Παρασκευή 22 Ιουνίου 2018

"Κραυγές και Ψίθυροι" (1972) του Ίγκμαρ Μπέργκμαν (http://cine.gr)

..............................................................

 

"Κραυγές και Ψίθυροι" (1972) του Ίγκμαρ Μπέργκμαν

 


Η ταινια του μεγαλου δημιουργου Ινγκμαρ Μπεργκμαν είναι ένα οδυνηρο ταξιδι σκιαγραφησης της ανθρωπινης ψυχης... Και η ικανοτητα του δημιουργου στο να καταγραψει τα νοηματα που θελει μεσα από την ιστορια του οσο και η ικανοτητα του να αποτυπωνει τα συναισθηματα που κατακλυζουν τους χαρακτηρες του στον κινηματογραφικο του φακο είναι ειλικρινα εντυπωσιακες…

Οι κραυγες και οι ψιθυροι στο ψυχογραφημα του Μπεργκμαν μπορουν να είναι τοσο εκκωφαντικοι οσο και υπογεια πνιγηροι…

Και αυτό το στοιχειο της ταινιας την κανει μια γοητευτικη και οδυνηρη ταυτοχρονα φιλμικη εμπειρια… Η ταινια του Μπεργκμαν καταπιανεται με τα παντα που απασχολουν το συμπαν του ιδιου του σκηνοθετη και τα οποια συνθετουν μια μοναδικη υπαρξιακη συμφωνια… Η ανθρωπινη ψυχη με τις ιδιαιτεροτητες της, τα ελλατωματα και τις αδυναμιες της συναντα κοσμογονικα ερωτηματα και υπαρξιακες ανησυχιες για τη ζωη, το θανατο, το Θεο… Η ταινια σχολιαζει τη φυση του ανθρωπου, τη μοναχικοτητα της υπαρξης του και τα ιδιατερα χαρακτηριστικα των ανθρωπινων σχεσεων με οχημα την ιστορια 4 γυναικων…

Η ιστορια διαδραματιζεται στις αρχες του αιωνα σε ένα αρχοντικο σπιτι οπου η Αγκνες (Harriet Andersson) περναει τις τελευταιες στιγμες της καθως εχει προσβληθει από καποιας μορφης καρκινο… Στις τελευταιες αυτές μερες της Αγκνες της προσφερουν συντροφια οι 2 αδελφες της, η Μαρια (Liv Ullman) και η Καριν (Ingrid Thulin) ενώ η υπηρετρια Αννα (Kari Sylwan) φροντιζει ολες τις αναγκες της...

Κατα τη διαρκεια της ταινιας και ενώ η κατασταση της Αγκνες επιδεινωνεται ξετυλιγεται το κουβαρι της ιστοριας των 3 προσωπων που την περιστοιχιζουν και ετσι αποκαλυπτονται πραγματα για την ψυχοσυνθεση και τη θεση της καθεμιας απεναντι στις υπολοιπες, καθως τα πραγματα κατω απτην επιφανεια τους δεν είναι τοσο απλα οσο θα περιμενε κανεις… Και αυτο γιατι εδώ μεσω της ιστοριας, εχουμε μια καταγραφη των σχεσεων μεταξυ των ανθρωπων και μια σκιαγραφηση των ιδιαιτεροτητων του εσωτερικου κοσμου των πρωταγωνιστων…

Από τα ιδιαιτερα επιμελημενα flashback σε κρισιμες στιγμες της ζωης τους, ανακαλυπτουμε ότι η Καριν είναι μια γυναικα που κρυβει μεσα της μεγαλο πονο (νιωθει ότι από μικρη είναι αδικημενη αναμεσα στην οικογενεια ενώ εχει ένα αποτυχημενο γαμο με ένα ψυχρο αντρα που μισει) και αυτό το αντανακλα στο μισος για τους γυρω της και σε μια αυτοκαταστροφικη ταση για τον εαυτο της… Απεχθανεται την αδερφη της Μαρια και αποφευγει να δειχνει τα συναισθηματα της στην προσπαθεια της να μην παρασυρθει από αυτά κρυβοντας τα κατω από ένα πεπλο ψυχροτητας και αυστηροτητας…

Η Μαρια είναι ψυχρη, εγωκεντρικη και εμμονοληπτικα ερωτικη (αληθεια είναι ότι στο φοντο των σχεσεων των ηρωιδων υπαρχει μια περιρρεουσα ερωτικη ατμοσφαιρα) και η απιστια στο συζυγο της τον αναγκασε να αυτοκτονησει μπροστα στα ψυχρα και ανεκφραστα της ματια… Η Αννα διαφερει κατά πολύ από τις δυο αδερφες και λογω ταξης αλλα και λογω ιδιοσυκρασιας… Φροντιζει με αγαπη την Αγκνες και δε φοβαται να δειξει τα συναισθηματα της και τη ειλικρινη της αφοσιωση γιαυτη…

Όταν η Αγκνες τελικα πεθαινει υπαρχει μια καταπληκτικη σκηνη οπου ένα δακρυ κυλαει απτα ματια της νεκρης Αγκνες…(ο Μπεργκμαν δεν αφηνει να διακρινουμε αν είναι πραγματικοτητα, ονειρο η απλα οραμα η σκεψη, παρολα αυτά, το μεταφυσικο στοιχειο λειτουργει εξαισια ως ξεχωριστο εκφραστικο μεσο) Η Αννα παγωνει με το που βλεπει την Αγκνες να δακρυζει και αμεσως να σηκωνεται και να φωναζει την Κατριν… Η Κατριν στη θεα του αποκρουστικου θεαματος απαρνιεται την Αγκνες που ζηταει βοηθεια και φευγει… Η Μαρια κανει το ιδιο και η μονη που αγκαλιαζει την παραπαιουσα Αγκνες είναι η Αννα η μοναδικη που μπορει ειλικρινα να αγαπησει την Αγκνες και να της σταθει σαυτη τη συμβολικη δοκιμασια…

Εντυπωση προκαλει η μεγαλη χρησιμοποιηση του κοκκινου χρωματος στην ταινια καθως το σπιτι είναι γεματο κοκκινα επιπλα και κοκκινα χαλια ενώ στα flashback η ταινια προσεγγιζει τα προσωπα (με υποκωφους, μη κατανοητους πλην υποβλητικοτατους ψιθυρους) κανοντας fade-in και fade-out μεσα ένα πυκνο κοκκινο να πλημμυριζει την οθονη… Ο Μπεργκμαν εχει πει ότι το κοκκινο χρωμα στην ταινια υποδηλωνει την ανθρωπινη ψυχη την οποια προσπαθησε να σκιαγραφησει και είναι η αληθεια ότι βλεποντας αυτά τα fade-in, fade-out νιωθεις ότι η καμερα οντως βουταει στα εγκατα της ανθρωπινης ψυχης μεσα στην αμαρτια και τα ελατττωματα της και αναδυεται ξανα στη επιφανεια αλλα μονο προσωρινα… Οι παραλληλισμοι με το αιμα είναι εκδηλοι και συνθετουν για την ταινια ένα νοσηρο σκηνικο σαν εκεινο των ψυχων των 2 αδελφων… Τα ευσημα περα απτον Μπεργκμαν δινονται στον Sven Nyqvist, τον σπουδαιο διευθυντη φωτογραφιας ο οποιος αποτυπωσε καταπληκτικα το νοσηρο αυτό σκηνικο (υπαρχουν πολλες αλλαγες στη φωτεινοτητα σε καιρια σημεια οσο και στα φλασμπακ που ειλικρινα βοηθουν δραστικα στο να μπεις στο κλιμα και στην οδυνηρη –αν μη τι άλλο- διαδικασια του φιλμ) και βραβευτηκε για τη δουλεια του αυτή με οσκαρ…

Ο Μπεργκμαν στη ταινια αυτή μιλαει -μεταξυ αλλων- για την αγαπη και σχολιαζει τη μοναχικοτητα των ανθρωπων πριν τον θανατο… Η Αγκνες ζηταει τη βοηθεια των αδελφων της στις κρισιμες στιγμες , ο συζυγος της Μαρια εκανε το ιδιο χωρις να παρει απαντηση και ενώ αιμοραγουσε, ενώ η Καριν εστω και μια φορα εβγαλε το ψυχρο της προσωπειο και εβγαλε μια πρωτογενη της αναγκη, να μιλησει, να ανοιχτει, να ακουσει, να αγαπησει και να συμμεριστει… Ισως για πρωτη φορα… Δεν είναι τυχαια η χειρονομια του χαδιου στο μαγουλο που χρησιμοποιει επανειλλημενα ο σκηνοθετης… Και καταδεικνυει, επιχειρει το προφανες… Προεκταση στην πραγματικοτητα…της αποξενωσης, της μοναξιας και των ελεγχομενων συναισθηματων …

Ο Μπεργκμαν τοποθετει τους ανθρωπους σε ένα συμπαν μοναχικο και ο Θεος ενώ προβαλλεται ως λυτρωση (για την Αννα) εν τουτοις αμφισβητειται (σωστοτερα αγνοειται) ότι μπορει να εχει καποιο ουσιαστικο ρολο στην καθημερινη ζωη των ανθρωπων οπου ο καθενας είναι μονος στην αναζητηση αγαπης και λυτρωσης… Παρολα αυτά, ο μεγαλος δημιουργος επιμελημενα θετει τα ερωτηματα , τις αποριες και τις θεωριες του αλλα δινει εμφαση στο να καταγραψει και να στησει μαεστρικα το σκηνικο της πραγματικοτητας του περισσοτερο σχολιαζοντας εμμεσα παρα παιρνοντας θεση στα ζητηματα που θετει και ετσι επιτυγχανει να δωσει τροφη για σκεψη στον θεατη (οι κραυγες και οι ψιθυροι εν τελει είναι οι ερινυες, οι ενοχες για το παρελθον? η οι φοβιες και οι ανασφαλειες που μας στοιχειωνουν? η φωνη της συνειδησης? καταληγω ότι είναι όλα αυτά μαζι… αλλωστε ο μπεργκμαν δε μας αφηνει να δουμε μεσα στο υπαρξιακο του κρεσεντο παρα μονο μας προσφερει απλοχερα λιγες κλεφτες ματιες…)

και να γινει αφετηρια για να ξανα-ανακαλυψει τον εαυτο του μεσα από το οδυνηρο ταξιδι από το παραμυθι που ο ιδιος πλαθει στην πραγματικοτητα που ξετυλιγεται από την ρεαλιστικη κινηματογραφηση καθως ο Μπεργκμαν δεν ωραιοποιει τιποτε και καταγραφει ρεαλιστικοτατα… (κατι που ισως κανει την ταινια καπως σκληρη φιλμικη εμπειρια…)

Η χορογραφια των ηθοποιων του είναι μινιμαλιστικη σε κινησεις και ρυθμους αλλα πλουσια και εντονα αγχωτικη σε καταγραφη συναισθηματων… Η κινηματογραφηση τους αυτή είναι αληθοφανεστατη και με αποκαλυπτικα close-ups στα προσωπα των ηρωιδων στις οποιες επικεντρωνεται και αιχμαλωτιζει κατά καποιο τροπο τον εσωτερικο κοσμο τους… Διχως άλλο, απογειωνεται από τις ρεαλιστικες απεριττες ερμηνειες των 4 γυναικων που εχουν στα ματια τους όλα εκεινα τα συναισθηματα που ο σκηνοθετης θελει να μεταδωσει στην ιστορια του και παραδιδουν το υλικο καταπληκτικα… Η Ingrid Thulin στο ρολο της κλειστης, ψυχρης και συκρουομενης ψυχικα Καριν είναι πειστικοτατη ενω η Harriet Andersson στο ρολο μιας αρρωστης γυναικας που εχει ένα πολύ οδυνηρο και βασανιστικο θανατο, οι κραυγες της είναι σπαρακτικες και ακρως ρεαλιστικες, γινεται η καταλληλη ενσαρκωση της Αγκνες.. Η Kari Sylwan αξιοποιει ιδανικα τις σιωπες της Αννα, ενώ η Liv Ullman (γνωστη και από άλλες ταινιες του Μπεργκμαν) δεν υστερει στο ρολο της Μαρια… Συνολικα, αξιομνημονευτες ερμηνειες σε απαιτητικοτατους ρολους απογειωνοντας το οραμα του δημιουργου…

Συμπερασματικα, μια αξεπεραστη φιλμικη εμπειρια, ένα καταπληκτικο κινηματογραφικο μνημειο για ένα οδυνηρο ταξιδι στα αδυτα της ανθρωπινης ψυχης και μια εβδομη τεχνη να υπηρετει μαγικα το σκοπο της συναισθηματικης λυτρωσης και ολοκληρωσης… Αριστουργηματικο…

Δεν υπάρχουν σχόλια: