ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ - "Ο άνθρωπος που άλλαξε την ψυχική υγεία στην Ελλάδα" έγραψε ο Κώστας Ζαφειρόπουλος ("Εφημερίδα των Συντακτών", 12.11.2018)

..............................................................

Ο άνθρωπος που άλλαξε την ψυχική υγεία στην Ελλάδα

 έγραψε ο Κώστας Ζαφειρόπουλος

("Εφημερίδα των Συντακτών", 12.11.2018) 

«Μπορεί να μην μπορούμε να αλλάξουμε τη διάγνωση ενός ψυχικά ασθενούς, μπορούμε όμως να του αλλάξουμε τη μοίρα» έλεγε συχνά ο πρωτοπόρος ψυχίατρος Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 5 Νοεμβρίου.

Ηταν ο άνθρωπος που έμαθε στην Ελλάδα την ψυχανάλυση, ο εμβληματικότερος επιστήμονας της χώρας μας στην ψυχική υγεία τον 20ό αιώνα. Οχι μόνο για τις γνώσεις του, αλλά για το πώς έθεσε τις βάσεις για να αλλάξει προς το καλύτερο η καθημερινή ζωή χιλιάδων πολιτών και των οικογενειών τους.

Εισήγαγε την εφαρμογή της εξωνοσοκομειακής αντίληψης στην αντιμετώπιση των σοβαρών ψυχιατρικών διαταραχών, τόσο στην κατεύθυνση της αποασυλοποίησης όσο και στην κατεύθυνση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, την εξάλειψη των εισαγωγών με εισαγγελική παραγγελία. Παράλληλα ασχολήθηκε πολύ με την ευαισθητοποίηση της κοινότητας γύρω από το ζήτημα του κοινωνικού στίγματος της νόσου.

«Οραματιστής, αγωνιστής και δάσκαλος με κεφαλαία γράμματα. Ενας άνθρωπος που μιλούσε απλά, που ήξερε να βγάζει το καλύτερο και το δυνατό στοιχείο από μέσα σου, είτε ήσουν θεραπευτής είτε θεραπευόμενος. Και όλο αυτό γινόταν με έναν τρόπο που αισθανόσουν ότι το κάνεις μόνος σου. Υπήρχε κάτι ιδιαίτερο στην προσωπικότητά του, άμεσος με έναν φυσικό τρόπο, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον τρόπο που προσέγγιζε τον ασθενή και τη σχέση εμπιστοσύνης που δημιουργούσε. Συνδύαζε τις αδιαμφισβήτητες επιστημονικές γνώσεις με την πολιτική, την ποίηση, τη φιλοσοφία και την κοινωνιολογία. “Δεν μπορούμε πάντα να σώσουμε τον ασθενή, μπορούμε όμως να τον βοηθήσουμε να κατανοήσει τι συμβαίνει”, μας έλεγε» εξηγεί στην «Εφ.Συν.» η παιδοψυχίατρος Κωνσταντίνα Κανελέα, που θήτευσε δίπλα του για χρόνια.

Ζωή και σπουδές

Ο Π. Σακελλαρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1926, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλία, από το 1954 έως το 1961, σε πανεπιστημιακά κέντρα και τμήματα νευρολογίας, ψυχιατρικής και παιδικής ψυχιατρικής ή παιδοψυχιατρικής. Οσα έμαθε και βίωσε στο εξωτερικό –μαζί με έναν ιδιαίτερα χαρισματικό χαρακτήρα– τον βοήθησαν να αναπτύξει πρωτοποριακή δραστηριότητα για την αποδοχή και την ανάπτυξη της Κοινωνικής Ψυχιατρικής στην Ελλάδα.

Αποτέλεσε το βασικό ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας (1977), του Ινστιτούτου Κοινωνικής Ψυχιατρικής (1978), της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας (1981), της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας (1983) και του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (1996), ήταν μέλος της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ενώσεως, καθώς επίσης μέλος διαφόρων ελληνικών, γαλλικών και διεθνών εταιρειών ψυχιατρικής, παιδοψυχιατρικής και ψυχικής υγιεινής.

Στις αρχές του 1981 ξεκινά ένα πρωτοποριακό πείραμα για την αποασυλοποίηση των ψυχικά ασθενών στον τόπο καταγωγή του, την Αμφισσα.

Δημιούργησε μια κινητή μονάδα που περιέθαλπε στα σπίτια τους όσους είχαν ανάγκη. Το 1984 το οικοτροφείο και τα πρώτα ημιαυτόνομα διαμερίσματα υποδέχονται τροφίμους ψυχιατρείων με σκοπό την κοινωνική επανένταξή τους. Το 1989 φτάνουν και οι πρώτοι δώδεκα ασθενείς από τη Λέρο.

Οι περισσότεροι έτρωγαν τότε μόνο με τα χέρια, δεν ήξεραν πώς να κοιμούνται σε κρεβάτι. Στη Λέρο, κυκλοφορούσαν γυμνοί, τους είχαν χορηγηθεί υπερβολικές ποσότητες φαρμάκων και είχαν υποστεί αμέτρητα ηλεκτροσόκ.

Από το 1982 ο Π. Σακελλαρόπουλος συντονίζει την ομάδα εργασίας για τη μελέτη της Ψυχιατρικής Περίθαλψης σχετικά με τη νομοθεσία του Εθνικού Συστήματος Υγείας (1982).

Το 1984 πετυχαίνει την έγκριση του κανονισμού 815/1984 της ΕΟΚ που επιδότησε το πρόγραμμα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα. Την ίδια εποχή ήταν μέλος και κατόπιν πρόεδρος της Επιτροπής Ψυχικής Υγείας του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ) του υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας.

Το 1985 εκλέγεται καθηγητής Ψυχιατρικής και Παιδοψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου της Θράκης.

Παράλληλα αναπτύσσει και λειτουργεί την Πανεπιστημιακή Κλινική του Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης. Η κλινική αυτή αντιμετωπίζει και οξέα, διεγερτικά περιστατικά με σύστημα ανοιχτών θυρών και καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού της Θράκης.

Χάραξε δρόμο

Επιστημονικά ήταν μια σχολή μόνος του. Δεκάδες ήταν οι ερευνητές και οι επιστήμονες που έρχονταν από το εξωτερικό για να μάθουν από την εμπειρία του. Ανθρωπος άμεσος, με αγάπη για τη ζωή και για τον ασθενή, μιλούσε με όλους σε ανοιχτούς χώρους για την αποασυλοποίηση, για την αγωγή κοινότητας, από τα καφενεία στα χωριά της Φωκίδας με τους παπάδες και τους δασκάλους, μέχρι τους μουφτήδες στην Κομοτηνή, τις πρώτες κινητές μονάδες υπαίθρου στη Σαμοθράκη, τα κέντρα υγείας στην Ορεστιάδα, τους ανέργους στην Καλλιθέα, τους θεραπευτικούς συνεταιρισμούς κοινωνικής και εργασιακής αποκατάστασης χρόνιων ψυχωσικών, τα κέντρα ημέρας παιδιών και ενηλίκων, το κέντρο Προώθησης της Ψυχικής Υγείας «ΙΡΙΣ» στον Χολαργό, τον ξενώνα-οικοτροφείο «ΑΡΓΩ» και πολλά άλλα.

«Οι ασθενείς μας είναι σαν κι εμάς. Διακινούνται από ενορμήσεις και ανάγκες που είναι κοινές σε όλους, όσο παράξενες, ακατανόητες ή αυτοκαταστροφικές κι αν είναι οι λύσεις που βρίσκουν για την εξυπηρέτησή τους. Μόνο με την επένδυση και την ταύτιση μαζί τους μπορούμε να τους κατανοήσουμε τόσο όσο χρειάζεται για να τους βοηθήσουμε. Η αποφυγή της βίας απέναντι σ’ έναν άρρωστο που υποφέρει και συγχρόνως η φροντίδα της οικογένειας και των γύρω του που συμπάσχουν είναι ασφαλώς μέσα στα καθήκοντά μας» έλεγε ο ίδιος.

Ξεπέρασε και άντεξε να συνεχίσει μετά και από προσωπικές τραγωδίες. Αν και σε όλη τη διάρκεια της ζωής του βρέθηκε σε επαφή με σημαντικούς ανθρώπους, δεν εκμεταλλεύτηκε ποτέ τη θέση του ή τις γνωριμίες του για οποιασδήποτε μορφής εξουσία.