Ο άντρας και η γυναίκα στην "Ανθρώπινη Κωμωδία" του Ονορέ ντε Μπαλζάκ (1799 - 1850) β' μέρος.

...............................................................

Ονορέ ντε Μπαλζάκ
(1799 - 1850)

Ο άντρας και η γυναίκα στην "Ανθρώπινη Κωμωδία" - β' μέρος *

-Αυτό το βαθύ μυστικό γύρω από τα ενδιαφέροντά του προσέδωσε κάτι το μυστηριώδες στο χαρακτήρα του και τον εξύψωσε στα μάτια της γυναίκας του τα πρώτα χρόνια του γάμου τους, τόσο μεγαλείο έχει η σιωπή!...

-Ωραία μου κυρία, δεν αρκείστε στη χαριτωμένη σας εμφάνιση, έχετε πνεύμα, είστε καλλιεργημένη, γνωρίζετε ό,τι γράφεται, αγαπάτε την ποίηση, είστε μουσικός, μιλάτε υπέροχα: οι γυναίκες δε συγχωρούν τόση ανωτερότητα…

-Παρά την παντρειά, μια κοπέλα παραμένει ακόμα όμορφη για λίγο καιρό, κι η πόλη περηφανεύεται γι’ αυτή· ο καθένας όμως τη βλέπει καθημερινά, και όταν βλεπόμαστε καθημερινά η παρατηρητικότητα αμβλύνεται.

- Όταν μια φτωχούλα επαρχιώτισσα νιώθει ένα ιδιότροπο πάθος για κάποιον επιφανή, για έναν Παριζιάνο χαμένο στην επαρχία, το αίσθημά της είναι κάτι παραπάνω από τα γνωστά, βρίσκει μιαν απασχόληση την οποία διευρύνει στα όρια της ζωής της. Δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από την αφοσίωση μιας επαρχιώτισσας: συγκρίνει, ερευνά, συλλογίζεται, ονειροπολεί, δεν εγκαταλείπει το όνειρό της, σκέφτεται κείνον που αγαπά, όταν εκείνος δεν την σκέφτεται πια.

- Συνήθως ο έρωτας προτιμά τις αντιθέσεις από τις ομοιότητες.

- …εδώ πιστεύουν ότι έχεις ζήσει πολλές περιπέτειες στο Παρίσι, και για τις γυναίκες ο πολύπειρος άντρας έχει κάτι το απροσδιόριστα ερεθιστικό, που τις ελκύει και τον καθιστά θελκτικό· είναι τάχα η ματαιοδοξία ότι θα επιβληθούν πάνω στις προηγούμενες γυναίκες; απευθύνονται στην πείρα του, όπως ένας ασθενής πληρώνει όσο όσο σε έναν διάσημο γιατρό; ή κολακεύονται στη σκέψη ότι θα αφυπνίσουν μια καρδιά που έχει αμβλυνθεί;

- Το πάθος είναι εκ γενετής κωφάλαλο.

(Οι Παρισινοί στην επαρχία - Δεύτερη ιστορία: Η μούσα της επαρχίας, 1844)

-Ο κύριος ντε Βαλουά ήταν ο μόνος που μπορούσε να πει ορισμένες φράσεις της παλιάς εποχής. Οι λέξεις καρδιά μου, στολίδι μου, πουλάκι μου, βασίλισσά μου, όλα τα ερωτικά χαϊδευτικά  του 1770, αποκτούσαν μιαν απαράμιλλη γοητεία στα χείλη του· τέλος είχε το προνόμιο των υπερθετικών.

- Τα καθάρματα είναι μεγάλοι εραστές.

(Οι ανταγωνισμοί – Πρώτη ιστορία: Η γεροντοκόρη, 1836)

-Να το ξέρετε: απ’ όλες τις πληγές, οι ανίατες είναι εκείνες που γίνονται από τη γλώσσα και το μάτι, το χλευασμό και την περιφρόνηση.

 (Οι ανταγωνισμοί – Δεύτερη ιστορία: Συλλογή αρχαιοτήτων, 1837)

- Ο πόνος μεγεθύνει τα πάντα.

-Ο έρωτας είναι μια μεγάλη ματαιοδοξία που οφείλει να εναρμονιστεί, στο γάμο κυρίως, με τις άλλες ματαιοδοξίες.

- Οι γυναίκες του καλού κόσμου έχουν την υπέροχη ικανότητα να μειώνουν τα σφάλματά τους κοροϊδεύοντάς τα.

(Χαμένες ψευδαισθήσεις – Δεύτερο μέρος: Ένας σημαίνων επαρχιώτης στο Παρίσι)

-Ο φθόνος λύνει τις γλώσσες όσο τις παγώνει ο θαυμασμός.

(Χαμένες ψευδαισθήσεις – Τρίτο μέρος: Τα βάσανα του εφευρέτη, 1835 – 1843)

-Ο έρωτας βρίσκεται στη φωνή προτού ομολογηθεί από το βλέμμα.

- Όλοι οι πόνοι είναι ατομικοί.

(Ι. Φερραγκύς, ο αρχηγός των αδηφάγων, Από τις Σκηνές της Παρισινής ζωής)

-Για την καρδιά δεν υπάρχουν μικροσυμβάντα· η καρδιά μεγεθύνει τα πάντα· στην ίδια ζυγαριά βάζει την πτώση μιας αυτοκρατορίας δεκατεσσάρων χρόνων και την πτώση ενός γυναικείου χειρόκτιου, και σχεδόν πάντα το χειρόκτιο βαραίνει περισσότερο από την αυτοκρατορία. Ιδού λοιπόν τα γεγονότα σε όλη τη θετική τους απλότητα. Μετά τα γεγονότα θα έλθουν και οι συγκινήσεις.

- Η πιο αληθινή ομορφιά, η πιο υπέροχη μορφή δεν είναι τίποτα χωρίς τον θαυμασμό των άλλων: ο εραστής, οι κολακείες είναι τα τεκμήρια της δύναμής της. Τι είναι μια άγνωστη δύναμη; Τίποτα. Φανταστείτε την πιο όμορφη γυναίκα μόνη στη γωνιά ενός σαλονιού, είναι θλιμμένη.

- Η ψυχή έχει την άγνωστη ικανότητα να πλαταίνει όπως και να συρρικνώνει το χώρο.

- Αυτή η αλαζονική και σκληρή καρδιά ήταν πιο ευαίσθητη στα σκιρτήματα του μίσους απ’ ό,τι ήταν άλλοτε στα χάδια του έρωτα.

- Ολόκληρο το μέλλον της δούκισσας βρισκόταν στα δύο της δάκρυα.

(ΙΙ. «Η δούκισσα του Λανζαί», 1834)  

-Υποχρεωμένοι να μιλούν ακατάπαυστα, όλοι αντικαθιστούν την ιδέα με τα λόγια, το συναίσθημα με τη φράση, και έτσι η ψυχή τους γίνεται λάρυγγας,φθείρονται και εξαχρειώνονται.

- Στους νέους, ο έρωτας γίνεται πάθος· η δύναμη οδηγεί στην κατάχρηση. Στους γέρους, μεταπίπτει σε βίτσιο: η ανικανότητα οδηγεί στα άκρα.

- Όταν ένας άνδρας αγαπιέται από πολλές γυναίκες περνιέται για κάτοχος πολλών ικανοτήτων.

- Ο αληθινός έρωτας βασιλεύει κυρίως με τη μνήμη.

- Ήταν αμετακίνητος τόσο στα καλά όσο και στα κακά συναισθήματα.

(ΙΙΙ. Το κορίτσι με τα χρυσά μάτια, 1834 – 1835. Ι, ΙΙ, ΙΙΙ ανήκουν στις «Σκηνές της Παρισινής Ζωής")

-Σε λίγο καιρό θα μας έχουν μείνει μόνο τα μάτια για να κλαίμε.

-Όταν πάθη δεν έχουν τροφή, μετατρέπονται σε ανάγκη· τότε, για τους ανθρώπους της μεσαίας τάξεως, ο γάμος γίνεται έμμονη ιδέα, γιατί δεν έχουν άλλον τρόπο να καταχτήσουν και να οικειοποιηθούν μια γυναίκα.

-η υποχθόνια κατασκοπεία που διακρίνει τον αληθινό έρωτα.

-Αυτό το θελκτικό κορίτσι ενέπνεε τον έρωτα χωρίς να αφήνει το περιθώριο να εξετάσει κανείς αν είχε αρκετό μυαλό για να του προσδώσει διάρκεια.

- Τα, τα, τα, έκανε ο Μπιροτώ, δεν μπορείτε να μας εμποδίσετε να σας αγαπάμε, εσείς που δεν δέχεστε τίποτα από μένα. Είστε σαν τον ήλιο, σκορπίζετε το φως, και κείνοι που φωτίζονται δεν μπορούν να σας ανταποδώσουν τίποτε.

-…όλες οι γυναίκες, ακόμα και οι θρησκόληπτες και οι ανόητες, συνεννοούνται στα ερωτικά.
("Ιστορία του μεγαλείου και της πτώσης του Καίσαρα Μπιροτώ, 1837)

- Άραγε υπάρχει πόνος χωρίς εγωισμό;…

- Φίλε μου, είναι οχιά ο άνθρωπος που, νιώθοντας ερωτευμένος με μια γυναίκα, παίζει τύμπανο με τα δάχτυλά του ή πετάει το τσιγάρο του λέγοντας: Μπα, είναι κι αλλού πορτοκαλιές.

 ("Ο Οίκος Νυσενζέν, 1837)

*Σημείωση: Από το "Σημειωματάριο της Ανθρώπινης Κωμωδίας / Ο Κωστής Παπαγιώργης ανθολογεί Ονορέ ντε Μπαλζάκ" Εκδόσεις Μπάστας Πλέσσας, 1995)

Στον πρόλογο της έκδοσης ο Κωστής Παπαγιώργης γράφει μεταξύ άλλων: "...Δεν καλείται ο αναγνώστης να γνωρίσει τον Μπαλζάκ διαβάζοντας έναν τόμο που παραθέτει σπαράγματα από την Ανθρώπινη Κωμωδία ούτε είναι νόστιμο να διεξέρχεσαι έναν χαώδη κατάλογο από "χαρακτηριστικά" αποσπάσματα. Μονάχα η επιείκεια των έμπειρων αναγνωστών - που θυμούνται πάντα λιγότερα απ' όσα διαβάζουν - είναι σε θέση να συγκατανεύσει σε αυτό το ανθολόγιο το οποίο, αυθαιρέτω δικαιώματι, καταγράφει μπαλζακικές σκέψεις σαν κι εκείνες που σημειώνουμε βιαστικά σε ένα τετράδιο, όταν διαβάζουμε το μεγάλο έργο. Κάθε επίπονη ανάγνωση δεν διαθέτει άραγε το ιδιωτικό της σημειωματάριο, μια αποσπασματική μνήμη που διασώζει από το έργο όχι κατ' ανάγκη ό,τι αξίζει, αλλά απλά και μόνο ό,τι της πάει;..." Έτσι κι εγώ προτείνω και ξεχωρίζω εδώ ένα "ανθολόγιο ανθολογίου" με θέμα "Ο άνδρας και η γυναίκα στην "Ανθρώπινη Κωμωδία". Ένα κομμάτι δηλαδή από τον καθρέφτη μιας κοινωνίας των κλονισμών της Γαλλικής Επανάστασης, των Ναπολεόντειων πολέμων και της Παλινόρθωσης. Αν καθρεφτίζεται και η δική μας ζωή του σήμερα μένει σε σας να το κρίνετε...