοι οι σαπουνοπερικοί κώδικες, προκειµένου µεσούσης της σκληρής εποχής του ΔΝΤ (2006 γίνονταν τα γυρίσµατα) να υπηρετήσουν τη νέα µυθολογία µιας µελλοντικής τουρκικής «υπερδύναµης», η οποία θα στηριχτεί στα «άριστα ήθη» των «άριστων πολιτών» της. Μήπως και το Χόλιγουντ δεν διαµόρφωνε από τη δεκαετία του ‘50 µε παρόµοιες ιστορίες την «κοινωνική πραγµατικότητα» της αµερικανικής υπερδύναµης;
Πρωτόγονη ή κυνική, πάντως, η «εκδοχή Μπιράντ» στο «Χίλιες και µια νύχτες» – έξω από τις αντιλήψεις, τουλάχιστον τις επίσηµες, για τη δηµοσιογραφική δεοντολογία στον ευρωπαϊκό χώρο – είχε γούστο. Τον βλέπουµε χαµογελαστό να κάθεται πρώτο-τραπέζι-πίστα στη δεξίωση του γάµου του Ονούρ, µε υποτιθέµενους ισχυρούς παράγοντες των επιχειρήσεων, σε µια µοναδική γλεντζέδικη αναπαράσταση αυτού που στη χώρα µας θα αποκαλούσαµε απλώς διαπλοκή. Στη σαπουνοπερική Τουρκία, το ίδιο ακριβώς προβάλλεται ως ιδανικό µιας ισχυρής οικονοµίας. Εκτός κι αν θεωρήσουµε ότι όλο αυτό είναι µια εκλεπτυσµένη σάτιρα των τουρκικών ηθών. Γιατί είναι τόσο εκτυφλωτική η αφέλεια αυτής της προπαγάνδας α λα Τούρκα που γίνεται – όπως αποδείχθηκε από την τηλεθέαση στη χώρα µας. Εξωφρενικά γοητευτική, όπως και τα παραµύθια της Χαλιµάς για τα παιδιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου