"Εγκώμιο του εκσυγχρονισμού" (http://leninreloaded.blogspot.com, 18/4/2012)

.............................................................

Τετάρτη, 18 Απριλίου 2012

Εγκώμιο του εκσυγχρονισμού

Η λέξη, αναμφίβολα, ανήκει στον σκληρό πυρήνα των πιο απαξιωμένων της τελευταίας τριετίας. Συνώνυμη της λαφυραγώγησης της δημόσιας περιουσίας, των ιδιωτικοποιήσεων, της καταστροφής του κοινωνικού κράτους, της κουστουμάτης και σοβαροφανούς λαμογιάς, ανήκει --δικαίως-- στις βρώμικες λέξεις της σύγχρονης ελληνικής. Αλλά αν η κρίση είναι πεδίο μάχης, ανάμεσα σε άλλα και ίσως βασικότερα, ιδεών, είναι επίσης πεδίο μάχης για την διεκδίκηση νοημάτων. Και μ' αυτό το σκεπτικό γράφεται αυτό εδώ το σημείωμα.

Διαβάζοντας το ημερολόγιο της ζωής του παππού μου κοντοστάθηκα σε κάποια σημεία που μου έκαναν εντύπωση, γιατί μου φανέρωσαν αυτό που δεν ήξερα για τον άνθρωπο (και το γιατί δεν το ήξερα είναι μέρος του προβλήματος που με απασχολεί εδώ). Υπάρχουν δύο σημεία στα οποία καταφέρεται κατά της "ανδροκρατίας" αυτοκριτικά, σαρκάζοντας τον αυτοματισμό της ευτυχίας του όταν η γυναίκα του έκανε τον πρώτο τους γιο την πρώτη φορά, και μιλώντας για την πατριαρχική στρέβλωση που εξυπακούει η λήθη και η άγνοια για τους προγόνους της μητέρας κάποιου (μια στιγμή ιδιαίτερου βάρους για μένα, καθώς πρόκειται για πρόγονο ακριβώς από την μητρική γραμμή καταγωγής). Υπάρχει ένα σημείο στο οποίο μιλά για την εξαπάτηση των χωρικών του χωριού του από εταιρία που το αποψίλωσε απ' το δάσος του για πενταροδεκάρες, καταδικάζοντάς το σε καθίζηση λόγω διάβρωσης του εδάφους που προκλήθηκε από την ασυνείδητη υλοτομία. Και βέβαια, υπάρχουν αναφορές στην πρώιμη απογοήτευση με το ψεύδος της οργανωμένης θρησκείας, καταδίκες της άγνοιας και της δεισιδαιμονίας που κρατούσαν τους αγρότες σε υποτέλεια, εμφάσεις στη σημασία μιας παγκόσμιας λογοτεχνικής παιδείας (Ζολά, Καζαντζάκης, Γκόρκι, Βάρναλης...).

Φεμινισμός, οικολογία, θρησκευτικός αγνωστικισμός, ορθολογισμός, παιδεία και πολιτισμός: πηγαίνω νοερά και αθέλητα σε μια ανάγνωση του ΚΛΙΚ κατά τη διάρκεια αναμονής για κούρεμα, στα χρόνια αυτού που επικράτησε να ονομάζεται "εκσυγχρονισμός" στην Ελλάδα. Ο Κωστόπουλος έγραφε --δεν θα το ξεχάσω αφού δεν το ξέχασα είκοσι χρόνια μετά-- ότι η συμπεριφορά σεβασμού στις γυναίκες είναι "ξενέρωτη" και ότι το "πραγματικό θυληκό" "θέλει τα χαστούκια του" για να "γουστάρει." Και συνεπώς, το θυμάμαι εντονότατα, ότι στην Ελλάδα είχε έρθει η εποχή του "μεταφεμινισμού", λες και είχε ποτέ έρθει αυτή του φεμινισμού (οι ενδείξεις στο σπίτι ήταν υπέρ του αντιθέτου, πάντως). Την ίδια δεκαετία, στην Θεσσαλονίκη απλωνόταν η υστερία για το "Μακεδονικό" και ο Χριστόδουλος αλώνιζε με ιδεολογική αφορμή τον "σατανισμό" του barcode. Σήμερα, χάριν προεκλογικής καμπάνιας ("κάθαρση!", "κάθαρση!"), ο Άκης εμφανιζόταν στα πρωϊνάδικα στην πορεία για το (λουξ) κελί από όπου βγήκε ο Εφραίμ.Κι ένας ακόμα εργάτης τεμαχιζόταν σε "εργατικό ατύχημα."

Ποιος απ' τους δύο πρέσβευε τελικά τον "εκσυγχρονισμό"; Η γενιά του παππού μου, κυνηγημένη σαν το σκυλί, εκτελεσμένη, θερισμένη στο Γράμμο και το Βίτσι, εξόριστη στην ανατολική Ευρώπη, στα ξερονήσια του Αιγαίου, υπό παρακολούθηση, σε διαθεσιμότητα, υπό ανάκριση, φυλακισμένη, λοιδωρημένη ως "εχθρός του έθνους"; Η γενιά του Μπάτση και του Μπελογιάννη, του Άρη, του Πλουμπίδη; Ή η γενιά του Ανδρουλάκη και του Τσοχατζόπουλου, του Σημίτη, του Μαντέλη και του Πάγκαλου; Που πήγε η κριτική στην ανδροκρατία ως νοητική κατάκτηση ενός χωριατόπαιδου από τα ορεινά της Καρδίτσας 70 και βάλε χρόνια πριν στην δεκαετία του πριαπικού σοσιαλισμού του εθνοπατέρα-γαμιά; Πού πήγε η αθεϊα και η αρνησιθρησκεία στα χρόνια εναγκαλισμού με τους αρχιεπισκόπους και το παπαδαριό που για κάποιο λόγο ήταν και αυτή αποδεκτή στον "θεσμικά αποδεκτό" εκσυγχρονισμό; Πού πήγε η ταξικά συνειδητοποιημένη οικολογική αντίληψη στα χρόνια της οικολογίας ως λαϊφστάιλ και μορφής ροζ αριστερού εναγκαλισμού με ΜΚΟ; Πού πήγε η αγάπη για τη λογοτεχνία και την επιστήμη στα χρόνια της πλήρους ενσωμάτωσης της διανόησης στην κυρίαρχη τάξη, σε ρόλο διακοσμητικής γλάστρας στο πατροπαράδοτο, ήδη απ' τον καιρό της ανεξαρτησίας, ταξικό σφαγείο; Στον παράδεισο φυσικά, μαζί με το "προλεταριάτο" και τον "σοσιαλισμό."

Όσο για το γιατί, την απάντηση την έδωσα ήδη. Οι πρώτοι, και πραγματικοί, εκσυγχρονιστές της χώρας καταστάλθηκαν μέχρι εξολόθρευσης επί δεκαετίες από το ίδιο αυτό κράτος που θα διατυμπάνιζε (και που συνεχίζει να διατυμπανίζει και σήμερα) την ανάγκη "εκσυχρονισμού" της κοινωνίας. Του εκσυγχρονισμού μιας κοινωνίας που φύτρωσε στον τάφο όσων τόλμησαν να διανοηθούν τον εκσυγχρονισμό της. Που φλυάρησε έχοντας εξασφαλίσει τη σιωπή τους, την περιθωριοποίησή τους, την εκ των υστέρων --απίστευτα αλαζονική και ουσιαστικά καθαρά ακροδεξιά-- κατασκευή τους ως κάποιου είδους φανατικών μουλάδων, ή, στην καλύτερη περίπτωση γραφικών απολιθωμάτων (έτυχα σε μια τέτοια ακριβώς αναπαράσταση σήμερα σε ένα επεισόδιο από την μικροαστική σαχλαμάρα "Κωνσταντίνος και Ελένη"). Ακόμα και ζωντανοί, αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούσαν πια να μιλήσουν γιατί αυτό που πρέσβευαν είχε τελεσίδικα χαθεί ως εγχείρημα σε μια απίστευτη συμπαιγνία όπου όλα αναγορεύτηκαν αίφνης "μετά" (μεταφεμινισμός, μετακομμουνισμός, μετανεωτερικότητα) σε μια χώρα όπου ποτέ δεν επιτεύχθηκε το "πριν" αυτού του "μετά", όπου αυτό το πριν (ο φεμινισμός, ο κομμουνισμός, η νεωτερικότητα) διώχθηκε συντεταγμένα, σαν μίασμα και ανάθεμα ή ξεπουλήθηκε ως μπιχλιμπίδι στο παζάρι. Και κάπως έτσι παρέμεινε και για μένα άγνωστος ο παππούς μου, που σίγουρα ήταν άγνωστος για τα ίδια του τα παιδιά, με τα μικροαστικά τους όνειρα, τα φλερτ με το ΠΑΣΟΚ, την αποπολιτικοποίηση και την παράδοση μετ' επιτάσεως στα ιδανικά της "αγίας οικογένειας." Ζωή λαθραία, θάνατος ζωντανός.

Και έτσι, πάνω σ' αυτό το συμβόλαιο σφαγής, αποσιώπησης, σφετερισμού, ιδιοποίησης και χλεύης (μαχαίρι το '40-'50, δίωξη το '50-'60, εκτροπή και χούντα μετά, ιδιοποίηση εκ δεξιών το '81-89, γελοιοποίηση και απώθηση στο τέλος) χτίστηκε ο "εκσυγχρονισμός" που ξέρουμε, ο "εκσυγχρονισμός" ως συνένοχος του σκοταδισμού και της κοινωνικής οπισθοδρόμησης, ο "εκσυγχρονισμός" που ξαναγεμίζει την επαρχία και τις πόλεις με φασίστες, ο "εκσυγχρονισμός" που δεν σταματά να νοσταλγεί τη χούντα (που "έφτιαχνε δρόμους" και προήγαγε "την ησυχία και ασφάλεια του πολίτη"), ο εκσυγχρονισμός των εχθρών της αντίληψης εκείνης για την οποία είναι αδιανόητος οποιοσδήποτε εκσυγχρονισμός χωρίς την χειραφέτηση των καταπιεσμένων και φτωχών, χωρίς την κριτική στη βαρβαρότητα του ιμπεριαλισμού, του σεξισμού και του ρατσισμού, χωρίς την συμπόρευση της διανόησης με την εργατιά και τον αγρότη, χωρίς το "μέτωπο" της μόρφωσης με τον ιδρώτα της εργασίας, με τους εκμεταλλευμένους της χώρας και της γης όλης. 

Σήμερα, το τελευταίο πράμα που νιώθει ο μέσος άνθρωπος σ' αυτή τη χώρα είναι η λαχτάρα για εκσυγχρονισμό. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι ανήκει σε μια κοινωνία που συνεχίζει να ζει μέσα στο σκοτάδι της άγνοιας, της αντιδραστικής οπισθοδρόμησης του νου και της υποτέλειας στην ωμή ισχύ, πράγματα παλιά και γνωστά και κακήν-κακώς καλυμμένα με τα απομεινάρια ενός αισχρού περιτυλίγματος --φανταχτερές βιτρίνες, διαφημίσεις και κοστουμαρισμένοι τεχνοκράτες-- που καθώς ξεφτίζει, αποκαλύπτει την ωμή πραγματικότητα.

Αλλά κάθε κοινωνία έχει τον "εκσυγχρονισμό" που ιστορικά της άξιζε να έχει, αυτόν που πρόκρινε η ίδια. Και η γλώσσα ξεπληρώνει την προδοσία των χειραφετητικών οραμάτων των ξεχασμένων και απαρνημένων αρχιτεκτόνων της κοινωνίας επιστρέφοντάς μας την εικόνα της ανημπόριας μπρος στον ευτελισμό και την εκφυλιστική παράλυση.