.........................................................
Η ορφανή επανάσταση
Είναι να απορεί κανείς με την
εμμονή μερίδας ελλήνων αρθρογράφων να αναπαράγουν αστήρικτες και μάλλον
φανατισμένες ιδέες για το πώς έγινε η επανάσταση του 1821 και ποιος
είναι ο χαρακτήρας της. Το γεγονός βέβαια δεν βολεύει πολιτικά, διότι
ανήκει σ’ εκείνα τα σπουδαία συμβάντα του 19ου αιώνα, που θεμελίωσαν τα
σύγχρονα εθνικά κράτη και έβαλαν τέλος στις υπερεθνικές μοναρχίες της
Ευρώπης.
Η ελληνική επανάσταση μάλιστα, που οδήγησε στην παλιγγενεσία ενός ιστορικού έθνους, προκάλεσε μεγάλο κύμα φιλελληνισμού στη ρομαντική Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ των αρχών του 19ου αιώνα. Είναι έκτοτε ένα παγκόσμιο γεγονός, που το ύμνησαν όλοι οι σπουδαίοι λόγιοι του δυτικού κόσμου, από τον Γκαίτε και τον Ουγκώ, μέχρι τον Ντελακρουά και τον Μπάϋρον. Γιατί; Διότι η Ελλάδα έγινε το κορυφαίο σύμβολο της νίκης εναντίον του δεσποτισμού.
Οπότε, μέσα στο τρέχον κλίμα του ραγιαδισμού, η επανάσταση του 1821 είναι μάλλον ορφανή. Και έτσι μπορεί κανείς να διαβάζει εκνευρισμένα κείμενα, σαν αυτό του Νίκου Δήμου, τα οποία μάλιστα είναι τόσο ακραία, που πραγματικά προκαλούν απορία: είναι δυνατόν κάποιος να ισχυρίζεται ότι το '21 δεν το έκαναν οι οπλαρχηγοί αλλά οι έμποροι; Τι είδους ιστορία είναι αυτή; Καινούργια;
Ποιοι μπήκαν στην Τριπολιτσά; Ο Ανδρέας Συγγρός; Ή ο Σίνας από τη Βιέννη; Ο Κολοκοτρώνης δεν μπήκε; Ποιος απελευθέρωσε την Καλαμάτα; Δεν ήταν ο Πετρόμπεης με τους μανιάτες; Ποιος ήρθε; Ο Σταύρος Νιάρχος; Είμαστε με τα καλά μας; Ποιος ιστορικός έχει γράψει τέτοια πράγματα;
Αλλά δεν ήταν φυσικά μόνοι τους οι οπλαρχηγοί. Ήταν φυσικά και οι πρόκριτοι και οι επίσκοποι. Ποιοι έκαναν τη σύσκεψη της Βοστίτσας, όπου αποφασίστηκε η εξέγερση; Οι λόγιοι του Διαφωτισμού; Ο Κοραής την έκανε; Η ο ανώνυμος της Νομαρχίας; Ήταν τα μέλη της Φιλικής, ο Παπαφλέσσας, οι πρόκριτοι και 7 μητροπολίτες του Μωριά, που ήταν και αυτοί μέλη της Φιλικής. Είναι δυνατόν να εξεγέρθηκαν οι μωραϊτες και οι στερεοελλαδίτες, χωρίς τους παπάδες τους; Τι ήταν, μέλη του ΚΚΕ; Τον 18ο αιώνα, όλες οι κοινότητες των ελλήνων ήταν κοινότητες ελληνοορθόδοξες. Επικεφαλής των κοινοτήτων τους ήταν πάντα ο ιερέας, δεν ήταν ο Καμίνης.
Επομένως, ο ρόλος της εκκλησίας στο '21 ήταν καθοριστικός. Ο αφορισμός του Πατριάρχη είναι άλλης τάξεως ζήτημα, διότι ο Γρηγόριος ήταν Οθωμανός αξιωματούχος. Προφανώς εξαναγκάστηκε, απειλούμενος με τη σφαγή των ελλήνων της Πόλης. Αυτό εξάλλου λέει και ο ίδιος ο Υψηλάντης. Του οποίου η προκήρυξη προς τους υπόδουλους ξεκινούσε με την φράση «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».
Είναι μάλλον άχαρο να επανέρχεται κανείς σε τόσο κομβικά και γνωστά γεγονότα. Αλλά δυστυχώς οι σύγχρονοι Έλληνες φαίνεται πως ντρέπονται για το παρελθόν τους και θέλουν να το ξεχάσουν, αφού πρώτα το φέρουν στα μέτρα τους.
Όσοι ενδιαφέρονται να μελετήσουν τα γεγονότα, δεν έχουν παρά να ανατρέξουν στις πασίγνωστες πηγές, στα απομνημονεύματα των πρωταγωνιστών και στις γνωστές μελέτες του Σπυρίδωνος Τρικούπη, των σύγχρονων ιστορικών, του Σφυρόερα, του Σβορώνου, του Δεσποτόπουλου, του Σάμουελ Χάου, του Φίνλεϋ και συνοπτικά στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, της Εκδοτικής Αθηνών.
Το χρονικό
26-29 Ιανουαρίου: Σύσκεψη Φιλικών, Προεστών και Μητροπολιτών στη Βοστίτσα. Εξετάζεται η πρόταση του Παπαφλέσσα για επανάσταση στο Μωριά. Αποφασίζεται ως ημέρα εξέγερσης η 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού και εναλλακτικά η 21η Μαϊου, εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Σύσκεψη των οπλαρχηγών και των Φιλικών της Στερεάς στη Λευκάδα, πιθανόν στις 30 Ιανουαρίου, όπου αποφασίζεται με ενθουσιασμό η εξέγερση και ανακοινώνεται από τους Φιλικούς η απόφαση για εξέγερση την 25η Μαρτίου. «Γονυπετείς και δακρύοντες όλοι παρακάλεσαν τον Δημιουργόν να σώση την ανεγειρομένη Ελλάδα», αναφέρει ο Ιωάννης Ζαμπέλιος.
24 Φεβρουαρίου: Ο Υψηλάντης κηρύσσει την επανάσταση των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών, με την περίφημη προκήρυξή του που αρχίζει με την φράση «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».
13 Μαρτίου: Σύναξη οπλαρχηγών και κληρικών στη Μονή της Αγίας Λαύρας υπό τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.
17 Μαρτίου: Δοξολογία στην Αγία Λαύρα και ορκωμοσία των αγωνιστών, υπό τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, όπου αποφασίζεται η εξέγερση.
20 Μαρτίου: Ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β’ διατάζει τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε να αποκηρύξει την επανάσταση στη Μολδοβλαχία, ως όρο για να δοθεί γενική αμνηστία στους χριστιανούς στην Κωνσταντινούπολη και να ανακληθεί η εντολή γενικής σφαγής.
22- 23 Μαρτίου: Δοξολογία στον ναό των Αγίων Αποστόλων στην Καλαμάτα, όπου ευλογούνται από 24 ιερείς τα όπλα των Μαυρομιχάλη, Παπαφλέσσα και Νικηταρά. Απελευθέρωση της Καλαμάτας. Αφορισμός του Υψηλάντη και των επαναστατών από τον Πατριάρχη. Ο Υψηλάντης είχε ήδη γράψει προς τον Κολοκοτρώνη: «Εσείς όμως να τα θεωρείται ταύτα ως άκυρα, καθότι γίνονται με βία και δυναστείαν και άνευ θελήσεως του πατριάρχου».
24 Μαρτίου: Έκρηξη της επανάστασης στη Φωκίδα (Σάλωνα). Σύσκεψη υπό τον Πανουργιά στη Μονή του Προφήτη Ηλία των προκρίτων Γιαγτζή, Κοντορήγα και Κεχαγιά και συνεννόηση με τους Δυοβουνιώτη και Αθανάσιο Διάκο. Στις 27 οι επαναστάτες ξεκινούν για τα Σάλωνα, τα οποία απελευθερώνουν στις 10 Απριλίου.
25 Μαρτίου: Οι μητροπολίτες Παλαιών Πατρών Γερμανός και Κερκίνης Προκόπιος στήνουν στην πλατεία Αγίου Γεωργίου των Πατρών ξύλινο σταυρό, πάνω στον οποίο οι οπλαρχηγοί και πρόκριτοι, Ζαϊμης, Λόντος και Ρούφος, ορκίζονται «Ελευθερίαν ή Θάνατον». Απελευθέρωση της Πάτρας.
*Ο Απόστολος Διαμαντής είναι Πανεπιστημιακός και Συγγραφέας.
Η ελληνική επανάσταση μάλιστα, που οδήγησε στην παλιγγενεσία ενός ιστορικού έθνους, προκάλεσε μεγάλο κύμα φιλελληνισμού στη ρομαντική Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ των αρχών του 19ου αιώνα. Είναι έκτοτε ένα παγκόσμιο γεγονός, που το ύμνησαν όλοι οι σπουδαίοι λόγιοι του δυτικού κόσμου, από τον Γκαίτε και τον Ουγκώ, μέχρι τον Ντελακρουά και τον Μπάϋρον. Γιατί; Διότι η Ελλάδα έγινε το κορυφαίο σύμβολο της νίκης εναντίον του δεσποτισμού.
Οπότε, μέσα στο τρέχον κλίμα του ραγιαδισμού, η επανάσταση του 1821 είναι μάλλον ορφανή. Και έτσι μπορεί κανείς να διαβάζει εκνευρισμένα κείμενα, σαν αυτό του Νίκου Δήμου, τα οποία μάλιστα είναι τόσο ακραία, που πραγματικά προκαλούν απορία: είναι δυνατόν κάποιος να ισχυρίζεται ότι το '21 δεν το έκαναν οι οπλαρχηγοί αλλά οι έμποροι; Τι είδους ιστορία είναι αυτή; Καινούργια;
Ποιοι μπήκαν στην Τριπολιτσά; Ο Ανδρέας Συγγρός; Ή ο Σίνας από τη Βιέννη; Ο Κολοκοτρώνης δεν μπήκε; Ποιος απελευθέρωσε την Καλαμάτα; Δεν ήταν ο Πετρόμπεης με τους μανιάτες; Ποιος ήρθε; Ο Σταύρος Νιάρχος; Είμαστε με τα καλά μας; Ποιος ιστορικός έχει γράψει τέτοια πράγματα;
Αλλά δεν ήταν φυσικά μόνοι τους οι οπλαρχηγοί. Ήταν φυσικά και οι πρόκριτοι και οι επίσκοποι. Ποιοι έκαναν τη σύσκεψη της Βοστίτσας, όπου αποφασίστηκε η εξέγερση; Οι λόγιοι του Διαφωτισμού; Ο Κοραής την έκανε; Η ο ανώνυμος της Νομαρχίας; Ήταν τα μέλη της Φιλικής, ο Παπαφλέσσας, οι πρόκριτοι και 7 μητροπολίτες του Μωριά, που ήταν και αυτοί μέλη της Φιλικής. Είναι δυνατόν να εξεγέρθηκαν οι μωραϊτες και οι στερεοελλαδίτες, χωρίς τους παπάδες τους; Τι ήταν, μέλη του ΚΚΕ; Τον 18ο αιώνα, όλες οι κοινότητες των ελλήνων ήταν κοινότητες ελληνοορθόδοξες. Επικεφαλής των κοινοτήτων τους ήταν πάντα ο ιερέας, δεν ήταν ο Καμίνης.
Επομένως, ο ρόλος της εκκλησίας στο '21 ήταν καθοριστικός. Ο αφορισμός του Πατριάρχη είναι άλλης τάξεως ζήτημα, διότι ο Γρηγόριος ήταν Οθωμανός αξιωματούχος. Προφανώς εξαναγκάστηκε, απειλούμενος με τη σφαγή των ελλήνων της Πόλης. Αυτό εξάλλου λέει και ο ίδιος ο Υψηλάντης. Του οποίου η προκήρυξη προς τους υπόδουλους ξεκινούσε με την φράση «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».
Είναι μάλλον άχαρο να επανέρχεται κανείς σε τόσο κομβικά και γνωστά γεγονότα. Αλλά δυστυχώς οι σύγχρονοι Έλληνες φαίνεται πως ντρέπονται για το παρελθόν τους και θέλουν να το ξεχάσουν, αφού πρώτα το φέρουν στα μέτρα τους.
Όσοι ενδιαφέρονται να μελετήσουν τα γεγονότα, δεν έχουν παρά να ανατρέξουν στις πασίγνωστες πηγές, στα απομνημονεύματα των πρωταγωνιστών και στις γνωστές μελέτες του Σπυρίδωνος Τρικούπη, των σύγχρονων ιστορικών, του Σφυρόερα, του Σβορώνου, του Δεσποτόπουλου, του Σάμουελ Χάου, του Φίνλεϋ και συνοπτικά στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, της Εκδοτικής Αθηνών.
Το χρονικό
26-29 Ιανουαρίου: Σύσκεψη Φιλικών, Προεστών και Μητροπολιτών στη Βοστίτσα. Εξετάζεται η πρόταση του Παπαφλέσσα για επανάσταση στο Μωριά. Αποφασίζεται ως ημέρα εξέγερσης η 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού και εναλλακτικά η 21η Μαϊου, εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Σύσκεψη των οπλαρχηγών και των Φιλικών της Στερεάς στη Λευκάδα, πιθανόν στις 30 Ιανουαρίου, όπου αποφασίζεται με ενθουσιασμό η εξέγερση και ανακοινώνεται από τους Φιλικούς η απόφαση για εξέγερση την 25η Μαρτίου. «Γονυπετείς και δακρύοντες όλοι παρακάλεσαν τον Δημιουργόν να σώση την ανεγειρομένη Ελλάδα», αναφέρει ο Ιωάννης Ζαμπέλιος.
24 Φεβρουαρίου: Ο Υψηλάντης κηρύσσει την επανάσταση των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών, με την περίφημη προκήρυξή του που αρχίζει με την φράση «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».
13 Μαρτίου: Σύναξη οπλαρχηγών και κληρικών στη Μονή της Αγίας Λαύρας υπό τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.
17 Μαρτίου: Δοξολογία στην Αγία Λαύρα και ορκωμοσία των αγωνιστών, υπό τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, όπου αποφασίζεται η εξέγερση.
20 Μαρτίου: Ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β’ διατάζει τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε να αποκηρύξει την επανάσταση στη Μολδοβλαχία, ως όρο για να δοθεί γενική αμνηστία στους χριστιανούς στην Κωνσταντινούπολη και να ανακληθεί η εντολή γενικής σφαγής.
22- 23 Μαρτίου: Δοξολογία στον ναό των Αγίων Αποστόλων στην Καλαμάτα, όπου ευλογούνται από 24 ιερείς τα όπλα των Μαυρομιχάλη, Παπαφλέσσα και Νικηταρά. Απελευθέρωση της Καλαμάτας. Αφορισμός του Υψηλάντη και των επαναστατών από τον Πατριάρχη. Ο Υψηλάντης είχε ήδη γράψει προς τον Κολοκοτρώνη: «Εσείς όμως να τα θεωρείται ταύτα ως άκυρα, καθότι γίνονται με βία και δυναστείαν και άνευ θελήσεως του πατριάρχου».
24 Μαρτίου: Έκρηξη της επανάστασης στη Φωκίδα (Σάλωνα). Σύσκεψη υπό τον Πανουργιά στη Μονή του Προφήτη Ηλία των προκρίτων Γιαγτζή, Κοντορήγα και Κεχαγιά και συνεννόηση με τους Δυοβουνιώτη και Αθανάσιο Διάκο. Στις 27 οι επαναστάτες ξεκινούν για τα Σάλωνα, τα οποία απελευθερώνουν στις 10 Απριλίου.
25 Μαρτίου: Οι μητροπολίτες Παλαιών Πατρών Γερμανός και Κερκίνης Προκόπιος στήνουν στην πλατεία Αγίου Γεωργίου των Πατρών ξύλινο σταυρό, πάνω στον οποίο οι οπλαρχηγοί και πρόκριτοι, Ζαϊμης, Λόντος και Ρούφος, ορκίζονται «Ελευθερίαν ή Θάνατον». Απελευθέρωση της Πάτρας.
*Ο Απόστολος Διαμαντής είναι Πανεπιστημιακός και Συγγραφέας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου