Μερικές σκέψεις με αφορμή το σχολείο του Φουρφουρά και τον συνάδελφο Άγγελο Πατσιά

.............................................................

Άγγελος Πατσιάς (Εκπαιδευτικός) - «Αν τα παιδιά δε χαίρονται στο σχολείο έχουμε αποτύχει» 

 Ο 27χρονος Άγγελος Πατσιάς είναι δάσκαλος από τη Δράµα. Πριν δύο χρόνια του ήρθε µετάθεση σε ένα τετραθέσιο δηµοτικό σχολείο κάπου στο ορεινό Ρέθυµνο, τον Φουρφουρά. Άρχισε να το ψάχνει στους χάρτες. Αντί όµως να γκρινιάζει για τη «δυσµενή», πήγε και δηµιούργησε εκεί το «σχολείο της φύσης και των χρωµάτων». Τέτοιο όνοµα σχολείου είχα να συναντήσω από τα ζαπατίστικα χωριά του Μεξικού στην Τσιάπας!  Στο τέλος της οµιλίας του στο TEDxThessaloniki καταχειροκροτήθηκε από ένα κατάµεστο και όρθιο Ολύµπιον. Τα σχόλια στο hashtag του twitterTEDxThess διθυραµβικά. Ίσως γιατί ήταν ένα από τα καλύτερα παραδείγµατα «του θάρρους για δηµιουργία».

 Άγγελε ποιά είναι τα διαφορετικά πράγµατα που κάνατε εκτός αναλυτικού προγράµµατος στο «σχολείο της φύσης και των χρωµάτων», στο δηµοτικό σχολείο του Φουρφουρά;

 Ένα είναι η εκπαιδευτική τηλεόραση, ο Φουρφουράς TV. Τα παιδιά παίρνουν το ρόλο του ρεπόρτερ, κάνουν τις δικές τους εκποµπές και µέσα από αυτές διδάσκονται και διδάσκουν δύσκολες έννοιες (π.χ. φυσικής).  Είναι ένα µέσο για να επικοινωνούν µε τα υπόλοιπα παιδιά του Ρεθύµνου, της Ελλάδας, της Ευρώπης. Είναι ένας τρόπος να ακουστεί η φωνή τους, να φύγει από τα αποµονωµένα σύνορα του χωρίου. Επίσης τα µαθήµατα επιλογής. Τα παιδιά διδάσκονταν θέατρο, φωτογραφία, ροµποτική, από εµάς βάση των γνώσεων και των ενδιαφερόντων µας. Επιπλέον, αλλάξαµε τη µορφή των τάξεων. Θέλαµε να διαµορφώσουµε τις τάξεις σαν παιδικό δωµάτιο µε καναπέδες, χαλιά και πολύχρωµους τοίχους. Σηµαντικοί είναι και οι βοτανόκηποι, τα περιβόλια για κάθε τάξη, τα θερµοκήπια. Στόχος µας να πετύχουµε µια σχετική αυτοδιαχείριση µε αυτά τα προϊόντα, για να µπορέσουµε να ταΐζουµε εµείς τους µαθητές µας, να µην έχουµε τα προβλήµατα της κρίσης. Ίσως να πουλήσουµε και κάποια προϊόντα για να βγάλουµε τα έξοδα του σχολείου, να µην έχουµε ανάγκη κάποια κονδύλια. Επίσης ξεκινήσαµε συνεργασία µε τα κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του νοµού. Κατασκηνώνουµε έξω, κάνουµε το µάθηµα βιωµατικά στη φύση και αυτό µας αρέσει. Τέλος φτιάξαµε ένα δίκτυο µε άλλα ορεινά σχολεία της Κρήτης, το σχολικό δίκτυο των Ορέων. Με έψιλον, έτσι; (γέλια). Μακάρι αυτό να γενικευτεί σε όλη την Ελλάδα. Θέλουµε τα παιδιά από µικρά να συνεργαστούν, να φτιάξουν έναν σχολικό συνεταιρισµό, να ανταλλάξουν απόψεις, κυρίως να αποκτήσουν ένα κοινό κώδικα, γιατί τα χωριά της Κρήτης έχουν κλειστά όρια. Οι µπαµπάδες και οι παππούδες τους δεν είχαν φροντίσει να συνεργαστούν σε κάποια πράγµατα.  

 Είσαι πράκτορας του Tide; (γέλια) Γιατί πρέπει να παίζει πολύ πλύσιµο µετά το σχολείο….

 Χαχα! Πραγµατικά ισχύει αυτό! Είµαστε στη φύση. Λασπωνόµαστε. Αν µπορούσαµε να µετακοµίσουµε εντελώς το σχολείο και να το κάναµε cabrio, θα το κάναµε. Ένα διάστηµα οι γονείς πρέπει να µας είχαν καταραστεί (σ.σ. και συνεχίζουν τα γέλια). Στην πραγµατικότητα  οι γονείς εκτιµούν αυτό που κάνουµε και κάνουν τα… στραβά µάτια. Το σίγουρο είναι ότι καθιερώσαµε την δεύτερη αλλαξιά στο σχολειό.

Τα παιδιά µαθαίνουν στο σχολείο σας βασικές αρχές αυτοοργάνωσης. Αυτό είναι ένα µελλοντικό µοντέλο βιώσιµης κοινωνίας;

 Μακάρι µέσα από την κρίση να αναδιοργανωθεί όλος ο ιστός. Δεν χρειάζεται να κάνεις τραγικά πράγµατα, παρά να δεις τοπικά κάποια ζητήµατα, κάποια µικρά λάθη που είχαν οι τωρινές κοινωνίες και να προσπαθήσεις να τα διορθώσει από τη βάση τους. Αυτό είναι η καλύτερη λύση για  έξοδο από την κρίση. Εµείς προσπαθούµε να µάθουµε στα παιδιά να στηρίζονται στις δυνάµεις τους, να µην είναι ανταγωνιστικά µε κανέναν. 

Οι δηµόσιοι λειτουργοί όπως οι δάσκαλοι έχουν δεχθεί αρκετή κριτική τα τελευταία χρόνια. Τι σκέφτεσαι για αυτό;

 Θεωρώ ότι το επάγγελµα του δασκάλου έχει δεχθεί πολλά πλήγµατα και  αρκετή κακή κριτική. Σίγουρα σε κάθε επάγγελµα υπάρχουν άνθρωποι που δεν λειτουργούν σωστά. Πιστεύω ότι οι δάσκαλοι πλέον λειτουργούν ως εθελοντές αν κρίνουµε από το µισθό και τις συνθήκες εργασίας τους. Δεν µ’ αρέσει που ο εργοδότης µας δε µας εκτιµά και µας το δείχνει. Ευτυχώς υπάρχει εκτίµηση από τις κοινωνίες που εργαζόµαστε.

 Ένας δάσκαλος καλείται να παίξει πολλούς ρόλους κατά τη διάρκεια της ηµέρας: ψυχολόγος, οικογενειακός σύµβουλος, παιδαγωγός, υδραυλικός, µαραγκός. Εµείς το ευχαριστιόµαστε αυτό. Διαφοροποιεί την κάθε µέρα. Καλό  όµως είναι να µην επηρεάζεται η κοινή γνώµη από αυτά που λέγονται για το επάγγελµα γιατί ουσιαστικά µας εµπιστεύονται τα παιδιά τους. Πρέπει να µάς έχουν σε εκτίµηση, γιατί χειριζόµαστε ό,τι πιο εύπλαστο έχει η ελληνική κοινωνία. Δυστυχώς δεν τα καταφέρνουν όλοι καλά µε αυτό. Αλλά προσπαθούµε.

Ποια είναι τα παράπονα σας απ΄ το Υπουργείο Παιδείας;

 Από το Υπουργείο Παιδείας δεν έχουµε πλέον παράπονα, γιατί έχουµε σταµατήσει να περιµένουµε κάτι. Είµαστε µόνοι µας και είµαστε καλά. Με ενοχλεί βέβαια το επίπεδο της διαβίωσης των εκπαιδευτικών, στο οποίο µας έχουν οδηγήσει. Δεν µε απασχολεί όµως το γεγονός ότι µας έχουν αφήσει στην ησυχία µας. Νοµίζω ότι αν µας αφήσουν κι άλλο στην ησυχία µας η εκπαίδευση θα πάει καλύτερα.

Ακούµε εξαγγελίες για το «νέο σχολείο» (υπολογιστές, διαδραστικοί πίνακες, e-books). Υποστηρίζεις σε συνεντεύξεις σου ότι τα περισσότερα από αυτά είναι ανεφάρµοστα.

 Κατά τη γνώµη µου πρέπει να δοθεί έµφαση στον τόπο που βρίσκεται το σχολείο. Δεν είναι όλες οι συνταγές καλές για όλους. Προσπαθούµε να βάλουµε νέες τεχνολογίες στο σχολείο. Δεν είναι κακό αυτό. Ωστόσο πιστεύω ότι έχουµε χάσει το δρόµο. Τι θέλουµε να φτιάξουµε; Παιδιά –πρότυπα  για µια βιοµηχανοποιηµένη κοινωνία, που να µην γνωρίζουν τίποτα άλλο από το να λύνουν πράξεις, που να είναι άδεια από  συναίσθηµα;  Σε ένα επαρχιακό σχολείο µπορούµε να βγάλουµε τα παιδιά µια βόλτα έξω στη φύση. Πρέπει οι µαθητές να είναι και έξω από τις τάξεις, να χορεύουν, να τραγουδούν, να λένε στους γονείς τους ότι χαίρονται που πάνε σχολείο. Όχι γιατί υπάρχει ο διαδραστικός πίνακας και ο υπολογιστής (καλώς να υπάρχει άµα µπορεί οικονοµικά το σχολείο). Αλλά γιατί στο σχολείο απελευθερώνονται, περνάνε καλά. Δεν το έχουµε πετύχει αυτό 100%, αλλά προσπαθούµε.

Έχετε αποτελέσει πρότυπο για άλλα σχολεία;

 Σίγουρα υπάρχει δίαυλος επικοινωνίας µε άλλα σχολεία µετά από µια έκρηξη δηµοσιότητα που καλώς ή κακώς υπήρξε. Έρχονται άλλα σχολεία στο δηµοτικό µας,  αλλά και φοιτητές για να δουν πως λειτουργούµε. Μας αρέσει να είµαστε εξωστρεφείς. Να ξεφύγουµε από τα σύνορα των σχολείων µας. Οι εκδροµές να γίνονται συνεργατικά µε άλλα σχολεία και φορείς. Είναι βαριά κουβέντα να πούµε ότι είµαστε πρότυπο, δεν ξέρω αν το αξίζουµε.

Πώς αποτιµάς την όλη προσπάθεια σας;

 Η προσπάθεια στο Φουρφουρά έχει συµπληρώσει αισίως δύο χρόνια. Δεν είναι ένα έργο ατοµικό, αλλά οµαδικό. Παίζουν ρόλο οι υπόλοιποι συνάδελφοι, που είναι φίλοι, αλλά και οι γονείς στο χωριό. Βήµα βήµα έχουµε καταφέρει τα παιδιά να είναι πιο συνειδητοποιηµένα σε αυτό που θα αντιµετωπίσουν. Πάνω από όλα θέλουµε να τους κάνουµε σωστούς ανθρώπους, πολίτες, συγχωριανούς -  αν αποφασίσουν να µείνουν εκεί. Επιδιώκουµε να τους δώσουµε ορισµένες επιλογές που νόµιζαν ότι δεν είχαν, ευκαιρίες να δουν τι υπάρχει παραπέρα, να τα κοινωνικοποιήσουµε. Δεν µπορώ να µιλήσω τώρα για τα αποτελέσµατα. Θα µπορώ σε δέκα χρόνια, όταν θα µε καλέσει καµιά µαθήτρια µου στο γάµο της! Τότε θα καταλάβω αν όντως κάναµε δουλειά. 

Δείτε την εκπληκτική δουλειά που γίνεται στο “σχολείο της φύσης και των χρωµάτων” στο site που έχουν φτιάξει οι µαθητές του 

http://fourfourasweb.wordpress.com/

............................................................

  

   Σχόλιο: Την εκτίμηση και τον θαυμασμό μου για τον κ. Πατσιά, μετά από όσα διαβάζω και ενημερώνομαι για το σπουδαίο εγχείρημά του, εκεί στην ορεινή Κρήτη, πρέπει να τα θεωρήσετε αυτονόητα. Ξέρω, όμως, ότι, στο βαθμό που η πρόσβαση στον Φουρφουρά όχι μόνο για μας, τους όχι άμεσα ενδιαφερόμενους, αλλά και για τους διοικούντας την τοπική πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι πολύ δύσκολη (πού να τρέχει στα όρη και τα βουνά να ενημερωθεί και να ελέγξει το ανώτερο στέλεχος αν εφαρμόζονται ο νόμος και η τάξη, τα αναλυτικά προγράμματα και οι εγκύκλιοι;), το "άλλο" μοντέλο εκπαίδευσης  χρωστάει την εφαρμογή του πρώτα βεβαίως στη διαθεσιμότητα και την πίστη του δασκάλου, αλλά και στην "ευεργετική" αδράνεια του συστήματος. Ενός συστήματος που, όταν αδρανεί, ναι μεν δεν εμπιστεύεται - πολύ περισσότερο και δεν ενστερνίζεται, πρακτικά και εκ των προτέρων - τέτοιες πρωτοβουλίες και δεν τις ενισχύει, αλλά ούτε και αντιτίθεται σ' αυτές απαιτώντας την τυπική τήρηση του νόμου. Εκτός αν βρεθεί κάποιος φανατικός γραφειοκράτης που θα σπεύσει από την πρωτεύουσα του νομού να αξιώσει την απαρέγκλιτη υποταγή στον όποιο κεντρικό σχεδιασμό. Τότε θα ματαιωθούν όλα, και οραματισμοί και φιλοδοξίες. Από την άλλη, αν όλες αυτές οι πρωτοβουλίες τύχουν της αποδοχής των τοπικών κοινωνιών (γονέων και μαθητών) τότε οι διοικούντες θα τρέξουν καιροσκοπικά να αγκαλιάσουν αυτές τις δημιουργικές παρανομίες και να παρουσιαστούν ως υποστηρικτές, για να μην πώ ως και εμπνευστές τους. Είπαμε, ο καιροσκοπισμός είναι ξεχωριστό χαρακτηριστικό γνώρισμα και  των πολιτικών μας, αλλά και των γενικώς διοικούντων που τους υπηρετούν. Αυτό δεν υποκρύπτει, άλλωστε, και η αποστροφή του κ. Πατσιά "Νοµίζω ότι αν µας αφήσουν κι άλλο στην ησυχία µας η εκπαίδευση θα πάει καλύτερα."; 
    Τα προβλήματα ωστόσο για οποιονδήποτε ονειροπόλο εκπαιδευτικό αρχίζουν όταν οι σχεδιασμοί του και οι εφαρμογές του προσκρούσουν στις αγκυλώσεις του συστήματος και των "κολλημένων" σ' αυτό προϊσταμένων, είτε για διευθυντές σχολικών μονάδων πρόκειται, είτε για προϊσταμένους διευθύνσεων ή και υπηρεσιών του υπουργείου. Στην ολιγόχρονη θητεία μου ως εκπαιδευτικός μου έχουν τύχει απίστευτες αντιδράσεις προϊσταμένων για "επαναστατικές" πρωτοβουλίες, από τον περίπατο, παραδείγματος χάριν, του τμήματος στο γειτονικό πάρκο μέχρι την οργάνωση θεατρικής παράστασης με τη βοήθεια εξωσχολικού παράγοντα όπως μπορεί να είναι ο ...συγγραφέας του έργου ή ο ...συνθέτης της μουσικής της παράστασης που προσκληθηκαν από τον δάσκαλο να βοηθήσουν! Ό,τι έγινε, και δεν μπορούσε να μη γίνει, έγινε σε συνθήκες παρανομίας με την κάλυψη των γονέων των παιδιών του τμήματος και με την προσφορά του ελεύθερου χρόνου και ...χώρου του δασκάλου τα Σαββατοκύριακα! Και όλα αυτά συνέβησαν όχι μέσα σε περιβάλλον επαρχιωτικού συντηρητισμού, αλλά στο ανοιχτόμυαλο περιβάλλον της πρωτεύουσας, και μάλιστα βορείου προαστείου!
   Με όλα τα παραπάνω θέλω να πω ότι δάσκαλος σημαίνει τον πνευματικό οδηγητή που θα καταφέρει τα παιδιά του να βρουν τους εαυτούς τους, να έχουν  δ ι κ ή  τους  α υ τ ό ν ο μ η προσωπικότητα, με  α ν ε ξ ά ρ τ η τ η  σκέψη και ε λ ε ύ θ ε ρ η  βούληση. Και έτσι, α ν ε ξ ά ρ τ η τ ο ι  και  ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι  και όχι χειραγωγούμενοι θα προσέρχονται στις συνεργασίες τους και τώρα και αύριο. Το έχουμε ανάγκη και σαν κοινωνία και σαν χώρα. Το μπορούμε;


...........................................................

                                                                                                                      Και μερικές σκέψεις του Αλέξη Δημαρά, του σπουδαίου διανοητή της εκπαίδευσης, που "έφυγε" πρόσφατα...                                                                                                                                                                              

«Ολα τα μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα (εννοεί στην εκπαίδευση) που έχουν γίνει στην Ελλάδα  προσκρούουν σε δυο μεγάλα εμπόδια: τον συγκεντρωτισμό και τον κομφορμισμό»

«αν το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ουδέτερο και ξεγυμνωμένο από ιδεολογίες, τότε οδηγεί σε μια ομοιομορφία που δεν ανέχεται τους ελεύθερα σκεπτόμενους πολίτες». 

 «Επίσης, εδώ και πολλές δεκαετίες έχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δεν αφήνει πρωτοβουλίες στους εκπαιδευτικούς. Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης κλόνισε - άδικα πιστεύω - και τη στάση της κοινωνίας απέναντί τους."

Δες εδώ:

ΑΛΕΞΗΣ ΔΗΜΑΡΑΣ Αντίο σε έναν σκαπανέα της ελληνικής εκπαίδευσης Της Μικέλας Χαρτουλάρη ("ΤΑ ΝΕΑ" Δευτέρα 18 Ιουνίου 2012)