ΑΛΕΞΗΣ ΔΗΜΑΡΑΣ Αντίο σε έναν σκαπανέα της ελληνικής εκπαίδευσης Της Μικέλας Χαρτουλάρη "ΤΑ ΝΕΑ" Δευτέρα 18 Ιουνίου 2012

.............................................................

ΑΛΕΞΗΣ ΔΗΜΑΡΑΣ

Αντίο σε έναν σκαπανέα της ελληνικής εκπαίδευσης

Της Μικέλας Χαρτουλάρη

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ στα "ΝΕΑ" Δευτέρα 18 Ιουνίου 2012

Ο βασικός ιστορικός της παιδείας στη σύγχρονη Ελλάδα, πρόσωπο - κλειδί μετά τη χούντα σε αρκετές πολιτικές πρωτοβουλίες εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, κηδεύεται σήμερα από το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών

«Αν τα εκπαιδευτικά ζητήματα διαχωριστούν από την Ιστορία, είναι ένα καράβι δίχως τιμόνι και οι διαμορφωτές της εκπαιδευτικής πολιτικής δίχως γνώση της Ιστορίας δεν έχουν μεγάλη ιδέα για το προς τα πού αρμενίζουν».

Αυτά έλεγε ο Αλέξης Δημαράς αναπτύσσοντας μια θέση του μεγάλου μαρξιστή ιστορικού του 20ού αιώνα Ερικ Χόμπσμπαουμ. Και μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες, 80άρης με μαχητικότητα 20άρη, γι' αυτά πάλευε. Η αρρώστια όμως, που άρχισε ως πνευμονία, τον τσάκισε αστραπιαία και την παραμονή των εκλογών, που τόσο τον προβλημάτιζαν, έσβησε στο νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν.

Πίσω του άφησε ορφανούς τη γυναίκα του Καίτη Αναργύρου, τα παιδιά του Κωνσταντίνο και Ελένη και μαζί όλους τους ανοιχτόμυαλους δασκάλους, μαθητές, υπουργούς Παιδείας που ενέπνευσε στη μακρά του πορεία.

«Ολα τα μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα που έχουν γίνει στην Ελλάδα», σημείωνε πρόσφατα, «προσκρούουν σε δυο μεγάλα εμπόδια: τον συγκεντρωτισμό και τον κομφορμισμό». Η λύση ωστόσο για εκείνον, όπως και για τον Ευάγγελο Παπανούτσο το 1965, δεν ήταν μια διακομματική εκπαιδευτική πολιτική. Διότι, όπως είχε πει σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ», «αν το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ουδέτερο και ξεγυμνωμένο από ιδεολογίες, τότε οδηγεί σε μια ομοιομορφία που δεν ανέχεται τους ελεύθερα σκεπτόμενους πολίτες».

Γιος ενός από τους κορυφαίους ιστορικούς της ελληνικής λογοτεχνίας, του Κ.Θ. Δημαρά, ήταν ήδη στα 32 του, το 1964, ενεργό μέλος της ομάδας που επεξεργάστηκε το Ακαδημαϊκό Απολυτήριο στο πλαίσιο της περίφημης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου. Και στα 62 του, το 1994, ως σύμβουλος του Γιώργου Α. Παπανδρέου στο υπουργείο Παιδείας, είχε προτείνει τη θέσπιση ενός νέου τίτλου ολοκλήρωσης της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ενιαίου για όλους τους τύπους Λυκείου, του Εθνικού Απολυτηρίου, που θα ακολουθούσε την αρχή «ό,τι διδάσκεται εξετάζεται ισότιμα».

Η αλλαγή ηγεσίας στο υπουργείο ανέτρεψε όμως την πορεία των πραγμάτων, το Εθνικό Απολυτήριο ναυάγησε, αλλά καμία ήττα δεν νικούσε τον Αλέξη Δημαρά. Διότι πίστευε βαθιά και συνειδητά στον ρόλο του εκπαιδευτικού και διότι δεν υπήρξε εξαρτημένος από κανένα ακαδημαϊκό ή πολιτικό κατεστημένο, ακόμη και όταν αναλάμβανε δημόσιες θέσεις, όπως πρόσφατα, επί Αννας Διαμαντοπούλου, τη διεύθυνση του (συνθετικού) Εθνικού Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής ή παλιότερα την προεδρία του Κέντρου Εκπαιδευτικής Ερευνας. Είναι χαρακτηριστικό ότι τότε είχε προκαλέσει μια σειρά από ερευνητικές δράσεις για την ανάπτυξη της αυτοβελτίωσης του μαθητή.

«Ακόμη κι αν τα προβλήματα εμφανίζονται όμοια σε διαφορετικές εποχές, έχουν κάθε φορά άλλη υφή και άλλες, συνήθως εξω-εκπαιδευτικές αιτίες», υπογράμμιζε ήδη το 1995 στο «Διεθνές Συνέδριο για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση 1880-1964». «Ετσι εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η αναζήτηση λύσεων - όχι η παγιοποίησή τους, η αναμέτρηση με τα προβλήματα - όχι η (αδύνατη) εξάλειψή τους. Αποτελούν συνεπώς μεγάλο κίνδυνο όσοι επιδιώκουν στα εκπαιδευτικά μόνιμες λύσεις κι ακόμη μεγαλύτερο εκείνοι που πιστεύουν ότι τις γνωρίζουν».

Με σπουδές Φιλολογίας στην Αθήνα και μεταπτυχιακά στο Λονδίνο στις αποσκευές του, ο Δημαράς ξεχώριζε επειδή είχε μια βαθιά κουλτούρα και επιπλέον μια πολύχρονη εμπειρία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση άρρηκτα δεμένη με μια βαθιά κατανόηση των μαθητών. Εργαζόταν από δεκαετίες στην πρότυπη Σχολή Μωραΐτη και υπήρξε ιδρυτικό μέλος του πνευματικού της τέκνου, δηλαδή της Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, που από το '80 διακρίνεται με τα επιστημονικά της συνέδρια και τις εκδόσεις της. Και ώς το τέλος πίστευε πως το ιδανικό εκπαιδευτικό σύστημα για την Ελλάδα δεν είναι εκείνο που θα εφάρμοζε κάποιο ξενόφερτο πρότυπο, όπως το πολυσυζητημένο «φινλανδικό μοντέλο», αλλά μάλλον εκείνο που θα επανεξέταζε κριτικά παλαιότερες ελληνικές εφαρμογές και θα διερευνούσε τις εκάστοτε τάσεις και τις αντιλήψεις της κοινωνίας.

«Αν π.χ. δεχτούμε ότι ο πυρήνας του προβλήματος είναι το πέρασμα από τη Β' στη Γ' βαθμίδα, τότε το πρόβλημα είναι πρώτιστα κοινωνικό και ύστερα τεχνικό», έλεγε στα «ΝΕΑ». «Επίσης, εδώ και πολλές δεκαετίες έχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δεν αφήνει πρωτοβουλίες στους εκπαιδευτικούς. Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης κλόνισε - άδικα πιστεύω - και τη στάση της κοινωνίας απέναντί τους.* Εν τέλει δεν υπάρχει απόλυτη συνταγή, διότι όλα εξαρτώνται από τη διαχείριση των χαρακτηριστικών τής κάθε χώρας, των δυνατοτήτων της κοινωνίας, των μέσων που θα διατεθούν...» .

 

.......................................................................

 

*: οι υπογραμμίσεις με την κόκκινη και τη bold γραμματοσειρά είναι δικές μου. Οι διαπιστώσεις του κ. Δημαρά είναι από μένα - και όχι μόνο από μένα,  φαντάζομαι - απόλυτα βιωμένες.  Κομφορμισμός των δασκάλων και των διοικούντων, καθώς και συγκεντρωτισμός του συστήματος είναι οι πραγματικές αιτίες της απώθησης των παιδιών μας (αν όχι όλων, αλλά στη μέγιστη πλειοψηφία τους) απέναντι σε ό,τι έχει σχέση με εκπαίδευση και παιδεία. Και από εκεί αρχίζει η επώαση των "χρυσών αυγών" και τα "μπουσουλήματα" των χρυσών νεογνών τους.