..............................................................
Πλάθοντας τον Μπράντο και την Τάντι
Μάρλον Μπράντο, Τζέσικα Τάντι, «Λεωφορείο ο Πόθος», 1947
Πώς ανακάλυπτε τον πυρήνα κάθε κειμένου και κάθε χαρακτήρα ο Ελία Καζάν,
πώς ανέλυε τα έργα με βάση τα βιώματά του, πώς καθόριζε τις
λεπτομέρειες κάθε παραγωγής, από την επιλογή των ηθοποιών ώς τα σκηνικά
και τη φωτογραφία; Μια κορυφαία μορφή της ιστορίας του κινηματογράφου
και του θεάτρου, ο Ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης των Οσκαρ αποκαλύπτεται
μέσα από τα σημειωματάρια, τις επιστολές, τις συνεντεύξεις του που
περιλαμβάνονται σε μια νέα έκδοση.
«Ελία Καζάν. Για τη σκηνοθεσία», με εισαγωγή-επιμέλεια Ρόμπερτ
Κόρνφιλντ και πρόλογο του Μάρτιν Σκορσέζε, θα κυκλοφορήσει σε λίγες
μέρες από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση Νίνας Μπούρη, επιβεβαιώνοντας
πόσο επιδραστικός παραμένει ο «αριστοτέχνης» -όπως τον αποκαλεί ο
Σκορσέζε- της σκηνοθεσίας, ο οποίος άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του
στον «Θάνατο του εμποράκου», τη «Λυσσασμένη γάτα», «Το λιμάνι της
αγωνίας», «Ανατολικά της Εδέμ», «Αμέρικα Αμέρικα» κ.ά.
Στο απόσπασμα που προδημοσιεύουμε σήμερα, ο Ελία Καζάν επεξεργάζεται
στο «σημειωματάριό» του, τον Αύγουστο του 1947, το «Λεωφορείο ο πόθος»
του Τένεσι Ουίλιαμς, που ανέβηκε για πρώτη φορά στο Μπρόντγουεϊ της Νέας
Υόρκης λίγους μήνες αργότερα, με την Τζέσικα Τάντι στον ρόλο της Μπλανς
και τον 24χρονο τότε Μάρλον Μπράντο να σφραγίζει με την ερμηνεία του
τον Κοβάλσκι. Η κινηματογραφική μεταφορά του «Λεωφορείου» απέσπασε το
1951 τέσσερα Οσκαρ.
Μια σκέψη: Επιτέλους η σκηνοθεσία είναι μετατροπή της Ψυχολογίας σε Συμπεριφορά.
Κεντρική ιδέα: Είναι ένα μήνυμα από το σκοτεινό
εσωτερικό. Αυτή η ολίγον διεστραμμένη, αξιοθρήνητη, μπερδεμένη σταλιά
φωτός και πολιτισμού βγάζει μια κραυγή. Σβήνεται από τις χοντροκομμένες
δυνάμεις της βίας, της αναισθησίας και της χυδαιότητας που υπάρχουν στον
Νότο μας - κι αυτή είναι η κραυγή του έργου.
Αυτό το έργο είναι μια ποιητική τραγωδία. Βλέπουμε την τελική διάλυση
ενός άξιου ανθρώπου, που κάποτε είχε μεγάλες δυνατότητες και ο οποίος,
ακόμα και την ώρα της ήττας του, καθώς καταστρέφεται, έχει μια αξία που
ξεπερνά την αξία των «υγιών», άξεστων προσώπων που τον σκοτώνουν. Η
Μπλανς και ο Δον Κιχώτης αποτελούν σύμβολα του θανάτου μιας παλιάς
κουλτούρας. Τούτη η τραγωδία είναι ποιητική, όχι ρεαλιστική ή
νατουραλιστική (...).
Μπλανς: Η Μπλανς είναι απελπισμένη! Αυτό είναι το
τέρμα της διαδρομής του Λεωφορείου ο Πόθος. Η Ραχοκοκαλιά της είναι να
βρει προστασία. Η παράδοση του παλαιού Νότου λέει ότι αυτή η προστασία
έρχεται μέσω κάποιου άλλου προσώπου.
Το πρόβλημά της έγκειται στην παράδοσή της. Η ιδέα που έχει για το
πώς πρέπει να είναι μια γυναίκα. Είναι κολλημένη σ’ αυτό το «ιδανικό».
Είναι εκείνη. Είναι το εγώ της. Αν δεν ζει σύμφωνα μ’ αυτό, δεν μπορεί
να ζήσει. μάλιστα, όλη της η ζωή έχει πάει στράφι. Η Μπλανς
φαντασιώνεται διαρκώς όλη την ημέρα. Μόνο στις φαντασιώσεις της μπορεί
να ζήσει όπως πρέπει (...)
Υπάρχει ένας απλός τρόπος να δούμε την Μπλανς... η αντικειμενική,
επιφανειακή άποψη της πόλης η οποία πρέπει επίσης να παρουσιαστεί: η
τσούλα της πόλης που καμώνεται την αριστοκράτισσα. Οι τρόποι της είναι
ιδιαίτερα εκνευριστικοί γιατί δεν είναι επιφανειακοί, και μάλιστα είναι
πάρα πολύ ανώτεροι ή έστω λίγο ανώτεροι. Πρακτικά όλοι όσοι τη γνωρίζουν
θέλουν να την κατεβάσουν σε ένα ανθρώπινο επίπεδο. Ο Στάνλεϊ το κάνει.
Την κάνει τόσο κοινή όσο τα σκατά.
Η Μπλανς δεν είναι πουτάνα. Για μια πουτάνα, μια επαγγελματία, ο
έρωτας για έναν άντρα και το σεξ δεν σημαίνουν πολλά. Για την Μπλανς
είναι το παν! Διψάει γι’ αυτά. Αλλά όπως λέει ο Γουίλιαμς, όλα όσα
παρουσιάζονται ως σεξ δεν είναι σεξ. Η σεξουαλική πράξη αποδεικνύει στην
Μπλανς ότι είναι γυναίκα, ότι οι άντρες τη χρειάζονται, ότι θα την
προστατεύσουν. Η σεξουαλικά πράξη είναι το αντίθετο της μοναξιάς. Ο
Πόθος είναι το αντίθετο του Θανάτου. Και στην καρδιά του εναγκαλισμού,
το αιώνιο εμπόδιο, δηλαδή η ανάγκη της να είναι ανώτερη και ξεχωριστή,
ξεχνιέται. Αισθάνεται, έστω και για μια στιγμή, ολοκληρωμένη γυναίκα.
Η Μπλανς είναι ένα απαρχαιωμένο πλάσμα, που πλησιάζει στην εξαφάνισή
του, σαν τον δεινόσαυρο. Είναι στα πρόθυρα να πέσει από την άκρη του
κόσμου. Από την άλλη, αποτελεί μια εξυψωμένη εκδοχή, μια καλλιτεχνική
επίταση, όλων των γυναικών. Αυτό είναι που καθιστά οικουμενικό το έργο. Η
ιδιαίτερη σχέση της Μπλανς με όλες τις γυναίκες είναι ότι βρίσκεται σ’
εκείνο το κρίσιμο σημείο όπου το μοναδικό πράγμα πάνω στο οποίο
βασίζεται περισσότερο από όλα -η εξωτερική ελκυστικότητά της, αυτό που
βρίσκουν θελκτικό πάνω της- αρχίζει να σβήνει. Η Μπλανς είναι σαν όλες
τις γυναίκες, είναι εξαρτημένη από έναν άντρα, αναζητάει κάποιον να
κρατηθεί από πάνω του: μόνο ακόμα πιο πολύ!
Στάνλεϊ: Ενα είδος αφέλειας, βραδύνοιας ακόμα. Δεν
έχει σκοπό να κάνει κακό. Κανέναν δεν θέλει να διαλύσει. Μόνο που δεν
θέλει να τον εκμεταλλεύονται. Ο κώδικάς του είναι απλός και ντόμπρος.
Είναι ισορροπημένος-τώρα. Αργότερα, καθώς θα πεθαίνει η δύναμη του πέους
του, θα πεθάνει κι εκείνος (...).
Είναι αριστοκράτης των κακοποιών και είναι βαθιά δυσαρεστημένος,
βαθιά απελπισμένος, βαθιά κυνικός. Οι σωματικές, άμεσες, ηδονές, αν
έρχονται με αρκετά σταθερή ροή, καλμάρουν τις πικρίες του, αρκεί να μην
παίρνει κανείς άλλος περισσότερα από εκείνον. Αν συμβεί αυτό, τότε η
πίκρα του ξεχειλίζει και εκείνος μιλάει άσχημα για τον διεκδικητή. Αλλά
δείχνει να μην μπορεί να κάνει τίποτα για την Μπλανς, οπότε την
ισοπεδώνει με το σεξ. Την τραβάει κάτω και τη συντρίβει.
Για τον Στάνλεϊ, το σεξ έρχεται μεταμφιεσμένο. Τίποτα δεν του
φαίνεται πιο ερωτικό ή διεγερτικό από τους «επιτηδευμένους τρόπους».
«Νομίζει ότι είναι καλύτερη από μένα. Θα της δείξω εγώ». Το σεξ
ισοδυναμεί με κυριαρχία, οτιδήποτε τον προκαλεί -όπως το να τον
αποκαλούν «παρακατιανό»- τον διεγείρει σεξουαλικά.
Στην περίπτωση του Μπράντο το ζήτημα της απόλαυσης είναι ιδιαίτερα
σημαντικό. Ο Στάνλεϊ τρέφει τον εαυτό του. Ο κόσμος του είναι
ηδονιστικός. Ομως, τι είναι αυτό που απολαμβάνει; Το σεξ ισοδυναμεί με
σαδισμό. Κατακτά με το καυλί του. Και αντικείμενα: ποτό, νίκη στο πόκερ,
φαγητό, ιδρώτα, άσκηση. Αλλά διασκεδάζει. Δεν είναι απλώς απάνθρωπα
δυσάρεστος, αλλά δεν ωρίμασε ποτέ, δεν μεγάλωσε ποτέ πέρα από τη βρεφική
ηλικία, σαν το μωρό που θέλει συνεχώς ένα βυζί στο στόμα του. Φωνάζει
όταν του το παίρνουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου