Το Εθνικό, η λογοκρισία και η ευθύνη

Έχω την αίσθηση πως δεν έχουμε αντιληφθεί τη σημασία του κατεβάσματος της παράστασης «Η ισορροπία του Nash» τουλάχιστον όχι πέρα από το αρχικό σοκ που προκαλεί μια είδηση λογοκρισίας σε κάθε δημοκρατικά σκεπτόμενο πολίτη. Υπάρχει μια μακρά μεταπολιτευτική παράδοση λογοκρισίας (πετυχημένης ή αποπειρών με αντίστοιχη έκταση). Από τη «Φιλοσοφία του Μπουντουάρ» το 1970 και τον «Τελευταίο πειρασμό» το 1988 μέχρι τα πιο πρόσφατα παραδείγματα του έργου της Εύας Στεφανή το 2007 στο Art-Athina, της περίπτωσης του Χυτηρίου και του Πατήρ Παστίτσιου.

Εκστρατεία λογοκρισίας

Παρά τις επιφανειακές ομοιότητες που μπορεί κάποιος να εντοπίσει στις προθέσεις και τις διαδικασίες των συγκεκριμένων περιπτώσεων και αυτής του Εθνικού, είναι νομίζω οι διαφορές αυτές που προσδιορίζουν την ταυτότητα του συγκεκριμένου γεγονότος. Αυτή τη φορά οι αντιδρώντες απέναντι στο έργο δεν ήταν μια μάζα θρησκόληπτων που συγκεντρώνονταν έξω από το θέατρο με πυρσούς και δάδες απαιτώντας το κάψιμο των βλάσφημων. Αυτή τη φορά το πλήθος μαζεύτηκε γύρω από μια διαδικτυακή συνομολογία και απαίτηση. Αυτή τη φορά το πλήθος δεν ήταν μεγάλης ηλικίας σκοταδιστές και ρασοφόροι, αλλά πρώην υπουργοί και κορυφαία στελέχη παλαιοτέρων κυβερνήσεων, αυτόκλητοι φιλελεύθεροι ντυμένοι με μπλέιζερ-μπούρκες (φιλελεύθεροι κατά της ελευθερίας της έκφρασης πρέπει να είναι μνημονιακοτοξική μετάλλαξη). Αυτή τη φορά ήταν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και η πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή τη φορά το πολιτικό κομμάτι της υπόθεσης δεν λειτούργησε συγκεκαλυμμένα με βασικό στόχο την άγρα εύκολων ψήφων, αντίθετα αυτή τη φορά το πολιτικό κομμάτι υπήρξε το κέντρο, το διακύβευμα και το ζητούμενο της εκστρατείας της λογοκρισίας. Δεν υπήρξε ο απώτερος στόχος αλλά η ίδια η αφορμή και το περιεχόμενο της όλης υπόθεσης.

Και το επιχείρημα χαμένο κάπου ανάμεσα στον ηθικισμό, τις διαχειριστικές επιλογές του κράτους σε ότι αφορά στο δημόσιο χρήμα (από ανθρώπους που την ίδια στιγμή έχουν φτιάξει ταυτότητα τοποθετούμενοι κατά της έννοιας του δημοσίου), στον αντανακλαστικό συναισθηματισμό που μετατρέπει το κάθε επιχείρημα σε αναφορά στα θύματα, στις λογοτεχνικές και θεατρικές ευαισθησίες του κάθε βαλκανικής κοπής Golden Boy που έχει να πάει στο θέατρο από τις σχολικές γιορτές για το εάν αυτό είναι τέχνη και για το ποια είναι τα όρια της τέχνης. Στην πραγματικότητα από την μεριά των λογοκριτών η τακτική δεν είναι ξένη. Είναι η μετατροπή κάθε πτυχής της δημόσιας σφαίρας σε ευκαιρία για αντιπολίτευση , εύκολες συνδέσεις και απαξιωτικά αντανακλαστικά. Αυτό που διαφέρει εδώ είναι η μετάθεση στο πεδίο της τέχνης.

Συνυπεύθυνη η κυβέρνηση

Από κει και πέρα το τελείως νέο στοιχείο και αυτό που κάνει την υπόθεση τελείως διαφορετική και απόλυτα σοβαρή είναι πως όλα συνέβησαν με κυβέρνηση της αριστεράς. Ως βασικός ένοχος για την απόφαση κρίθηκε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού θεάτρου Στάθης Λιβαθινός (το δ.σ. του ιδρύματος με ανακοίνωση του και προς τιμή του διαχώρισε τη θέση του). Και ενώ οι ευθύνες που αναλογούν στον καλλιτεχνικό διευθυντή είναι σίγουρα πολλές, αφού και ο ρόλος του αλλά και η ανακοίνωσή του ταυτίζονται με την συγκεκριμένη απόφαση νομίζω πως οι ευθύνες πρέπει να αναζητηθούν βαθύτερα. Ακριβώς λόγο της πολιτικής ουσίας των διαμαρτυριών και ακριβώς λόγω της κρατικής φύσης του Εθνικού θεάτρου, αλλά και λόγω της αυτονόητης πολιτικής φύσης που έχει κάθε γεγονός λογοκρισίας.

Βασικός, λοιπόν, υπεύθυνος στα δικά μας μάτια είναι η κυβέρνηση και η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού. Το υπουργείο δεν δημιούργησε το κατάλληλο πλαίσιο ασφάλειας ώστε να προστατευτεί η παράσταση, να μην επιτρέψει να πάρουν βάρος οι διάφορες δηλώσεις (οι οποίες κάπου ανάμεσα στην παραπληροφόρηση και την παντελή έλλειψη επιχειρήματος κινούνταν στη σφαίρα του γελοίου). Ακόμη και αν έβλεπε πως οι δηλώσεις αυτές έπαιρναν έντονο χαρακτήρα (και ακριβώς γι αυτό) θα όφειλε να προστατέψει την παράσταση, τις παραστάσεις, την κοινωνία από την πράξη της λογοκρισίας. Θα μπορούσε να δει το γεγονός ως αφορμή ώστε να ανοίξει ευρύτερα ο διάλογος για την ελευθερία της έκφρασης, για την καλλιτεχνική ελευθερία, για την προστασία των δημιουργών από τις πάσης φύσεως ιερές εξετάσεις. Να ανοίξει ένας διάλογος όπου θα τεθούν επιχειρήματα, θα φανεί ποιος υπερασπίζεται τι, θα εντάξει τον κόσμο στο θέμα και θα το φέρει αντιμέτωπο με την ίδια τη σημασία της ελεύθερης έκφρασης. Το υπουργείο Πολιτισμού δεν παίρνει αποφάσεις για το ρεπερτόριο του Εθνικού θεάτρου (και οφείλει να μην παίρνει). Είναι όμως υπεύθυνο για το όλο πλαίσιο μέσα στο οποίο οι παραστάσεις, ο πολιτισμός, οι τέχνες υπάρχουν.

Ζυγίζοντας το όποιο πολιτικό κόστος, η κυβέρνηση όχι μόνο δεν ενήργησε, αλλά δεν πήρε καν θέση απέναντι στα τεκταινόμενα, παρά μόνο αφού βρέθηκε μπροστά σε μια σφραγισμένη σκηνή. Φοβισμένη από το πολιτικό κόστος που θα μπορούσε να έχει μια περιγραφή της ως υποστηρίκτριας των τρομοκρατών (και μάλιστα με τέτοιου επιπέδου φτηνή επιχειρηματολογία) συνθηκολόγησε στην λογοκρισία. Από δειλία να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, αλλά και της ιστορίας και της ουσίας της αριστεράς, η κυβέρνηση καθίσταται συνυπεύθυνη των λογοκριτών.

Θωμάς Τσαλαπάτης

http://tsalapatis.blogspot.gr/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου