"Διάλογος ποιητών..." από τον φίλο στο fb Κώστα Κουτσουρέλη (facebook, 26/11/2017)

...............................................................

Διάλογος ποιητών... 

από τον φίλο στο fb Κώστα Κουτσουρέλη (facebook, 26/11/2017)

Κώστας Κουτσουρέλης

 
«Το λέω όμως μετά λύπης μου», παρατηρεί ο Αναστάσης Βοστωνίτης στο χρονολόγιό του για τα διεθνή φεστιβάλ και τις εκδηλώσεις που διοργάνωσε τα τελευταία χρόνια ο Κύκλος Ποιητών, «νέους ποιητές είδα ελάχιστους. Δεν ενδιαφέρονται να δουν από κοντά, ν' ακούσουν και να συναντήσουν τους ποιητές του κόσμου; Αλλά και της γλώσσας τους φυσικά, που δεν ήταν διόλου λίγοι;»
Πραθέτω και εδώ το σχόλιο που άφησα εκεί: «Μιλώντας από τη διδακτική πείρα μου σε εργαστήρια δημιουργικής γραφής για νέους: η απάντηση είναι σαφώς "όχι". Ο ατομοκεντρισμός έχει προχωρήσει τόσο μακριά, που όσοι γράφουν σήμερα ποίηση δεν ενδιαφέρονται να ακούσουν κανέναν άλλον, πέραν του εαυτού τους. (Πράγμα που φαίνεται άλλωστε στο γράψιμό τους). Από τον διετή κύκλο σπουδών του Νεανικού Εργαστηρίου στο Ίδρυμα Σινόπουλου, όπου είμαι μέλος του ΔΣ, έχουν περάσει την τελευταία δεκαετία πάνω από 120 νέοι επίδοξοι ποιητές. Στις δεκάδες εκδηλώσεις που διοργανώνουμε κάθε χρόνο, όλες τους με θέμα την ελληνική και ξένη ποίηση, παλαιότερη και σύγχρονη, είναι το πιο σπάνιο θέαμα να έρθει κάποιος από αυτούς.»
Στην ουσία σήμερα βρισκόμαστε στο σημείο του αδιεξόδου όπου διασταυρώνονται δύο επιμέρους τάσεις των τελευταίων δεκαετιών. Η πρώτη είναι φυσικά η γενικότερη καθίζηση του μορφωτικού επιπέδου. Όλες οι έρευνες στις χώρες της Δύσης, λ.χ. η μεγάλη εκείνη της αμερικανικής ΕΝΑ που κυκλοφόρησε προ δεκαετίας με τίτλο "Reading at Stake", δείχνουν ραγδαία πτώση των δεικτών, ποιοτικών και ποσοτικών, που σχετίζονται με τη γραφή και την ανάγνωση. Και όχι μόνο: οι νεότερες γενιές δεν αδιαφορούν όλο και περισσότερο για τη λογοτεχνία και το βιβλίο αποκλειστικά, αλλά και για την πολιτική, τον ακτιβισμό, τον συνδικαλισμό, όλες τις τέχνες, τη θρησκεία, ακόμη και τον αθλητισμό! Ο εξημμένος ατομοκεντρισμός και η τεχνολογική εσωστρέφεια αποδομούν βαθμηδόν κάθε μορφή συλλογικής δραστηριότητας.
Η δεύτερη τάση είναι ειδικά λογοτεχνική και την έχω σχολιάσει πολλές φορές, τελευταία στα κείμενά μου για την σύγχρονη ποίηση στο Bookpress. Από την στιγμή που η γραφή έχει πλέον ταυτιστεί με την συναισθηματική εκτόνωση του υποκειμένου, που έχει γίνει μέσο ναρκισσιστικής αυτοπραγμάτωσης δηλαδή ερήμην εντελώς του κοινού και των επιθυμιών του, εκλείπει και κάθε λόγος αναφοράς σε ό,τι άλλο, πέραν του εγώ του γράφοντος. Για τους νέους "ποιητές", που μαζικά εκτρέφουμε σήμερα στα εργαστήρια "δημιουργικής γραφής" και αφειδώς προβάλλουμε από τα περιοδικά και τους εκδοτικούς μας οίκους (ποτέ δεν ήταν τόσο εύκολο όσο σήμερα για κάποιον να τιτλοφορηθεί ποιητής και να εκδόσει ανεξέταστα τα πονήματά του), κάθε αντιμέτρηση με ένα κριτήριο εξωϋποκειμενικό (με την παράδοση, τις απαιτήσεις της γλώσσας και της τεχνικής, την κριτική, τους ομοτέχνους παλαιότερους και σημερινούς, Έλληνες και ξένους) συνιστά όχληση, που πρέπει να παραμεριστεί. Η αδιαφορία για τον άλλον είναι εδώ συνεπώς το τελικό εκφυλιστικό εξαγόμενο μιας στάσης: η ποίηση είναι ιδιωτικό χόμπυ που δεν υπακούει σε κανενός είδους περιορισμό· όχι δημόσια τέχνη με προδιαγραφές, όρια και αντίστοιχες ευθύνες.

Γιώργος Μπλάνας Σαν –από χρόνια- εραστής της σκέψης και της ποίησής σου, παρακολουθώ, Κώστα μου και την τελευταία πρότασή σου, με μεγάλο ενδιαφέρον. Στο ζήτημα, όμως, της σκέψης και της ποίησης των «νέων», νοιώθω κάπως άβολα με την άκαμπτη –θα μπορούσα- να πω στάση σου. Οφείλεις νομίζω να λάβεις υπόψη σου όχι τι λένε ούτε τι κρύβουν, αλλά τι σημαίνουν, γράφοντας και ζώντας αυτοί οι νέοι άνθρωποι. Λόγου χάριν, γιατί η απουσία τους από τις εκδηλώσεις να απορρέει από την αδιαφορία τους και όχι από την εχθρότητά τους για τον «κόσμο» της ελληνικής ποίησης, ο οποίος όταν τον γνώρισαν πρώτη-φορά είχε όλα τα χαρακτηριστικά, που προσάπτουμε στους σημερινούς νέους. Ίσως να παλεύουν μόνοι τους να μάθουν να χτίζουν ποιήματα, εντελώς αβοήθητοι, ριγμένοι σε έναν κόσμο, όπου «η ποίηση είναι ιδιωτικό χόμπυ που δεν υπακούει σε κανενός είδους περιορισμό· όχι δημόσια τέχνη με προδιαγραφές, όρια και αντίστοιχες ευθύνες», όπως πολύ σωστά παρατηρείς. Έτσι ήταν -αν και με άλλο προσωπείο- ο «τόπος» της ελληνικής ποίησης πάντα. Οι Έλληνες ποιητές ήταν ιδιώτες, αποκομμένοι από τον δημόσιο χώρο ή καθόλου ποιητές. Ορισμένοι από αυτούς τους πραγματικούς ποιητές κατασκεύαζαν μόνοι τους έναν δημόσιο χώρο και παρηγορούνταν με την φαντασίωσή τους. Όταν οι πολιτικοί, οι στρατιωτικοί και οι κληρικοί χρειάζονταν «οράματα», κατέφευγαν στα έργα των ποιητών. Σε ποια πατρίδα, ποια κοινωνία, ποιο έθνος, αναφέρονταν ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Σικελιανός, ο Ελύτης, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος; Αυτοί «κατασκεύασαν» την πατρίδα, την κοινωνία, το έθνος... πράγματα που δεν υπήρξαν ποτέ και τα κυνηγάμε ακόμα. Οι «θεσμοί» το μόνο που έκαναν ήταν να φτύνουν καταπρόσωπο τους ποιητές και όταν τους έβρισκαν χρήσιμους να τους λιβανίζουν, έχοντας ουσιαστικά αλλοιώσει ή περιορίσει ή ακρωτηριάσει την δυναμική του έργου τους. Γιατί να μην είναι η στάση των «νέων» ποιητών απλά αποτέλεσμα της αηδίας τους για τον πολιτισμό, εντός του οποίου τους πέταξε η ζωή; Εγώ είμαι 58 ετών κι εσύ 50. Είχαμε αρκετό χρόνο για να βρούμε κλαδί ν’ αρπαχτούμε σ’ αυτόν τον γκρεμό που λέγεται Ελλάδα. Αυτοί οι νέοι, τώρα ξεκινούν. Και πρέπει να παλέψουν με το μετα-νεωτερικό ή όπως αλλιώς «μετά» το λέει καθένας εντελώς παράφρων στοχαστής της εποχής μας. Εκπαιδεύτηκαν από μικρά παιδιά να μην μπορούν να προσλάβουν ένα κείμενο μεγαλύτερο από 50 λέξεις, ένα εκφώνημα διαφημιστικό μεγαλύτερο από 17΄΄. Ο Δυτικός Πολιτισμός (Μόνο;) που έγινε ένα τεράστιο αποχετευτικό σύστημα, έβγαλε στην επιφάνεια την κόπρο που ήθελε να κρύψει επί τουλάχιστον έναν αιώνα και τα περιέλουσε αυτά τα παιδιά. Κι όμως κουτσά-στραβά ερωτοτροπούν με το πολύστιχο ποίημα, το συνθετικό ποίημα. Κι όμως προσπαθούν να βρουν κάποιον ρυθμό, κάποια όρια. Νομίζω πως θα ήταν πολύ καλύτερα να ανιχνεύσουμε τα θετικά στοιχεία στην γραφή τους και να τους προτείνουμε έναν δρόμο, παρά να τους κρατάμε πάνω από τον κάδο των σκουπιδιών.

Κώστας Κουτσουρέλης Καλησπέρα, Γιώργο. Ευχαριστώ και για το σχόλιο και για τα καλά σου λόγια. Δεν είναι η πρόθεσή μου να επιρρίψω την ευθύνη στους νέους για τα συμβαίνοντα. Η σπείρα είναι καθοδική εδώ και πολύ πολύ καιρό, αυτοί απλώς παρασέρνονται από το ρεύμα της. Προφανώς και υπάρχουν και νεότεροι ποιητές με τα ευγενή χαρακτηριστικά που ανaφέρεις. Γνώμη μου: είναι μια μικρή μειοψηφία, συνήθως εκείνοι που διστάζουν να εκδώσουν και να εκτεθούν. Το μεγαλύτερο πρόβλημα πάντως στον δρόμο τους το αποτελούμε εμείς. Η κολακεία των πρεσβυτέρων προς τους νεωτέρους έχει πάρει ενδημικές διαστάσεις. Καμιά υγιής πνευματική ζωή δεν μπορεί να υπάρξει υπό συνθήκες τέτοιας ιδιοτελούς ανειλικρίνειας.