"Ένα σημείωμα για τους Ελπήνορες του Τάκη Σινόπουλου" γράφει η Γεωργία Δεληγιαννοπούλου (http://boukalistithalassa.blogspot.gr,

...........................................................

ένα σημείωμα για τους Ελπήνορες του Τάκη Σινόπουλου (1917-1981)

 

Μονάχα οι νεκροί και οι ηλίθιοι έχουν δικαίωμα να λησμονούν. Μα όσοι έχουν την πνοή της ζωής μεσα τους οφείλουν να θυμούνται για να στοχάζονται και να συχωρούν. Η μνήμη είναι εκείνη που δίνει θροφή στο πνεύμα και στην καρδιά. Η μνήμη είν' ένα ωραίο καθήκον μέσα στη ζωή.

Στρατής Δούκας

Απο τον πρόλογο του στην Α' έκδοση της "Ιστορίας ενός αιχμαλώτου".

Είχαμε χτες στο Ιδιόμελο ενα ποιητικό αφιέρωμα στον Τάκη Σινόπουλο. Δυο μαρουσιώτισσες φιλόλογοι, η Αίγλη Τσαρούχη και η Μαρια Σπυροπούλου ανέλαβαν το δύσκολο έργο να παρουσιάσουν μια εικόνα αυτού του σκοτεινού και γοητευτικού συνάμα ποιητή. Το θέμα (πέρα απο τη συνολική περιληπτική παρουσίαση του έργου του, που τη έκανε η κυρια Τσαρούχη) ήταν "ο ομηρικός Ελπήνωρ στο έργο του Σινόπουλου", ευθύνη της κυρίας Σπυροπούλου.

Από αφορμή αυτή τη βραδιά θέλω επιγραμματικά και χωρίς να κομίζω  φιλολογική ανάλυση - πράγμα που προϋποθέτει  τεκμηρίωση βάσει πολλαπλών κειμένων- να επισημάνω μόνο ένα στοιχείο το οποίο με εντυπωσιάζει από τα νεανικά μου χρόνια στην ποίηση του Σινόπουλου. Η γραφή του δεν έχει κάθαρση.... Ο κόσμος του, το σύμπαν του το ποιητικό, διαθέτει μόνο  "δι' ελέου και φόβου" παθήματα...  Στον Σινόπουλο πιθανώς  η κάθαρση να συντελείται στην διαδικασία της ανάγνωσης, δηλαδή της σχέσης του αναγνώστη με το ποιητικό σώμα. Αλλά κι αυτό ελέγχεται...

Ειδικότερα, όσον αφορά τον  Ελπήνορα:

Ο  Ελπήνορας του Σινόπουλου δεν έχει τα γνωρίσματα του "ήδονικού"  σεφερικού  αντιστοίχου. Είναι μια μορφή - στοιχειό. Εκπροσωπεί  πράγματι τον ανώνυμο στρατιώτη  ή τον "δευτεραγωνιστή" του πολέμου και του Εμφυλίου, τον ευάλωτο άνθρωπο που τον διαμέλισαν οι οβίδες,  που σπάραξε μέχρι να ξεψυχήσει, που μαρτύρησε μόνος, κι έμεινε άκλαυτος, άταφος, εξόριστος από τον τόπο της αναπαύσεως. Είναι το θύμα ενός κόσμου που χρεώνεται συλλήβδην  την Ύβριν. 

Ο Ελπήνωρ τούτος δεν είναι στιγματισμένος ούτε από το μεθύσια, ούτε από άδοξες πτώσεις από τη σκάλα. Δεν μας αφορά η τελευταία νύχτα του ή ο πρότερος ηθικός  του βίος. Μας αφορά το μαρτύριο που έζησε πριν πεθάνει και στο οποίο παριστάμεθα διά της ποιητικής εικόνας. Αυτός λοιπόν ο καθημαγμένος άνθρωπος, το πρόσωπο του βασανισμού,  που δεν αξιώθηκε ούτε να ταφεί ούτε να μνημονευτεί έρχεται και ξανάρχεται ζητώντας, όπως ο μυθικός συνονόματος  ταφή και μνημόνευση.

Έχω την αίσθηση ότι ο Σινόπουλος τους νεκρούς του αδυνατεί να τους θάψει. Πιθανόν γιατί τα μαρτύριά τους υπερέβησαν κατα πολύ τα όρια της ανθρώπινης αντοχής. Αδυνατεί να εξευμενίσει τον οδυρμό. Κι οι νεκροί έρχονται σαν φαντάσματα, αιτούμενοι το αυτονόητο, τον τόπο της αναψύξεως.  Ποτέ κανένα μεμονωμένο δείπνο δεν είναι αρκετό.  Ο ποιητής αδυνατεί να τους θάψει, γιατί αδυνατεί η ίδια η εποχή του. Ο ποιητής Σινόπουλος δεν μπορεί να την υπερβεί. Η εποχή τον δυναστεύει με την υπεροχή της:  Θα είχε ένα νόημα να μιλήσουμε για ΤΑΦΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ αν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε βρει  τη δύναμη να αναγνωρίσει εκείνος την Εθνική Αντίσταση. Δεν το τόλμησε πιθανόν γιατί στο κόμμα του υπήρχαν τεράστιες αντιστάσεις που ήταν και καθηλώσεις της ίδιας της κοινωνίας. Το να θάψουμε τους νεκρούς μας σημαίνει να συχωρεθούμε καθ να συγχωρήσουμε. Κι αυτό χρειάζεται εθνική αυτοσυνείδηση.. Αδερφοκτονία, άλλωστε,  ήταν μεταξύ άλλων ο Εμφύλιος. Και αποτίμηση αυτής της αδερφοκτονίας δεν έγινε ουσιαστικά. Μπαλώθηκε με ιδεολογία,  φτιασιδώθηκε με εθνική συμφιλίωση, δεν προέκυψε όμως μέσα από μια διεργασία συλλογικής ενδοσκόπησης και ιστορικής επίγνωσης. 

Όπως και στην ποίηση του Σινόπουλου, έτσι και στην κοινωνία μας δεν επήλθε κάθαρση μετά τον Εμφύλιο. Ακόμα ανάμεσα σε στοιχειά περπατάμε και αναπνέουμε.

Ένα  απλό, εν θερμώ,  σημείωμα αυτό...
Και κάτι τελευταίο. Μπορεί κανείς να δει και να κατανοήσει βαθιά τους Ελπήνορες του Σινόπουλου στην ταινία "Ο γιος του Σαούλ". Την συνιστώ κι αυτή και τον αλύτρωτο πόνο της....

οι σύνδεσμοι είναι πολύτιμο υλικό από το περιοδικό Εποπτεία, το οποίο και δικτυακώς ευχαριστώ θερμά για την ευκαιρία της συνθετικής ανάγνωσης που μου προσέφερε

                                                       

                                                 Γεωργία Δεληγιαννοπούλου