"Το νέο πολιτικό θέατρο είναι διασκεδαστικό" Του Γρηγόρη Ιωαννίδη ("Εφημερίδα των Συντακτών", 05/05/14)

.............................................................

 

"Εφημερίδα των Συντακτών", 05/05/14

 

«Situation Rooms» - «No man’s land», Fast Forward Festival

Το νέο πολιτικό θέατρο είναι διασκεδαστικό

Οι δύο παραστάσεις, που έφερε η Στέγη και θες μετά να συζητήσεις με ενθουσιασμό με τους φίλους σου, δίνουν στον θεατή ατόφια χαρά, φρέσκο βλέμμα, τον ενθουσιασμό της ανακάλυψης μιας πτυχής του μεγάλου έξω κόσμου.

     

Οι δύο παραστάσεις, που έφερε η Στέγη και θες μετά να συζητήσεις με ενθουσιασμό με τους φίλους σου, δίνουν στον θεατή ατόφια χαρά, φρέσκο βλέμμα, τον ενθουσιασμό της ανακάλυψης μιας πτυχής του μεγάλου έξω κόσμου

Του Γρηγόρη Ιωαννίδη

 

Υπάρχει πάντα ένας κρυφός δείκτης που μετράει την επιτυχία κάποιου φεστιβάλ, πέρα από το πόσοι το παρακολουθούν: πόσοι θέλουν να μιλήσουν για τις παραστάσεις του. Στην περίπτωση του πρώτου Fast Forward Festival που διοργάνωσε η Στέγη (η οποία παρεμπιπτόντως μοιάζει φέτος να παίζει μονότερμα) η απάντηση είναι πολύ απλή: σχεδόν όλοι. Είναι μια εμπειρία που την κουβαλάς στο σπίτι, σε τυραννάει στην επιστροφή, σε συνοδεύει για καιρό και –το κυριότερο- θέλεις να μιλήσεις γι’ αυτήν με τους φίλους σου.

Αυτό και μόνο νομίζω είναι αρκετό για να δώσει το στίγμα των παραγωγών που η Στέγη και η Κάτια Αρφαρά έφεραν σε εμάς: πριν από όλα είναι εξόχως διασκεδαστικές. Μπορεί το θέμα τους να είναι απολύτως σοβαρό (η πρώτη το «Situation Rooms» των Rimini Protokoll αφορά την κοινωνία των όπλων, το «No man’s land» του Dries Verhoeven την κοινωνία των αόρατων «άλλων»), ωστόσο η ίδια η φόρμα, τα ευρήματά τους, ο τρόπος που οργανώνονται και επιτελούνται δίνουν στον θεατή ατόφια χαρά, τη χαρά του φρέσκου βλέμματος, την επιστροφή της παιδικής διασκέδασης που γεμάτη ενθουσιασμό ανακαλύπτει μια πτυχή του μεγάλου έξω κόσμου.

Μήπως αυτή δεν οφείλει να είναι η αρχή του λεγόμενου πολιτικού θεάτρου; Πρέπει με κάποιο τρόπο να είναι μαζί σοβαρό και διασκεδαστικό, να βλέπεται ευχάριστα και να συλλογιέται σωστά. Το ότι μάλιστα ο καθένας μας που βρέθηκε στις δύο παραγωγές θέλει μετά να το ανακοινώσει μέσω του κάθε λογής κοινωνικού δικτύου –το πρώτο πρώτο είναι βέβαια ο πρωινός καφές- και μάλιστα με τόσο ενθουσιασμό, δίνει το πρώτο θετικό πρόσημο στην όλη επιχείρηση της Στέγης.

Μετά έρχονται τα υπόλοιπα. Θα σταθώ μόνο σε όσα σημεία παρατήρησα και τα οποία σχετίζονται με κάτι το νέο και δυναμικό που οι δύο αυτές παραγωγές προτείνουν. Και στις δυο υπάρχει η χρήση της τεχνολογίας, που για να είμαστε συγκεκριμένοι αφορά τη χρήση μιας συσκευής ipad ή κινητού μέσω των οποίων δικτυώνεσαι με ένα γενικότερο σύμπαν, άλλο και πέρα από εκείνο που οι αισθήσεις και η διάνοιά σου καθορίζουν σαν τον δικό σου, ατομικό κόσμο. Είναι επομένως μια εμπειρία πρωτότυπη και καινοφανής, που έρχεται να συντάξει για το θέατρο μια νέα μορφή πρόσληψης (για να μην αδικούμε κανέναν, ας σημειώσουμε ότι μια ανάλογη εμπειρία είχαν προσφέρει σε εμάς οι Blitz με το «Cinemascope»).

Στους Rimini Protokoll, όπως συμβαίνει συνήθως με τα ιδιοφυή παιδιά, τα πάντα είναι περισσότερο παιχνιδιάρικα. Μια μεγάλη και ιδιαιτέρως προσεγμένη υπερ-εγκατάσταση σαν λούνα παρκ (συνειδητά κάνω την αναφορά – το πολιτικό θέατρο δεν φοβήθηκε ποτέ το λαϊκό βίωμα, από το βαριετέ μέχρι το λαϊκό σινεμά και το τσίρκο) για μεγάλους και ένας εξοπλισμός από προσωπικούς εξομοιωτές-βοηθούς σε μορφή ipad, οι οποίοι θα σε κατευθύνουν στο σύμπαν της παράστασης. «Κάνε ό,τι κάνω»: ακολουθείς το βίντεο που έχει καταγράψει πριν από εσένα τη διαδρομή σου και καθώς κινείσαι από δωμάτιο σε δωμάτιο αλλάζεις πρόσωπο αφήγησης, αλλάζεις βίωμα, αλλάζεις οπτική. Κοινός παρoνομαστής; Eνας κόσμος αλληλένδετος και, περιέργως, συνυπεύθυνος. Σαν να είμαστε όλοι μέρη ενός κυκλώματος που ξεκινάει από τη σκοποβολή, προχωρά στην παραγωγή των όπλων, αγγίζει την ιστορία, την πολιτική, τη διπλωματία, την τεχνολογία, φτάνει μέσα από δαιδαλώδεις διαδρομές στους πλέον ένοχους και στους πλέον αθώους. Και όλα αυτά, επαναλαμβάνω, με πολύ διασκεδαστικό τρόπο, που δημιουργεί ίσως κάποιο άγχος (κανείς δεν θέλει να υστερήσει στο παιχνίδι της εξομοίωσης) και ίσως ένα μικρό πονοκέφαλο (οι οδηγίες ζητούν αυτοσυγκέντρωση), επιφυλάσσει όμως για το τέλος ένα αίσθημα κάθαρσης ή έστω εσωτερικής διέγερσης. Η ιδέα είναι ασφαλώς υπέροχη και ακόμα πιο σπουδαία η υλοποίηση: σπάω ακόμα το κεφάλι μου να καταλάβω πώς έγινε δυνατή μια τέτοια μηχανή ακριβείας, που στηρίζεται στον θεατή όπως σε γρανάζι. Κάποιος κάνει λάθος και το σύστημα όλο αδρανεί.

Το ίδιο φιλόδοξη, αν και εντελώς άλλης λογικής, ήταν η παράσταση του Verhoeven. Με τη βοήθεια ενός κινητού τηλεφώνου ακολουθούσες κατά πόδας τον «προσωπικό σου μετανάστη» στα –μάλλον άγνωστα για τους περισσότερους, σκοτεινά και ύποπτα- μονοπάτια της Αθήνας. Κυνηγάς ένα σώμα, έχεις για οδηγό σου έναν άνθρωπο που η μόνη επαφή μαζί του παραμένει η τεχνητή (άρα όχι ακριβώς αυθεντική) επικοινωνία μέσω του κινητού. Χορεύεις μαζί του, τραγουδάς μαζί του, σταματάς ή και τρως μαζί του: συνυπάρχετε για λίγο σε ένα άτυπο νυχτερινό ραντεβού, σχεδόν ερωτικό, σε μια επαφή ανθρώπων που βλέπονται αλλά παραμένουν πάντα σε ασφαλή απόσταση. Αν κάτι είναι μεγαλειώδες σε αυτή την ιδέα, είναι πως δεν χαϊδεύει αυτιά. Θεωρεί, το ξέρει, ότι τέτοιες κινήσεις είναι μόνο ένα μικρό βήμα, μια περιπλάνηση, ένα αδιόρατο άγγιγμα του «άλλου». Ο δρόμος που έχει να διανυθεί είναι ακόμα μακρύς και θέλει κι άλλες διεργασίες. Εδώ υπάρχει μόνο μια κατ’ ουσίαν ψυχοθεραπευτική συνεδρία που διώχνει τη φοβία για το άγνωστο με την εξοικείωση και το ανεστραμμένο βλέμμα. Είσαι για λίγο ο άλλος, όσο περπατάς στα βήματά του, ακούς τη μουσική του, όσο αναρωτιέσαι για κείνον.

Και στις δυο προτάσεις υπάρχει ακόμα κάτι ενδιαφέρον: είναι η νέα άποψη για το πολιτικό θέατρο που ξεκινά από τη μετανεωτερική θεωρία για το πολιτικό πρόσωπο. Η εποχή μας συντάσσει ένα νέο σχήμα για το πρόσωπο, πέραν του παλιού ατομικισμού ή της συλλογικότητας. Η τεχνολογία επιτρέπει στο άτομο να είναι ένα και πολλά, ξεχωριστό όσο και πολλαπλό, με συγκεκριμένες ιδιότητες αλλά και χωρίς καθόλου ιδιότητες. Ο καθένας μας είναι ο κανένας και ο κανένας μπορεί να γίνει ο καθένας. Η νέα τεχνολογία της επικοινωνίας και της δικτύωσης φέρνει αυτή τη ριζική (προσωπικά πιστεύω εξαιρετικά «ριζική») αναδιατύπωση ενός αιώνιου ζητήματος.

Οπως και φέρνει μαζί της τη δομή μιας νέας, διά ζώσης πραγματικότητας. Που είναι μαζί ιδιωτική και δημόσια. Δεν ανήκουμε σε μια ομάδα, αλλά σε ένα δίκτυο. Και υπάρχουμε όπου και όσο διατηρούμε το σήμα μας. Ποτέ άλλοτε δεν έγινε η φράση «είμαι ένας άλλος» τόσο υλοποιήσιμη και καίρια. Από αυτή και μετά ξεκινά το σύγχρονο πολιτικό θέατρο. Και σε αυτή τελικά ακουμπά η εμπειρία του σημερινού θεατή του.