Tου Ηλια Μαγκλινη
Μπορεί κανείς να ζει μόνος στην Ελλάδα; Στην ταινία «Drive», ένας νέος άνδρας χωρίς όνομα και δίχως ίχνος οικογενειακής ζωής, λιγομίλητος και περίπου ανέκφραστος, ζει σαν μοναχικός λύκος. Ο μοναδικός άνθρωπος με τον οποίο έχει κάποια σύνδεση είναι το αφεντικό του στο συνεργείο αυτοκινήτων, ο οποίος, όταν μιλάει για το πώς γνωρίστηκε με τον «μικρό», τονίζει ότι εμφανίστηκε πριν από χρόνια «απ’ το πουθενά». Φυσικά, υπάρχει λόγος για τη μοναχικότητα του νεαρού: συμμετέχει σε ληστείες ως οδηγός, εξασφαλίζοντας την απόδραση των ληστών από τον τόπο του εγκλήματος. Εννοείται ότι κάποια στιγμή όλα πάνε στραβά - κυρίως αφότου ο Οδηγός (ας τον αποκαλέσουμε έτσι για ευκολία) ερωτεύεται. Για την ακρίβεια, έλκεται από το ψήγμα οικογενειακής θέρμης που εντοπίζει σε γειτονικό διαμέρισμα, όπου διαμένει νεαρή μητέρα με τον γιο της. Ωστόσο, στο φινάλε, βλέπουμε τον Οδηγό, αφού έχει τσαλαβουτήσει σε ποταμούς αίματος (η μεγάλη παραφωνία του φιλμ), να κάνει αυτό που ξέρει: να οδηγεί μόνος τη νύχτα. Κι ας αιμορραγεί ακατάσχετα - και αίμα και αισθήματα. Η εξαιρετική αρχή της ταινίας (υποδειγματική αφηγηματικά), η ατμοσφαιρική μουσική του Κλιφ Μαρτίνεζ (ίπταται σε ανάλογα μουσικά ύψη όπως στο δεύτερο «Σολάρις» και το «Σεξ, ψέματα και βιντεοταινίες») και η φιγούρα του μοναχικού «ιππότη της ασφάλτου» με σαγήνευσαν και μου γέννησαν αυτό το ερώτημα: στην Ελλάδα, ή στη μητρόπολη που λέγεται Αθήνα, μπορεί να υπάρξει άτομο που για να διάγει βίο μοναχικού λύκου, αποκομμένο από κάθε οικογενειακή, φιλική, ερωτική σχέση; Μάλλον όχι - παρά την πολυφορεμένη αποξένωση του ανθρώπου στη μεγάλη πόλη και παρά τη διάρρηξη του οικογενειακού ιστού στην εποχή της βαθιάς κρίσης, αυτού του πηγαδιού που έως τώρα μας έχει καθηλώσει όχι μόνο από το βάθος του, όσο απ’ το ότι μοιάζει απύθμενο. Δεν μιλώ για το αίσθημα της μοναξιάς - αυτό είναι κάτι διαφορετικό, μπορεί κάλλιστα να βασανίζει κάποιον και στους κόλπους μιας οικογένειας, μιας σχέσης, μιας παρέας. Μιλώ για μια απόλυτα, ακραία μοναχική ζωή, ως επιλογή ή περίπου ως τέτοια. Στον περίφημο πίνακα του Εντουαρντ Χόπερ «Night Hawks» (1942), με τις τρεις μοναχικές φιγούρες, αργά τη νύχτα σε ένα φωτισμένο με νέον αμερικανικό diner, βλέπουμε την επιτομή αυτής της τόσο γνήσιας αμερικανικής μοναχικότητας. Στην Ελλάδα, όμως, κυρίως λόγω των πολιτισμικών, συλλογικών, ψυχικών μας εγγραφών, πάντα κάτι μας δένει με κάποιον -και αυτός ο κάποιος είναι πάνω απ’ όλα η οικογένεια- δεσμός που συχνότατα θυμίζει ουροβόρο όφι, αυτοκαταστροφικός, κανιβαλικός, ωστόσο μας σφραγίζει. Ακόμα κι αν στην Ελλάδα κάποιος διακατέχεται από αυτό που στο εξαιρετικό του βιβλίο «Loneliness as a Way of Life», ο Thomas Dumm ορίζει ως «πάθος εξαφάνισης» (pathos of disapperance), επιχειρώντας μια ολότελα νέα αρχή σε μια άλλη πόλη (επίσης κατ’ εξοχήν αμερικανικό στοιχείο), πέρα από το ότι εδώ αυτό είναι απλώς αδύνατον λόγω αποστάσεων, οι δεσμοί φτάνουν έως τα ριζώματα, σε τέτοιο βαθμό που είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατον, κάτι τέτοιο να καταστεί εφικτό. Η ευλογία και η κατάρα της χώρας μοιάζει να είναι ακριβώς αυτή: αν παραπατήσεις και πέσεις, κάποιος δικός σου θα σε σηκώσει - θέλοντας και μη. Γι’ αυτό και σε όσα εξωτερικά κι αν βρεθούμε, όσο κι αν έχουμε, ειδικά οι νεότερες γενιές, αφομοιώσει το «έξω», οι δύο στις τρεις λέξεις που θα ακούσεις από οποιονδήποτε, είναι «ο πατέρας μου», «η μητέρα μου». Δεν είναι τυχαίο που ο Λάνθιμος εμπνέεται από τους δεσμούς αίματος στις δικές του ταινίες. Η μοναχικότητα, η μοναξιά, είναι απλώς το πρόσχημα γι’ αυτές τις σκέψεις, επειδή ο μοναχικός προϋποθέτει αυτοσυνείδηση, στερεότητα εαυτού τέτοια που, είτε συλλογικά είτε ατομικά, στη χώρα μας είναι κάτι περίπου άγνωστο ως εσωτερικό βίωμα παρά μόνο ως πόζα ή σχήμα, ξεπατικωμένο από ταινίες, βιβλία και βίντεο κλιπ, κενό περιεχομένου δηλαδή. Ισως το βαθύτερο διακύβευμα αυτής της κρίσης να είναι αυτό: η αναχώρηση από τον ελλειμματικό εαυτό που αποζητάει απεγνωσμένα την αποδοχή από τον Αλλο ή επιρρίπτει αβασάνιστα ευθύνες στον Αλλο. Η οικονομία είναι μόνον η αφορμή. |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου